Το ποδόσφαιρο, ως παιχνίδι και ως άθλημα που εμφανίστηκε σε κοινωνία του δυτικού πολιτισμού και διαδόθηκε σε όλη την υφήλιο μέσα σε λίγες δεκαετίες, είναι μια έκφραση της λατρείας της διείσδυσης που προέρχεται από τον πόλεμο (διείσδυση = φόνος, κατάκτηση, νίκη) και επεκτάθηκε όπου επεκτάθηκε και ο πόλεμος, δηλαδή σε όλα ανεξαιρέτως τα κοινωνικά πεδία: στις σχέσεις του Κυρίου με τη φύση και με τον υποτελή παραγωγό του κοινωνικού πλούτου.

Σύμφωνα με τις αρχές της λατρείας της διείσδυσης, όποιος επιτυγχάνει τη διείσδυση είναι νικητής, ισχυρός, άξιος, δυνατός, κυρίαρχος. Αντιθέτως, όποιος υφίσταται την διείσδυση είναι χαμένος, ανίσχυρος, ανάξιος, αδύναμος, υποτελής, άξιος χλευασμού, περιφρόνησης και ταπείνωσης.

Το ποδόσφαιρο είναι ένα από τα πολλά ομαδικά αθλήματα στα οποία η νίκη εξασφαλίζεται με τη διείσδυση της μπάλας σε ένα συγκεκριμένο, καλά φρουρούμενο χώρο της επικράτειας των αντιπάλων (αθλητισμός της διείσδυσης). Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, τα μόνα αθλήματα (παιχνίδια) που υπάρχουν και είναι τα πλέον δημοφιλή είναι τα αθλήματα διείσδυσης. Μέχρι την κατασκευή των πυροβόλων όπλων ήταν ελάχιστα. Από τα εκατοντάδες που παίζονταν στην αρχαία Ελλάδα, δεν υπήρχε ούτε ένα παιχνίδι διείσδυσης. Τα παιχνίδια διείσδυσης κυριαρχούν στο βαθμό που βελτιώνεται η αποδοτικότητα των πυροβόλων όπλων (δεύτερο μισό του 19^ου αι.)

Το γεγονός ότι ένα παιχνίδι διείσδυσης  γίνεται άθλημα, το οποίο εξ ορισμού είναι θεσμοποιημένη στρατιωτική άσκηση (αγώνες ταχύτητας, ακοντισμός, τοξοβολία, σκοποβολή με πυροβόλα, κλπ)  ή αναπαράσταση της μάχης (πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο, κλπ)  δείχνει ότι αποτελεί συμβολική αναπαράσταση της μάχης.

Εκ των πραγμάτων, σε ένα πρώτο επίπεδο, η μπάλα είναι βλήμα: ένα δυνατό σουτ (πυροβολισμός) από κοντινή απόσταση είναι δυνατόν να σκοτώσει ένα παιδί. Μεταξύ των ποδοσφαιριστών τα πλήγματα από το βλήμα αυτό δεν είναι θανατηφόρα αλλά όλοι προσπαθούν να τα αποφύγουν. Ελαφροί και σοβαρότεροι τραυματισμοί είναι στην ημερήσια διάταξη. Η διείσδυση είναι συμβολική βία. Είναι αδύνατον να υπάρξει ποδόσφαιρο χωρίς άσκηση πραγματικής και συμβολικής βίας.

Continue reading →

Από τον 12^ο αιώνα και μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα, παιζόταν σε χώρες της δυτικής Ευρώπης πολλά παιχνίδια με μπάλα στα οποία η νίκη επιτυγχάνονταν με τη διείσδυσή της είτε σε κάποιο εκ των προτέρων καθορισμένο στενό χώρο (πόρτα ανοιχτή, είσοδος κτιρίου, ένα άνοιγμα ανάμεσα σε δυο πασσάλους ή δυο θάμνους, σε ένα κύκλο) είτε σε ένα χώρο που καθορίζονταν από μια γραμμή στο έδαφος ή ένα αντικείμενο (πέτρα, δένδρο, κλπ).

Continue reading →

Ποια είναι τα πιθανά αποτελέσματα ενός ποδοσφαιρικού αγώνα ανάμεσα σε δυο ομάδες ανδρών; Να μην επιτευχθεί η πολυπόθητη διείσδυση, η λεγόμενη λευκή ισοπαλία (0-0)· οι δυο ομάδες να επιτύχουν τον ίδιο αριθμό διεισδύσεων, δηλαδή ισοπαλία με την επίτευξη ισάριθμων διεισδύσεων (1-1, 2-2, κλπ)· η καθαρή νίκη (1-0, 2-0, κλπ)· η νίκη με επίτευξη περισσότερων διεισδύσεων από τον αντίπαλο (2-1, 3-2, κλπ)· η καθαρή ήττα (0-1, 0-2, κλπ) και η ήττα με επίτευξη διεισδύσεων (1-2, 2-3, κλπ).

Ενώ δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η νίκη είναι προτιμότερη της ισοπαλίας και η ισοπαλία της ήττας, δεν είναι σαφές ποια από τις δυο μορφές ήττας, ισοπαλίας και νίκης προτιμούν οι οπαδοί. Προτιμούν τον αγώνα που λήγει 0-0 ή αυτόν που λήγει 4-4; Τη νίκη με 1-0 ή τη νίκη με 5-2; Να φάνε λίγα γκολ χωρίς να βάλουν κανένα ή να φάνε πολλά και να χώσουν κι αυτοί όσα μπορούν;

Τα διλήμματα αυτά διχάζουν τους λάτρες του ποδοσφαίρου. Ένας μικρός αριθμός από αυτούς προτιμά τη καθαρή νίκη και τη λευκή ισοπαλία: προτιμούν να νικήσουν με 1-0 παρά με 6-2. Προτιμούν το 0-0 παρά το 1-1. Προτιμούν, με άλλα λόγια, να επιβάλουν τη διείσδυση χωρίς να την υποστούν. Προκειμένου να μην την υποστούν, συμβιβάζονται με το να μην την επιβάλλουν.

Continue reading →

Το περιεχόμενο των συνθημάτων που επινοήθηκαν στις κερκίδες, στιγμιαία και αυθόρμητα, από τους ελληνόφωνους θεατές κατά τη διάρκεια των ποδοσφαιρικών αγώνων κατά τη διάρκεια του ΕURO 2004 μας παρακινεί να αναζητήσουμε τη σχέση του ποδοσφαίρου με το συχνά αναφερόμενο ρήμα γαμώ. Η αναζήτηση αυτή θα μας προσανατολίσει αναπόφευκτα προς τη μελέτη της σημασιολογικής  εξέλιξης του ρήματος. Πως φτάσαμε στη συχνότατη χρήση του ρήματος σε ποδοσφαιρικά συμφραζόμενα;

Continue reading →

“Ο ενθουσιασμός μας που μας κυρίευσε στα γήπεδα της Πορτογαλίας ήταν κάτι ανεπανάληπτο. Το ελληνικό στοιχείο πλημμύρισε κατά χιλιάδες τις εξέδρες και τους δρόμους της Ιβηρικής χώρας στην άκρη του Ατλαντικού και βροντοφώναξε με πάθος αμίμητα συνθήματα. Ίσως οι φίλοι μας Ευρωπαίοι να μην κατάλαβαν ποτέ τι ξεστόμιζαν οι τρελαμένοι Έλληνες, όμως ως πρωταθλητές είχαμε κάθε δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση. Η αποκομιδή μεγάλη. Η έμπνευση ατελείωτη.  Τα αποτέλεσμα απολαυστικό. Συνθήματα που ακούστηκαν στο Euro 2004 από τους Έλληνες φιλάθλους …”  (1)

Τα συνθήματα που ακούστηκαν από τους Έλληνες φιλάθλους στα γήπεδα της Πορτογαλίας κατά τη διάρκεια του Euro 2004 δεν ήταν αμίμητα, η αποκομιδή δεν ήταν μεγάλη, η έμπνευση δεν ήταν ατελείωτη. Όσο για το αποτέλεσμα, για πολλούς είναι όντως απολαυστικό, όχι όμως και για όλους! Οι οπαδοί της Εθνικής Ελλάδος συναντήθηκαν στα γήπεδα της Πορτογαλίας ως οπαδοί τοπικών συλλόγων και επανέλαβαν, αυτούσια ή τροποποιημένα, τα κοινά ή τα ιδιαίτερα συνθήματά τους που φωνάζουν στις κερκίδες των γηπέδων κατά τη διάρκεια των αγώνων μεταξύ των ποδοσφαιρικών ομάδων που υποστηρίζουν. Στη περίπτωση της εθνικής ποδοσφαιρικής ομάδας, ο εχθρός ήταν κοινός, επομένως και ο στόχος. Τα συνθήματα που ακούστηκαν δεν εξέφρασαν μόνο την ποδοσφαιρική ομόνοια που επετεύχθη αλλά και συμπύκνωσαν με τον καλύτερο τρόπο την ιδεολογία αυτών που τα διατυπώνουν και τα υποστηρίζουν. Η μελέτη των συνθημάτων είναι ο καλύτερος τρόπος να επισημάνουμε τα κομβικά σημεία αυτής της ιδεολογίας, δηλαδή να εξακριβώσουμε πως βλέπουν το ποδόσφαιρο οι ίδιοι οι οπαδοί, και με αυτό το ζήτημα θα ασχοληθούμε σε αυτό το κεφάλαιο.

Από τα συνθήματα μαθαίνουμε ότι όταν νικάμε τον αντίπαλο, όταν δηλαδή επιτυγχάνουμε περισσότερες διεισδύσεις από αυτόν, τον γαμάμε (2).  Γαμήσαμε τους Γάλλους και πάμε τελικό, εοεεε, εοοο! Τώρα οι Γάλλοι είναι τάβλα, πως γαμά-, πως γαμάμε στην Ελλάδα! Ουλελέ κι αμάν αμάν, τα Γκρέκια γαμήσαν τον Ζιντάν. Σας γαμάμε όλοι παρέα, με αρχηγό τον Χαριστέα. Με σαμπάνια και χαβιάρι, σας πηγαίνουμε γαμιώντας ως τον Αρη. Χαριστέα, στα παιχνίδια, βάλε μέ-, βάλε μέσα και τ’ αρχίδια. Ζιντάν Ζιντάν, απ’ το γαμήσι τ’ αρχίδια μας πονάν. Έπαιξες το ρόλο του Γκουσκούνη, Καραγκούνη, Καραγκούνη. Ζαγοράκη σούβλισες αρνί, τον Ανρί, τον Ανρί. Με το Ζήση, με το Ζήση, θα τρελάνουμε το Φίγκο στο γαμήσι. Δε βάλατε μυαλό, δε βάλατε μυαλό, πούτσα στη πρεμιέρα και στο τελικό. Έριξες μια πούτσα τελευταία, Χαριστέα, Χαριστέα. Και στο τελικό θα έχει πάρτι, με το Φίγκο στο κρεβάτι. Continue reading →