φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα, 2 Φεβρουαρίου, ο Μιχάλης έχει γενέθλια. Όταν γεννήθηκε, το 1959, ήμουνα 14 ημερών – κι αυτό σημαίνει ότι αρχίσαμε να μπουσουλάμε την ίδια εποχή, την ίδια εποχή περπατήσαμε, πήγαμε στο σχολείο το 1964, την ίδια εποχή βγάλαμε τρίχες στ’ αρχίδια, κλπ., κλπ. Αισθανόμαστε μια ιδιαίτερη συμπάθεια προς τους συνομηλίκους μας, μια τρυφερότητα: βγήκαμε από το Τίποτα τον ίδιο χρόνο, διανύουμε το Ατίποτα ταυτόχρονα, και ζωή να ‘χουμε, ενδέχεται, επαναλαμβάνω, ενδέχεται,  να επιστρέψουμε  στο Τίποτα την ίδια εποχή, αν και ο Μιχάλης δικαιούται τουλάχιστον 14 μέρες επιπλέον.

Του εύχομαι να μη χάσει την παιδικότητα και την εφηβικότητα της ματιάς του. Θα μου πείτε, μα δεν την έχεις δει τη ματιά του. Ωραία, εάν η ευχή μου είναι άστοχη, ας μας διαβεβαιώσει: Αθανάσιε, η ματιά μου δεν έχει ίχνος παιδικότητας και εφηβικότητας. Σε αυτή τη περίπτωση, θα κάνουμε μια άλλη ευχή. Για δώρο, του έχω μια αποκλειστική είδηση. Μου τηλεφώνησε ο Κύριος Ευα. Βενιζέλος και μου είπε ότι η εκλογή του νέου αρχηγού του ΠαΣοΚ δεν θα γίνει από τη βάση στις 18 Μαρτίου. ‘Δε θα γίνουμε ρεζίλι, Αθανάσιε, εάν πάνε να ψηφίσουν 45.000 ή 70.000;’ Ναι, του λέω, θα γελάνε και τα γιδοπρόβατα στις στάνες. Οπότε, Μιχάλη, αποσύρω την υποψηφιότητά μου και δεν θα έρθω στη δύσκολη θέση να σου ζητήσω να με ψηφίσεις.

Και κάτι άλλο. Θα τα ξαναπούμε στις 2 Μάρτη, σέ ένα μήνα.

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα το γράψιμο ενός βιβλίου με τον τίτλο ‘το διάβασες;’ στο οποίο παρουσιάζω τα 200 σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας. Αρχίζω με το Έπος του Γκιλγκαμές και τελειώνω με το Τέλος του Παιχνιδιού του Σάμουελ Μπέκετ. Πρόκειται για μια ματιά στην παγκόσμια ιστορία μέσω αυτών των κειμένων. Μέσα σε αυτά τα 200 κείμενα, συγκαταλέγω και την Οδύσσεια. Εάν τα περιόριζα στα είκοσι, θα έβαζα την Ιλιάδα, όχι όμως την Οδύσσεια. Ο Μιχάλης ενδιαφέρθηκε να μάθει τη γνώμη μου για την Οδύσσεια. Σήμερα είναι η κατάλληλη μέρα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Εάν συγκρίνουμε την ανάγνωση του Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ του Ραμπελέ ή του Δον Κιχότη του Θερβάντες με τον Οδυσσέα του Τζόις, θα παρατηρήσουμε ότι ενώ τα δυο πρώτα είναι έργα προσιτά, (δεν είναι εχθρικά), στον αναγνώστη, το δεύτερο είναι απρόσιτο και απροσπέλαστο. Ως διεστραμμένος βιβλιομανής, (η ανάγνωση είναι κοινωνικά χρήσιμη διαστροφή – είναι καλύτερα να είσαι χειρουργός ή χασάπης παρά βασανιστής, μισθοφόρος  ή στρατηγός. . . ), έχω διαβάσει τα δυο πρώτα δυο φορές και μία τον Οδυσσέα. Ομολογώ ότι διατελώ εν πλήρει συγχύσει, ως προς το τελευταίο. Για να το κατανοήσω χρειάζομαι μια μεσολαβητική βοήθεια: θα ξαναδιαβάσω τον Οδυσσέα αφού πρώτα διαβάσω την Ποιητική του Τζέιμς Τζόις του Ουμπέρτο Έκο, το έχω κάνει ήδη, και βεβαίως, το έργο του Άρη Μαραγκόπουλου Ulisses: οδηγός ανάγνωσης.

Υπάρχουν κάποια αναγνώσματα, φίλες και φίλοι, που είναι πράγματι δύσκολα, απαιτητικά, απροσπέλαστα. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε την Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ, πολύ σύντομα θα αντιληφθείτε ότι απαιτείται τεράστιος πνευματικός κόπος. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε τον Παρμενίδη του Πλάτωνα, είμαι κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι θα διαβάσετε 3-4 σελίδες, αν τις διαβάσετε κι αυτές, θα το κλείσετε και θα το πετάξετε. Την Πολιτεία του ή τους Νόμους όμως θα μπορέσετε να τα διαβάσετε και να τα κατανοήσετε, δεν είναι απρόσιτα, αλλά η κατανόησή τους θα είναι ελλιπής. Ελλιπής θα είναι η κατανόηση ακόμα και του Κρίτωνα, ο οποίος είναι σύντομος και σαφής. Γιατί;

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος, κάποια αρχίζει την ανάγνωση και τη μελέτη των έργων του Πλάτωνα με τη σειρά που τα έγραψεή υποθέτουμε ότι τα έγραψε. Η ανάγνωση και η μελέτη όλου του πλατωνικού έργου θα μας επιτρέψει να το κατανοήσουμε; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Για να το κατανοήσουμε θα πρέπει, πρώτον,  να διαβάσουμε τουλαχιστον μερικά από τα βασικά διασωθέντα αναγνώσματα του Πλάτωνα, εννοώ την Ιλιάδα και τον Παρμενίδη, και, δεύτερον, να σχηματίσουμε μια ευκρινή κατά τον δυνατόν εικόνα τόσο της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής εξέλιξης της αρχαιοελληνικής κοινωνίας όσο και των αντίστοιχων εξελίξεων που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Πλάτωνα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Χτες, ο Αντιφάτης μου χάρισε τρανή χαρά.

Επισκέπτομαι μια φορά το χρόνο την Αθήνα, δυο τρεις τη Θεσσαλονίκη, αγοράζω (δυστυχώς) μερικά βιβλία που χρειάζομαι, κάνω καμιά βόλτα στα βιβλιοπωλεία, τυχαίνει και πιάνω στα χέρια μου τον Μάκβεθ στο πρωτότυπο, τον Άμλετ, τον Βασιλιά Λιρ, τον Οθέλο, δεν φτάνουν τα ρημάδια τα λεφτά, λέω, μια άλλη φορά, έγινα 53 κι ακόμα ένα έργο του Σέξπυρ,  όπως προτείνει ο Θόδωρας, δεν έχω διαβάσει.  Μόνο μεταφρασμένα. Και χτες, ο Αντιφάτης μου υποδεικνύει ένα site με το κείμενο του Μάκβεθ. Κάνω ένα κλίκ και εμφανίζεται μπροστά στα μάτια μου ένας κατάλογος με όλα τα έργα του Σέξπυρ. Πάω στον Άμλετ, διαβάζω, Who’s there? Nay, answer me. Hand, and unfold yourself. Πάω στον Οθέλο, διαβάζω, Tush! never tell me; Τυπώνω τις δυο πρώτες σκηνές του Μάκβεθ και με τη βοήθεια λεξικού και μετάφρασης, με το μολύβι στο χέρι, διαβάζω. Μου αρέσει πολύ το διάβασμα.

Πάω στη δεύτερη πράξη του Μάκβεθ, στο τέλος της τρίτης σκηνής και διαβάζω There’s daggers in men’s smiles. Ο Β. Ρώτας μεταφράζει: Εδώ ‘χουν  τα χαμόγελα λεπίδες: όσο πιο στενή / συγγένεια από αίμα, τόσο πιο αιμοβόρα. Πολλοί ισχυρίζονται, και συντάσσομαι μαζί τους, ότι το χαμόγελο και το γέλιο είναι μετεξέλιξη μιας γκριμάτσας εκφοβισμού. Ίσως να μην μάθουμε ποτέ κάτω από ποιες συνθήκες έγινε αυτή η μετεξέλιξη. Πάντως, τα daggers, οι λεπίδες, είναι τα δόντια, και όχι μόνο, αλλά κυρίως αυτά. Όταν (χαμο)γελάμε δείχνουμε τα δόντια μας – ο εκφοβισμός πάντα υπάρχει. Τρόμος δηλαδή, και αυτού που γελάει και αυτού που το βλέπει. Τα  δόντια είναι ένα αρχέγονο όπλο. Δεν είναι τυχαίο που τα παιδιά το χρησιμοποιούν ενστικτωδώς , αμείλικτα, αλύπητα, αδίστακτα, μα πάντα αποτελεσματικά. Άλλωστε, οι περισσότεροι φόνοι, το 97%, γίνονται μεταξύ ανθρώπων που είναι συγγενείς, φίλοι, γνωστοί, συνέταιροι. Γιατί να σκοτώσεις έναν ξένο; Έχει λόγους κάποιος να σκοτώσει τον πατέρα του ή τη μάνα του, έχει λόγους να σκοτώσει κάποιος τη γυναίκα του η τον εραστή της, έχει λόγους να σκοτώσει κάποιος τον συνεταίρο του που τον έριξε. Έτσι δεν είναι;

Μια χαρά χαρίζεις, εφτά σου χαρίζει η ζωή. Ένα κακό κάνεις, εφτά πέφτουν στο κεφάλι σου. Έχει υπάρξει όμως άνθρωπος που να μην έχει κάνει κακό; ΟΧΙ!  Είμαστε και καλοί και κακοί. Για τον Σέξπυρ, Κακό είναι η κατάργηση των ορίων της ελευθερίας και της επιθυμίας. Αυτό είναι σαφέστατο στον Μάκβεθ. Και το να κάνεις ή να βλέπεις τον άλλον να υποφέρει. (Αυτό είναι ο Θεός, το Ύψιστο Κακό, η πλήρης κατάργηση των ορίων της ελευθερίας και της επιθυμίας).

Δυο μπουκάλια κρασί τα άφησα στην άκρη. Δεν είναι για μένα.

φίλες και φίλοι,  καλή σας μέρα.

Στην κατηγορία το διάβασες; θα παρουσιάσουμε  τα κατά τη γνωμη μας σημαντικότερα, καμιά διακοσαριά,  κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας – αφού διευκρινίσουμε ότι σημαντικό κείμενο είναι αυτό που  έχει κάτι να μας για την ανθρωπογένεση (τον έρωτα, τον θάνατο, την αθανασία, την επιθυμία, τη διεκδίκηση, τη σύγκρουση, τον φόνο,  το γέλιο, τη σκέψη, τη φαντασία, τη συνείδηση, τη φαντασίωση, κλπ) , για  την κοινωνιογένεση (το παιχνίδι, την τέχνη,  τη θρησκεία, την γνώση, κλπ) για τον κομμουνισμό ( την συμβίωση, τη συνεργασία, την κοινοχρησία, την κοινοκτησία, την ισότητα, την ελευθερία, την δικαιοσύνη, κλπ) και την Κυριαρχία (αρπαγή, καταστροφή, ανταγωνισμός, εξόντωση, διαταγή, υπακοή, ικεσία, υποταγή, κράτος, γραφειοκρατία, δημοκρατία, κλπ).

Continue reading →