φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Εάν ζούσαμε στην αρχαία Ελλάδα, δεν θα ακούγαμε ποτέ τη φράση η θάλασσα είναι (εστί) ρηχή· δεν υπάρχει αρχαιοελληνικό επίθετο ρηχός, ή, όν. Θα ακούγαμε τη φράση η θάλασσα εστί αβαθής –  το επίθετο αβαθής είναι το αντίθετο του βαθύς. Το επίθετο ρηχός χρησιμοποιείται και μεταφορικά: ρηχή σκέψη είναι η σκέψη που δεν έχει βάθος ( ρηχότητα της σκέψης), ρηχός άνθρωπος είναι αυτός που δεν σκέφτεται, δεν εξετάζει τα πράγματα σε βάθος – ο επιπόλαιος θα λέγαμε. Πώς όμως προέκυψε το επίθετο ρηχός;

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Οι τέσσερις λέξεις του τίτλου του σημερινού σημειώματος έχουν κάτι κοινό, τη συλλαβή κυ-. Τί σημαίνει κύμα;  Κύμα σημαίνει ‘φούσκωμα’ – το κύμα είναι το αποτέλεσμα (-μα) του φουσκώματος (κυ-) της θάλασας.  Τί σημαίνει ἐγκυος; Έγκυος (<ενκυος) σημαίνει ‘ το έμψυχο όν, η γυναίκα, το θηλυκό (-ος) το οποίο φουσκώνει (κυ-) μέσα στο σώμα (εν)’.  Τί σημαίνει κύρος; Κύρος σημαίνει ‘ισχύς, δύναμη, επιρροή και αξίωμα από την διαθέσιμη ισχύ προερχόμενα, κύρος, απόφαση’ . Η ετυμολογία της λέξης μας λέει όμως ότι άλλη ήταν η αρχική σημασία της λέξης. Διακρίνουμε τη συλλαβή κυ-, που σημαίνει φούσκωμα,  αλλά αυτό το -ρος τί είναι;

    Είναι ένα μόρφημα, μια ελάχιστη σημασιολογική μονάδα της γλώσσας, μια αρχέγονη λέξη που έχασε την αυτονομία της, που τη συναντούμε σε πολλά επίθετα και δηλώνει την αφθονία, τη πληθώρα: ισχυρός, ανθηρός, καρπερός, μοχθηρός και άλλα πολλά.  Νεκρός είναι αυτός που είναι γεμάτος (-ρος) από θάνατο (νεκ-). Η λέξη κύρος προέρχεται, με αναβιβασμό του τόνου, από το επίθετο *κυρός, το οποίο όμως δεν μαρτυρείται. Έχουμε το παράδειγμα όμως της λέξης νέκρα, η οποία προέρχεται από το επίθετος νεκρός με αναβιβασμό του τόνου. Να θυμηθούμε ακόμα και τη λέξη πίκρα από το πικρός!  Εάν *κυρός σήμαινε  ‘αυτός ο οποίος είναι  πολύ φουσκωμένος’ ,  το κύρος δηλώνει μια κοινωνική σχέση, στην οποία το ένα μέρος είναι πολύ φουσκωμένο σε σύγκριση με το άλλο.

    Από τη λέξη κύρος προέρχεται η λέξη Κύριος –  είναι αυτός που διαθέτει κύρος. Θα λέγαμε λοιπόν ότι Κύριος σημαίνει πολύ φουσκωτός. Σήμερα

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Οφείλω μια εξήγηση. Τα σημειώματα που προαναγγέλλω με τους τίτλους θα τα γράψω. Ξεκινώ με τη πρόθεση να το κάνω, γνωρίζοντας όμως τί χάνω μένοντας πιστός, δεν το κάνω.  Και δεν το κάνω για δύο λόγους. Σκέφτομαι κάτι πιο ενδιαφέρον, για μένα, βάζει το χεράκι της και η πλανεύτρα η επικαιρότητα, και το πιο ενδιαφέρον με ξελογιάζει. Και, δεύτερον, θεωρώ ότι για να το γράψω αυτό, πρέπει πρώτα να γράψω ένα άλλο. Ήμουν έτοιμος να γράψω για τον επαναστατικό μηδενισμό, να επανεξετάσω και να επανανοηματοδοτήσω την έννοια, αντιλήφθηκα όμως ότι πρέπει πρώτα να γράψω για τον επαναστατικό ηρωισμό. Πριν όμως από αυτό, έκρινα ότι πρέπει να γράψω γενικά για τον ηρωισμό και τον αφηρωισμό στον δυτικό πολιτισμό. Θα το κάνω σήμερα, έχοντας κατά νου τον περίφημο στίχο (1286, De litteris, syllabis et metris) του λατίνου γραμματικού Τερεντιανού (Terentianus Maurus, 2ος μ. Χ. αιώνας): pro captu lectoris habent sua fata libelli, από τις τις ικανότητες των αναγνωστών εξαρτάται το μέλλον, η τύχη ενός βιβλίου. . .

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλημέρες

Όταν προσευχόμαστε στον Θεό, εμείς οι αδύναμοι πιστοί, μιλάμε στον Θεό· εφόσον,  όταν μιλάμε σε κάποιον, μπορεί κι αυτός να μας μιλήσει, όταν μιλάμε στον Θεό, μπορεί να μας μιλήσει και αυτός. Δεν θα έπρεπε λοιπόν να εκπλαγούμε εάν κάποιος ομολογήσει ότι ακούει τον Θεό: προσεύχομαι, μιλάω στον Θεό, ο Θεός με ακούει, μου μιλάει, εγώ τον ακούω, έρχεται το μπατσάδικο/ασθενοφόρο και με κλείνουν στο τρελάδικο. Αυτό είναι παράλογο και άδικο.

Δεν είναι λίγοι και λίγες αυτοί και αυτές που έχουν εγκλειστεί από τους συγγενείς τους στις φυλακές των τρελών διότι τράβηξαν τη λογική στα όριά της και ομολογούν ότι ο Θεός τους μιλάει και αυτοί, αυτές τον ακούν. Στα ψυχιατρεία μας κλείνουν όταν γινόμαστε καλά·  κι όταν η λογική μας αποκτά τέτοια και τόση διαύγεια που τα όρια μεταξύ ψεύδους και αλήθειας γίνονται πολύ δυσδιάκριτα, κάτι που πρέπει να είναι μάλλον επικίνδυνο για την προσωπική και μαζική ψυχοπνευματική υγεία. Ένας νεαρός ψυχοφαρμακοχαπάκιας gay μου είχε πει κάποτε ότι οι γονείς του προτιμούσαν να είναι τρελός παρά πούστης.  Και έλεγε στους γονείς του: ναι, ο Θεός μου μιλάει και μου λέει να κάνω δυο πίπες την ημέρα. Και γυρίζει και μου λέει, εν μέσω πολυμελούς παρέας: θέλεις να σου κάνω μια πίπα; 

Το ότι ο Θεός μίλησε στον Σαμαρά το θεωρώ τόσο βέβαιο όσο ότι σε τρεις ώρες ο ήλιος θα ανατείλει. Και γνωρίζω πολύ καλά και τι του είπε – σε παγκόσμια αποκλειστικότητα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

(προσοχή! το αυτοκίνητο δεν δαγκώνει – τρώει!)

Θα έχετε παρατηρήσει ότι υπάρχουν κάποιες, αρκετές, αρχαιοελληνικές λέξεις τις οποίες δεν μεταφράζουμε. Υπάρχουν δυο λόγοι που το κάνουμε αυτό. Δεν μεταφράζουμε τις λέξεις που δεν άλλαξαν σημασιολογικά, λόγου χάριν τη λέξη ‘μέλι’ ή ‘θάλασσα’ και άλλες. Υπάρχουν όμως και κάποιες λέξεις που δεν τις μεταφράζουμε διότι δεν μπορούμε να τις μεταφράσουμε και δεν μπορούμε διότι δεν γνωρίζουμε τι εννοούσαν οι αρχαίοι με αυτές τις λέξεις. Θεωρούμε λοιπόν ότι η λέξη ‘θεός’ (και το θηλυκό είναι ‘θεός’, το θεά είναι μεταγενέστερο· υπάρχει και το θέαινα, όπως σήμερα λέμε Γιώργαινα) σημαίνει ό,τι και ηλέξη ‘Θεός’! Και όμως! Είναι πρόδηλο ότι ο Ζεύς είναι θεός, δεν είναι όμως Θεός! Δεχόμαστε ότι ο Θεός είναι μια πρωταρχική οντότητα από την οποία προκύπτει ό,τι υπάρχει: δημιούργησε τον κόσμο, όρισε τους νόμους της κίνησής του και άραξε. Αλλά ο αρχαιοελληνικός θεός ούτε πρωταρχική οντότητα είναι, ούτε τον κόσμο δημιούργησε, ούτε όρισε τους νόμους της κίνησης, ούτε άραξε ποτέ.

Ο θεός λοιπόν δεν είναι Θεός. Τι είναι; Πως θα μεταφράζαμε λοιπόν την αρχαιοελληνική λέξη ‘θεός’; Ποιά ήταν η αρχική σημασία της λέξης; Πως πλάστηκε αυτή η λέξη, από ποιούς, πότε; Με αυτό το ζήτημα θα καταπιαστούμε σήμερα.

Continue reading →

‘Το σώμα της εξυπνάδας σας είναι παραγεμισμένο με κουρέλια και τα μπαλώματα είναι πολύ αραιά ραμμένα, ξηλώνονται με το τίποτα’ – Τhe body of your discourse is sometime guarded with fragments, and the guards are but slightly basted on neither.

Σέξπυρ, πολύ κακό για τίποτα (πρ. 1. σκ. 1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ενώ ο άφρων Κύριος το αφήνει για την τελευταία στιγμή, καταδικασμένος να καταφύγει σε αυτοσχεδιασμούς της στιγμής, ο σώφρων Κύριος φροντίζει να οργανώνει προληπτικά την φυγή του μέσω της προετοιμασίας μιας ασφαλούς οδού διαφυγής, να προετοιμάζει τη φυγή του με αξιοπρόσεκτη επιμέλεια. Εάν ο άφρων Κύριος είναι αυτός που νομίζει ότι έχει καταργήσει μιά από τις βασικές αρχές της φύσης (πάλη-φυγή), κι αυτός ο Κύριος δεν είναι άλλος από αυτόν που έχει τηνν εντύπωση ότι είναι πανίσχυρος, πιο ισχυρός και από ανθρώπους και από φύση, ο σώφρων Κύριος δεν είναι άλλος από τον δημοκράτη Κύριο. Δυστυχώς, δεν έχουμε προσεγγίσει τη δημοκρατία με όρους φυγής, από τη σκοπιά δηλαδή της οργάνωσης και της προετοιμασίας της αναπόδραστης αναγκαιότητας της φυγής. Η εναλλαγή των προσώπων είναι φυγή – εάν δεν έγινε σαφές με την αντικατάσταση του Παπανδρέου με τον Παπαδήμο, πότε θα γίνει; Κατά συνέπεια, θα πρέπει να δούμε και τις εκλογές και ως μια τελετουργία φυγής.

Το σώμα της δημοκρατίας είναι παραγεμισμένο με σχέδια φυγής, οι ραφές όμως είναι πολύ αραιά τρυπημένες και ξηλώνονται με το τίποτα. Εάν θέλουμε από δω και πέρα να ερμηνεύουσμε την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, σας συνιστώ να μην χάνετε ποτέ από τα μάτια σας τις ραφές. Από εκεί θα αρχίσει να ξηλώνεται το σώμα της Κυριαρχίας – και οι παρελάσεις είναι μια ραφή πολύ αραιά ραμμένη – αυτό όμως θα το εξετάσουμε αύριο όταν θα προτείνουμε να τις μετατρέψουμε σε γιορτή, γλέντι και πανηγύρι.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Με το σημερινό σημείωμα θα σχολιάσω το δράμα του Κυρίου Ευάγγελου  Βενιζέλου έχοντας κατά νου   το θεατρικό έργο του Κρίστοφερ Μάρλοου ‘Δόκτωρ Φάουστους’, από το οποίο και ο τίτλος (4η πρ., 5η σκ.). Ο Μάρλοου γεννήθηκε το 1564, τη χρονιά που γεννήθηκε κι ο Σέξπειρ, και πέθανε (τον μαχαίρωσαν σε μια ταβέρνα) το 1593, δεν είχε πατήσει τα τριάντα, όταν άρχισε να λάμπει το άστρο του Σέξπυρ. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι εάν ζούσε θα είχαμε μια πολύ διαφορετική εικόνα για τον Σέξπυρ, τόσο ιδιοφυής δραματουργός ήταν.

Ο ‘Δόκτωρ Φάουστους’ είναι μια τραγωδία της απόγνωσης. Εάν προσεγγίζω το δράμα του Βενιζέλου υπό το πρίσμα αυτής της τραγωδίας, το κάνω επειδή εντοπίζω κάποια κοινά σημεία μεταξύ του Φάουστους και του Βενιζέλου. Κατά συνέπεια, η ουσία του δράματος του Βενιζέλου είναι η απόγνωση. Θα μου πείτε βέβαια ότι ο Κύριος Βενιζέλος δεν έχει ενοχές διότι ως καλός Κύριος που είναι γνωρίζει ότι η ενοχή είναι αδυναμία και δειλία. Πολύ ωραία. Εγώ σημερα θα δείξω ότι δεν γίνεται να μην συντριβεί κάτω από τα ερείπια της δύναμής του, της Ισχύος Του.

Continue reading →