φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

γιατί ονομάζουμε αστέρι, star, έναν διάσημο άνδρα ή γυναίκα του θεάματος, ένα/μία ηθοποιό, τραγουδιστή, αθλητή;  Και γιατί αυτός ο άνθρωπος είναι λαμπερός, λαμπρός, γιατί την ομορφιά του την αποκαλούμε εκτυφλωτική; Που τη βρίσκει τη λάμψη ο διάσημος, η πασίγνωστη; Και γιατί αποκαλούμε μια σταρ θεά, ντίβα και τον σταρ θεό; Και ένα τελευταίο ερώτημα: είναι ετερόφωτοι ή αυτόφωτοι; Εάν είναι ετερόφωτοι, τίνος το φως, τη λάμψη αντανακλούν;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Το βασικό αντικείμενο της δυτικής φιλοσοφίας, αρχαίας και νεώτερης, είναι η υπόταξη της φύσης, δηλαδή ο εξοβελισμός του θανάτου, η επίτευξη της σωματικής αθανασίας. Όλοι σχεδόν οι φιλόσοφοι υποστήριξαν μια άποψη, άλλοι με τρόπο φανερό κι άλλοι με τρόπο υπαινικτικό. Άλλοι υποστήριξαν ότι η Κυριαρχία πάνω στη φύση είναι εφικτή και θέμα χρόνου κι άλλοι πως είναι ανέφικτη. Αναπόφευκτα, ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της ισχύος: ποιος είναι, ποιος μπορεί να είναι πιο ισχυρός, εγώ, ο Κύριος, ή η Φύση;

Η ισχύς πήρε πολλά ονόματα – ένα από αυτά είναι και το ύψος και το υψηλό.Η συσχέτιση ισχύος και ύψους πουθενά αλλού δεν είναι τόσο σαφής όσο στο έργο του Καντ, Κριτική της Κριτικής Δύναμης (Κritik der Urteilskraft) που δημοσιεύτηκε το 1790, μεσούσης της Γαλλικής Επανάστασης. Ας διαβάσουμε τι γράφει σχετικά (μετ. Κώστας Ανδρουλιδάκης, εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2002):

. . . η ακαταμάχητη δύναμη της φύσης μας επιτρέπει να γνωρίσουμε μεν τη φυσική μας αδυναμία, ως φυσικών όντων, συγχρόνως όμως και να ανακαλύψουμε την ικανότητα να κρίνουμε τους εαυτούς μας ως ανεξάρτητους από την ίδια και ακόμη μια υπεροχή επί της φύσης. . . Άρα, η φύση ονομάζεται εδώ υψηλή επειδή απλώς υψώνει τη φαντασία στο να αναπαραστήσει τις περιπτώσεις εκείνες, στις οποίες το πνεύμα μπορεί να κάμει αισθητή  την καθαυτό ανωτερότητα του προορισμού του ακόμη και έναντι της φύσης (σελ. 183-4).

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Κάθε νέο λεξικό της ελληνικής γλώσσας που εκδίδεται κατά καιρούς καταγράφει ολοένα και περισσότερες λέξεις με πρώτο συνθετικό το επίρρημα τήλε, που σημαίνει ‘μακριά’. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες πλάστηκαν τόσες πολλές λέξεις με το τήλε πρώτο συνθετικό όσες δεν πλάστηκαν τις προηγούμενες τρεις χιλιετίες. Η παρατήρηση αυτή δεν ισχύει μόνο για την ελληνική γλώσσα αλλά για όλες τις γλώσσες των καπιταλιστικών κοινωνιών, ειδικά των ‘ανεπτυγμένων’, δηλαδή των κοινωνιών της πλήρους εμπορευματοποίησης, που έχουν δανειστεί και μεταχειρίζονται το επίρρημα τήλε. Πως να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο;

Η απάντηση είναι εύκολη. Η (δυτική) τεχνοεπιστήμη έχει καταφέρει να πράττουμε και να δρούμε από μακριά, άρα και μακριά ο ένας από τον άλλον. Αυτή η επιτυχία είναι ένα από τα ιδιαίτερα και σημαντικότερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού, δηλαδή της δυτικής Κυριαρχίας. Η επιτυχία αυτή είναι η εκπλήρωση της επιθυμίας του ήρωα της Ιλιάδας (και της Οδύσσειας) να ζει και να δρα από μακριά. Η επιθυμία έχει καταγραφεί στην Ιλιάδα – θα ασχοληθούμε στο μέλλον με αυτό το θέμα – με τρεις τρόπους:  με την φαντασιακή εκπλήρωση της επιθυμίας (θεός), με την λατρεία της απόστασης στη φύση  (λατρεία του ήλιου και των αστεριών) και  με τον σχηματισμό λέξεων. Σήμερα, θα ασχοληθούμε με την αρχαιότερη επιθυμία απόστασης: την επιθυμία του ήρωα να φονεύει από μακριά όπως αυτή καταγράφεται σε λέξεις των κρατικών αρχείων των μυκηναϊκών διοικητικών κέντρων και της Ιλιάδας.

Continue reading →

Φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Θα ήθελα να σας ρωτήσω κάτι: πόση ώρα μπορείτε να αντικρύσετε τον ήλιο; Όπως κι εγώ, όπως όλοι μας και όλες μας, όπως και οι ήρωες της Ιλιάδας, μερικά δευτερόλεπτα μόνο. Θα αναγκαστούμε να τα κλείσουμε, ενστικτωδώς. Τι θα γίνει εάν δεν μπορέσουμε, εάν μας εξαναγκάσουν,  να τα κλείσουμε; Θα τυφλωθούμε. Και ο ήρωας θα τυφλωνόταν, είναι βέβαιο. Γιατί; Γιατί το φως, οι ακτίνες του ήλιου είναι τόσο ισχυρό που θα επιφέρει βλάβες στα οπτικά νεύρα. Έχει υπάρξει ποτέ ήρωας που να ήταν τυφλός; Υπήρχε στην αρχαία Σπάρτη τυφλός άνδρας;

Όχι, φίλες και φίλοι, δεν υπήρχε. Γνωρίζετε πολύ καλά που πετούσαν τα παιδιά τα οποία δεν θα μπορούσαν να γίνουν πολεμιστές. Δεν υπάρχει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό τυφλός πολεμιστής. Πως θα πολεμήσει, εάν δεν βλέπει; Πως θα τρέξει, πως θα δει τον αντίπαλο, προς τα που θα εφορμήσει ή θα ρίξει το δόρυ του; Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η τύφλωση των αιχμαλώτων πολεμιστών ή των πολιτικών αντιπάλων  ήταν μια πολύ διαδεδομένη πρακτική στην αρχαιότητα – ανατολή και δύση (τι να πούμε για τους βυζαντινούς Κυρίους!). Η τυφλότητα είναι συνώνυμο της παντελούς απουσίας ισχύος, είναι ταυτόσημο με την ήττα.

Εάν κοιτάξουμε τον ήλιο, πολύ γρήγορα θα αντιληφτούμε ότι ο ήλιος είναι πιο ισχυρός από μας. Και θα κλείσουμε τα μάτια. Αναρωτιέμαι: θα εκλάβουμε το κλείσιμο των ματιών ως ένδειξη αδυναμίας, ώς ήττα; Ο ήλιος νικητής, εγώ ηττημένος; Κατά κανένα τρόπο, φίλες και φίλοι. Ο ήρωας όμως ένιωθε ηττημένος. Θεωρούσε τον ήλιο νικητή και τον εαυτό του ηττημένο. Έβλεπε τη ζωή με όρους ανταγωνισμού, νίκης/ήττας. Και δεν τον θεωρούσε μόνο νικητή αλλά και αήττητο. Να σας υπενθυμίσω ότι ο Κωνσταντίνος, πριν βαφτιστεί χριστιανός (λίγο πριν πεθάνει), λάτρευε μια ρωμαϊκή θεότητα που ονομάζονταν Sol Invictus, Αήττητος Ήλιος. Τι σημαίνει ‘λατρεύω’ μια θεότητα; Σημαίνει ‘θέλω να γίνω σαν κι αυτήν’. Για τον ήρωα, τον αρχαϊκό Κύριο, τον πρόγονο όλων των Κυρίων του δυτικού πολιτισμού (του δουλοκτήτη, του φεουδάρχη, του καπιταλιστή), ο ήλιος ήταν το πρότυπο του εξοβελισμού της ήττας. Λατρεύει τον ήλιο γιατί λατρεύει, ποθεί το αήττητο.

Continue reading →

Γνωρίζουμε, εν έτει 2010, γιατί εγώ να γεννηθώ αρσενικό και εσύ θηλυκό; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Εάν ρωτήσετε έναν ειδικό, γιατρό ή βιολόγο, θα σας πει ότι το φύλο μας εξαρτάται από το ποιο σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στον πυρήνα του ωαρίου, το οποίο διαθέτει ένα μεγάλο χρωμόσωμα χ: εάν διεισδύσει αυτό που διαθέτει το μεγάλο χρωμόσωμα χ, το φύλο θα είναι θηλυκό (χχ)· εάν διαθέτει το μικρό χρωμόσωμα ψ, το φύλο θα είναι αρσενικό (χψ). Είναι λοιπόν θέμα ισχύος (διείσδυσης) και τύχης: το πιο ισχυρό σπερματοζωάριο είναι και το πιο τυχερό. Πολύ λογικό, μιας και γνωρίζουμε από την καθημερινή ζωή, εδώ και χιλιάδες χρόνια, ότι ο ισχυρός (Κύριος) είναι πάντα τυχερός.

Continue reading →