φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

   Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει· όσο περνάνε τα χρόνια τα αναπάντητα ερωτήματα αντί να λιγοστεύουν αυτά γίνονται πιο πολλά – στα ήδη υπάρχοντα, ηλικίας ετών και δεκαετιών, νέα αναφύονται. Θα πεθάνω αγκαλιά με πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων; Μια απάντηση στο ερώτημα με ποια σειρά εμφανίστηκαν οι αριθμητικές πράξεις δεν μπόρεσα να βρω· πάντα και παντού έκαναν οι άνθρωποι τις γνωστές τέσσερις αριθμητικές πράξεις; Υπήρξαν κοινωνίες που δεν τις γνώριζαν; Κάθε μία από αυτές είναι το αποτέλεσμα πνευματικής δραστηριότητας ή είναι αποτέλεσμα κοινωνικών πρακτικών, και ποιων; Μου επιτρέπεται να εικάσω ότι η πρόσθεση, και το άθροισμα,  έχει κάποια σχέση με τη συσσώρευση πλούτου ή μήπως είναι μία από τις εμμονές μου; Η αφαίρεση με την αρπαγή και τη μείωση; Ο πολλαπλασιασμός; Η διαίρεση έχει σχέση με το εξισωτικό μοίρασμα του κοινωνικού πλούτου ή με την διανομή της λείας; Πώς προέκυψαν  όλες αυτές οι αριθμητικές πράξεις, πότε, πού, από ποιους; Είναι τα Μαθηματικά μια αθώα και άδολη αφηρημένη πνευματική δραστηριότητα ή μήπως παραπέμπουν σε κοινωνικές πρακτικές; Μας επιτρέπεται να τραβήξουμε μια έντονη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα Μαθηματικά των προκυριαρχικών κοινωνιών, αν υπάρχουν αυτά, και στα  Μαθηματικά της Κυριαρχίας; Γιατί η Κυριαρχία δείχνει ένα τόσο εξαιρετικά μεγάλο ζήλο και ενδιαφέρον για τα Μαθηματικά; 

 

Continue reading →

      φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Στο ερώτημα ποιο είναι το άθροισμα της απείρου σειράς   ν=1-1+1-1+1-1. . .  έχουν διατυπωθεί τρεις απαντήσεις: το 0, το 1 ενώ ο μέγας Euler απεφάνθη ότι δεν είναι ούτε το μηδέν ούτε το ένα αλλά το 1/2!  Ποια απάντηση είναι η σωστή, φίλες και φίλοι, ποια από τις τρεις να επιλέξουμε;

   Προτείνω να μην επιλέξουμε καμία γιατί και οι τρεις είναι λάθος. Όχι, όχι, δεν είναι λάθος: στο ερώτημα που παρέθεσα δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει  απάντηση, οπότε αυτό που εκλαμβάνουμε ως απαντήσεις δεν είναι απαντήσεις. Γιατί όμως δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση; Δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση διότι το ερώτημα έχει συγκροτηθεί και διατυπωθεί με τρόπο αντιφατικό, καταγράφει μια ανεπίλυτη αντίφαση: δεν μπορεί να υπάρξει άθροισμα απείρου σειράς, οι έννοιες άθροισμα και άπειρος σειρά είναι ασύμβατες, το άθροισμα είναι πεπερασμένο, η άπειρος σειρά είναι άπειρος· το ερώτημα είναι α-νόητο, οπότε δεν μπορεί να υπάρξει και απάντηση. Το ερώτημα πρέπει να πάει στο συνεργείο να αλλάξει κυλινδροπίστονο, μιας όμως και δεν επιδέχεται επισκευή καλύτερα να πάει για ανακύκλωση.

    Είμαι βέβαιος ότι αντιληφθήκατε που το πάω, για να μιλήσω το ποιμενικό ιδιόλεκτο (το ιδιόλεκτο, ουδέτερο!). Μήπως το ερώτημα του τίτλου του σημερινού σημειώματος είναι α-νόητο; Εάν είναι α-νόητο, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση. Υπάρχει κάποια ανεπίλυτη αντίφαση που δεν μας επιτρέπει να διατυπώσουμε κάποια απάντηση;  Ασφαλώς και υπάρχει, φίλες και φίλοι, αλλά το σημαντικό δεν είναι αυτό – υπάρχει κάτι ακόμα πιο σημαντικό, κάτι που τονίζει ακόμα πιο πολύ το α-νόητον του ερωτήματος. Βέβαια, έχουν διατυπωθεί απαντήσεις – οι εξής δύο, ως προς το πρώτο σκέλος του ερωτήματος: έχει σκοπό, δεν έχει σκοπό. Αυτοί που λένε ότι έχει σκοπό, επικαλούνται πολλούς –  αύριο θα εξετάσουμε την απάντηση του Hegel (Χέγκελ,  Έγελος)· οι άλλοι απλά υποστηρίζουν ότι δεν έχει σκοπό και είμαι ένας από αυτούς, μέχρι που κατανόησα ότι το ερώτημα είναι α-νόητον. Παρόλο όμως που το κατανόησα, υποκύπτω στον πειρασμό να μην αδιαφορήσω και να συμμετάσχω στη συζήτηση, να εκθέσω τα επιχειρήματά μου περί της ανυπαρξίας σκοπού στην Παγκόσμια Ιστορία. 

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Η αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο είναι μια προκατάληψη ποιμενικής προέλευσης – που ενισχύει και αναπαράγει ασφαλώς την Κυριαρχία.  (Λησμονούμε, μου φαίνεται,  πως ό,τι κάνουν κι ό,τι λένε οι Υποτελείς ενισχύει και αναπαράγει την Κυριαρχία – θα το εξετάσουμε ένα άλλο πρωινό).  Αν και θα έπρεπε να εκθέσω πρώτα τις σκέψεις και τα επιχειρήματά μου για την καταγωγή και διαμόρφωση αυτής της προκατάληψης, τώρα άρχισα κι είναι αργά, δεν μπορώ να σταματήσω. Θα συνοψίσω όμως αυτό το μελλοντικό σημείωμα σε λίγες αλλά περιεκτικές γραμμές και δεσμεύομαι ότι θα επανέλθω.  

     Οι ποιμένες ήταν αναγκασμένοι να προχωρούν μπροστά για να βρουν ή να μετακινηθούν σε  βοσκοτόπια που ήταν αβόσκητα, πλούσια σε χορτάρι. Μόλις εξαντλούνταν το λιβάδι, έπρεπε να φύγουν και να μετακινηθούν και πάλι προς τα μπρος, όχι προς τα πίσω, προς το εξαντλημένο λιβάδι. Το πίσω έγινε συνώνυμο της αποτυχίας, της πείνας, της εξαθλίωσης, της ήττας – το μπροστά της επιτυχίας, του πλούτου, της δόξας, της νίκης. Να  σταματήσεις είναι αδύνατον –  το σταμάτημα είναι συνώνυμο του θανάτου. Εάν μια ζωή προχωράς μετακινούμενος μπροστά, τότε αναπόφευκτα σχηματίζεις μια αντίληψη, μια παράσταση του χρόνου  όλως τοπική: το μέλλον είναι μπροστά μας, το παρ-ελθόν (αυτό το οποίο έχουμε περάσει πορευόμενοι) είναι πίσω μας –  εδώ που βρίσκομαι τώρα είναι το παρόν. Ο χρόνος είναι μια πορεία προς τα μπροστά – είναι μια γραμμή που η αρχή της αρχίζει από τα βάθη του εκρηκτικού παρελθόντος (λατρεία της έκρηξης!) και  καταλήγει, χάνεται στα βάθη του μέλλοντος – αυτό είναι το βέλος του χρόνου.

     Η ποιμενικής προέλευσης προκατάληψη για το χρόνο έχει αποικίσει τη δυτική Κυριαρχία, άρα και την καπιταλιστική, ποικιλοτρόπως και παντοιοτρόπως – μέχρι και την Επιστήμη, τη Φυσική. Η προκατάληψη αυτή όχι μόνο ήταν η πηγή έμπνευσης για την κατασκευή του ρολογιού αλλά έχει υλικά ενσωματωθεί στο ρολόι, έχει κωδικοποιηθεί στο ρολόι. Οι δείκτες κινούνται πάντα μπρος, μπροστά είναι το μέλλον, πίσω το παρελθόν και το παρόν είναι παρόν αλλά φευγαλέο. Και βέβαια η μεγαλύτερη συμφορά δεν είναι να πηγαίνει λάθος αλλά να σταματήσει.

     Οι μόνιμα εγκατεστημένες αγροτικές κοινότητες είχαν διαμορφώσει  μια όλως διαφορετική παράσταση του χρόνου, την κυκλική, αυτήν της επανάληψης των εποχών: η διάκριση σε μέλλον, παρελθόν και παρόν ήταν ανύπαρκτη!  Δυσκολευόμαστε να το κατανοήσουμε – θα πούμε πάρα πολλά για αυτό το ζήτημα, θα επανερχόμαστε διαρκώς. Θα παραθέσω ένα παράδειγμα που θα μας βοηθήσει να προκαλέσουμε τις πρώτες ρωγμές στον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο – ένα πολύ χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό παράδειγμα.

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Σήμερα θα εκθέσουμε το προφίλ, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καιροσκόπου. Συνειδητά αποφεύγω να προσθέσω, για να είμαι πιο σαφής,  τις λέξεις  ‘της πολιτικής’ ·  αυτή η διευκρίνιση είναι περιττή διότι αντιλαμβάνομαι τον καιροσκόπο μόνο ως περίττωμα της πολιτικής –  χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν καιροσκόποι εκτός πολιτικής. Η πολιτική για τον καιροσκόπο όμως είναι ό, τι τα σκατά για τις μύγες.  Μα άλλα λόγια,  θα είναι ένας συνοπτικός οδηγός εντοπισμού των καιροσκόπων –  κι ελπίζω πως θα είναι και χρήσιμος. Η προσωπικότητα των καιροσκόπων είναι ένα έξοχο παράδειγμα της μετατροπής της ποσότητας σε ποιότητα:  είναι τόσο έξυπνοι που η εξυπνάδα τους μετατρέπεται σε απύθμενη βλακεία:  ενώ είναι πολύ εύκολο να τους πάρει κάποιος χαμπάρι, αν και όχι αμέσως, αυτοί νομίζουν ότι περνούν απαρατήρητοι. 

     Τον καιροσκόπο τον θαυμάζουμε και τον απεχθανόμαστε: είναι ικανός, πολύ ικανός, πάρα πολύ ικανός να μας εκμεταλλευτεί, να μας αξιοποιήσει προς όφελός του, να μας πουλήσει, να μας εγκαταλείψει, να μας χλευάσει, να μας υποτιμήσει, να μας καταστρέψει. Ο καιροσκόπος είναι μια πολύ σύνθετη και αντιφατική προσωπικότητα – ενώ δεν έχει αποφασίσει εάν θέλει να είναι Κύριος ή Υποτελής, εάν θέλει να είναι με τον Κύριο ή με τον Υποτελή, θέλει να είναι Κύριος, σταθερή επιδίωξή του είναι να πηγαίνει με τον Κύριο. Ο καιροσκόπος γνωρίζει ότι είναι ικανός αλλά δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν  και πιο ικανοί από αυτόν –  και Κύριοι και Υποτελείς. Ως φιλόδοξος εν δυνάμει Κύριος δεν μπορεί παρά να εγκαθιδρύει μόνο την κυριαρχική σχέση· τη συνεργασιακή, ισότιμη σχέση αμοιβαιότητας (την κομμουνιστική σχέση) αναγκάζεται να την υπομείνει αν και αφυκτιά και δυσφορεί και υποφέρει εντός αυτής. Έτσι, ο καιροσκόπος  είναι διαρκώς αιχμάλωτος του άγχους του μην αποκαλυφθεί –  αυτό όμως το άγχος αποδυναμώνει, μειώνει τις ικανότητές του, τις δεξιότητές του. Όταν πλησιάζει η ώρα της αποκάλυψης, εξαφανιζόλ.

    Ο καιροσκόπος είναι ικανός υποκριτής –  μεταχειρίζομαι τη λέξη και με τις δύο σημασίες της:  είναι υποκριτής και ηθοποιός. Ενώ όμως ο ηθοποιός δεν είναι υποκριτής διότι άπαντες γνωρίζουν ότι υποκρίνεται, ο καιροσκόπος είναι και υποκριτής και ηθοποιός,  χωρίς να ξέρουμε ότι είναι ηθοποιός, με αποτέλεσμα:  στην αρχή δεν τον παίρνουμε χαμπάρι αλλά έρχεται αναπόφευκτα η στιγμή που θα αποκαλυφθεί. Είναι πάντα κακός ηθοποιός –  εάν ήταν καλός, θα ήταν ηθοποιός.  Δεν τον παίρνουμε χαμπάρι γιατί ο καιροσκόπος είναι κόλακας:  μας λέει αυτά που θέλουμε να ακούσουμε, γίνεται ευχάριστος και αποδεκτός –  μπαίνει στη ζωή μας, αυτός είναι ο σκοπός του. Συνήθως τον χαρακτηρίζουμε χαμαιλέοντα:  μπαίνει στη ζωή μας (στην οργάνωσή μας,

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Εάν θα θέλαμε να πούμε βουνό στην σουμερική, θα λέγαμε kur· εάν θα θέλαμε να πούμε βουνά, θα λέγαμε kurkur. Αυτός ο τρόπος σχηματισμού του πληθυντικού, η επανάληψη του ονόματος, είναι ένας από τους δύο  τρόπους σχηματισμού του πληθυντικού (που γνωρίζω –  γίνονται έρευνες). Το άλογο στη τουρκική είναι at και το σπίτι ev· τα άλογα είναι atlar και τα σπίτια  evler. Σε αυτόν τον τρόπο, ο πληθυντικός σχηματίζεται με ένα μόρφημα που σημαίνει ‘πολλά’ και το οποίο μετασχηματίζεται σύμφωνα με το ριζικό φωνήεν του ονόματος.  Με τον ίδιο σχεδόν τρόπο σχηματίζεται ο πληθυντικός και στην αρχαία ελληνική (και σε όλες τις αρχαίες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες) μόνο που εδώ τα μορφήματα είναι περισσότερα:  υπάρχει το μόρφημα α για τα ουδέτερα  (δώρ-α, πράγματ-α) και τα μορφήματα ες (λέοντ-ες) και ι (λύκος-ι > λύκο-ι, χώρα-ι) .

     Οι δύο παραπάνω τρόποι σχηματισμού του πληθυντικού μας παροτρύνουν να διατυπώσουμε την άποψη ότι η εμφάνιση του ενικού αριθμού προηγείται αυτήν του πληθυντικού. Η ύπαρξη όμως του περιληπτικού αριθμού στην αρχαία ελληνική περιπλέκει κάπως τα πράγματα και μας ωθεί να επαναξετάσουμε κάποιες βεβαιότητες. Ο περιληπτικός αριθμός είναι ο τύπος του ενικού που δηλώνει πλήθος, η αρίθμηση του οποίου δεν μας ενδιαφέρει. Ο τύπος λαός είναι περιπληπτικός αριθμός: μορφολογικά είναι ενικός, σημασιολογικά όμως σχετίζεται με τον πληθυντικό!  Στη αρχαία ελληνική πληθυντικό χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε αντικείμενα τα οποία μπορούμε να μετρήσουμε (Αχαρνείς, οίκοι, πόλεις), αντικείμενο το οποίο αποτελείται από πολλά μέρη (έγκατα, έντερα, τεύχεα  [πανοπλία στον Όμηρο])· όταν θέλουμε να δηλώσουμε αντικείμενα η απαρίθμηση των οποίων δεν μας ενδιαφέρει,  χρησιμοποιούμε άλλοτε ενικό (περιληπτικός) κι άλλοτε πληθυντικό.

    Η αρχαία ελληνική όμως γλώσσα και όλες οι αρχαίες ινδοευρωπαϊκές διέθεταν κι έναν άλλον αριθμό, τον δυϊκό. Υπάρχουν πολλές ασάφειες σχετικά με το πότε χρησιμοποιούνταν αυτός ο αριθμός και ο λόγος είναι ότι οι μαρτυρίες που έχουμε είναι μαρτυρίες από την εποχή της παρακμής του, κατά την οποία ο δυικός χρησιμοποιείται με τρόπους που προκαλούν πολλά ερωτηματικά και σύγχυση. Η ασυνέπεια της χρήσης του στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια είναι χαρακτηριστική: άλλοτε χρησιμοποιείται ο δυϊκός αντί του πληθυντικού κι άλλοτε ο πληθυντικός αντί του δυϊκού! Ο δυικός εξαφανίστηκε ολοσχερώς κατά τον 2ο π. Χ. αιώνα –  ήταν όμως ήδη εξαφανισμένος προ πολλών αιώνων. Επιβίωνε μόνο στην αττική διάλεκτο, τη στιγμή που η ιωνική τον αγνοεί παντελώς ήδη από τον 6ο αιώνα. Η τάση εξαφάνισής του είναι ήδη σαφής στο ιωνικό έπος. Η επιβίωση του δυικού, μιας πολύ συντηρητικής κατηγορίας, στην αττική διάλεκτο, η οποία ήταν η πιο νεωτεριστική διάλεκτος, παραμένει μυστήριο. Αλλά δεν είναι και το μόνο:  πότε μεταχειρίζονταν τον δυϊκό, ποιά ήταν η αρχική του χρήση, ποιά ήταν η προέλευσή του; 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας  μέρα

     Τις επιθυμίες  και τις πρακτικές των εργαζομένων της εκτέλεσης να εργάζονται όσο γίνεται λιγότερο, να εργάζονται σε όλο τον πλανήτη και να μην ασκούν κάποιο επάγγελμα, πολλοί φιλόσοφοι και κοινωνιολόγοι, (σχεδόν) όλοι ακαδημαϊκοί, μεταξύ των οποίων οι Φουκό, Ντελέζ, Γκουαταρί, Βίρνο, Νέγκρι, Χάρντ, Γαβριηλίδης  είναι οι πιο γνωστοί, ονομάζουν νομαδισμό, όρος που παραπέμπει στον ποιμενικό νομαδισμό, στον νομαδικό ποιμενικό  τρόπο παραγωγής, στον νομαδικό ποιμενικό πολιτισμό –  ο οποίος είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να επινοήσει και να πράξει το ανθρώπινο είδος – τα ναζιστικά κρεματόρια ήταν καπιταλιστική αναβίωση του νομαδικού ποιμενισμού. Η επιλογή αυτή δείχνει ότι οι παραπάνω στοχαστές βλέπουν με συμπάθεια τον ποιμενικό νομαδισμό – βλέπουν με συμπάθεια κάποια χαρακτηριστικά του ( τη βία, το ανυπότακτο των νομάδων, τη λατρεία των αχανών εκτάσεων και την ταχεία κίνηση σε αυτές, μέχρι και κάποιες ελάχιστες επιβιώσεις μητριαρχίας), ενώ αποσιωπούν τη φύση του, εάν την έχουν κατανοήσει –  εάν δεν την έχουν κατανοήσει, τί να πούμε;  

      Αφορμή του σημερινού σημειώματος η ανάρτηση στο nonadic universality δύο μεταφρασμένων από τον Άκη Γαβριηλίδη αποσπασμάτων (θα μας απασχολήσουν διεξοδικά προσεχώς) από το βιβλίο του Μισέλ Ρους (Michel Rouche) La violence nomade (Fayard, Raris, 2009), βιβλίο που επιχειρεί να βγάλει λάδι και τον νομαδικό ποιμενισμό και τους Ούννους και τον Αττίλα: δεν θα κόψω τις φλέβες μου γιατί και τις αγαπώ και τις χρειάζομαι. Σήμερα θα υποστηρίξω ότι η επιλογή του όρου νομαδισμός για να χαρακτηριστεί η ανυπότακτη κινητικότητα ( πραγματική, φαντασιακή και συμβολική) των Υποτελών Παραγωγών στον καπιταλισμό είναι ατυχέστατος, λίαν επιεικώς,  και θα αναρωτηθώ για ποιους λόγους υιοθετήθηκε.  Άγνοια του νομαδικού ποιμενισμού;  Λατρεία της βίας των νομάδων από τους πρώην υποστηρικτές της ένοπλης βίας;  Πώς να εξηγήσουμε τη γοητεία που ασκεί πάνω τους ο νομαδικός ποιμενισμός;  Μήπως, η πιο σοβαρή ένσταση και κριτική, ο τρόπος σκέψης τους σε αυτή την περίπτωση είναι ποιμενικός;  

    Το βασικό ερώτημα που με απασχολεί είναι το εξής:  Θα μπορούσε να έχει υιοθετηθεί κάποιος άλλος όρος –  και ποιός;  Για να απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα, φίλες και φίλοι, θα πρέπει να κάνουμε μια αναδρομή στην κινητικότητα του ανθρώπινου είδους. Θα το κάνουμε.

    Εν τω μεταξύ, για τον νομαδικό ποιμενικό τρόπο παραγωγής:  

 https://www.badarts.gr/2010/05/%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%cf%84%cf%81%cf%8c%cf%80%ce%bf-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%b3%ce%ae%cf%82/

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα    

    Μερικές φορές οι ειδικοί που ασχολούνται με τη μελέτη και τη μετάφραση αρχαίων ελληνικών κειμένων διαπράττουν κάποιες τερατώδεις μαλακιούλες που περνάνε απαρατήρητες διότι είτε δεν επισημαίνονται, τις περισσότερες φορές, είτε αυτοί, αυτές που τις επισημαίνουν δεν τολμούν να υψώσουν τον τόνο της φωνής τους –  αν τον υψώσουν η ακαδημαϊκή τους σταδιοδρομία θα λήξει άκομψα, λίαν επιεικώς.  Δύο είναι αυτές οι μαλακιούλες: πρώτον, δεν μεταφράζουν λέξεις

 

Continue reading →