φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Σήμερα θα καταπιαστούμε με τη μελέτη των αρχαιότερων μαρτυριών των λέξεων ‘ισονομία’ και ‘δημοκρατία’. Και τις δυο θα τις διαβάσουμε στον Ηρόδοτο. Μαθαίνουμε λοιπόν (3.80)  ότι το αρχαιότερο όνομα της δημοκρατίας ήταν ισονομία, ο ιστορικός μάλιστα μας παραθέτει και έναν ορισμό, ο οποίος, όπως θα δούμε, είναι πάρα πολύ σημαντικός.  ‘Το πλήθος που άρχει, που λαμβάνει τις αποφάσεις’, γράφει ο Ηρόδοτος, ‘έχει το ωραιότερο όνομα: ισονομία’ [πληθος δε άρχον πρωτα μεν ουνομα πάντων κάλλιστον έχει, ισονομίην]. Και παραθέτει τα κυριότερα χαρακτηριστικά της ισονομίας: οι άρχοντες εκλέγονται με κλήρωση, είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτούν, όλα τα ζητήματα τίθενται σε δημόσια, ανοιχτή συζήτηση, στους πολλούς στηρίζονται τα πάντα. Τον όρο δημοκρατία θα τον διαβάσουμε πιο κάτω (6.43).

Ας δούμε τώρα και τον ορισμό της ισονομίας. Ένας συνωμότης κατά του Πέρση βασιλιά Καμβύση προτείνει να εγκαθιδρυθεί δημοκρατικό πολίτευμα στη Περσία και το διατυπώνει με την παρακάτω έκφραση: ες μέσον καταθείναι τα πρήγματα, ας τοποθετήσουμε στο μέσον τις δημόσιες υποθέσεις, ας εγκαθιδρύσουμε δημοκρατικό πολίτευμα. Υπάρχει κανένα πρόβλημα; Δε φαίνεται να υπάρχει. Και όμως, φίλες και φίλοι,υπάρχει! Ποιο είναι; Θα το διατυπώσω απλά και με σαφήνεια και θα επιχειρήσω στη συνέχεια να προσεγγίσω κάποιες πλευρές του. Οι όροι ισονομία, δημοκρατία και πρήγματα, πράγματα, συνδέονται άμεσα με τη διανομή της λείας. Εάν είναι έτσι, τότε η ισονομία/δημοκρατία εκφράζει έναν συγκεκριμένο, ιστορικά καθορισμένο τρόπο διανομής της πολεμικής λείας. Θα υποστηρίξω ότι η αρχαία δημοκρατία προήλθε από έναν συγκεκριμένο τρόπο διανομής της λείας και ότι και η καπιταλιστική κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι κι αυτή μια μορφή πολιτικής Κυριαρχίας που συνδέεται άμεσα με τη διανομή της λείας. Ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο ένας τρόπος παραγωγής του κοινωνικού πλούτου αλλά και ένας τρόπος αρπαγής αυτού του πλούτου. Και εφόσον υπάρχει αρπαγή, δηλαδή λεία, σε κάθε τρόπο αρπαγής θα αντιστοιχεί κι ένας ή περισσότεροι τρόποι  διανομής της λείας. Δεν λησμονούμε άλλωστε ότι ο Κύριος (καπιταλιστής)  εκλαμβάνει τον μελλοντικό κοινωνικό πλούτο ως μελλοντική λεία.

Πριν εκθέσω τις απόψεις μου θα ήθελα να σας υπενθυμίσω, για όσες και όσους πιθανόν να το έχετε ξεχάσει, ότι η λέξη λεία και η λέξη απόλαυση προέρχονται από την ίδια ρίζα. Η λέξη λεία, στη δωρική λαία, προέρχεται από τον τύπο λαF-ία, ενώ η απόλαυση από το ρήμα απολαύω<απο-λάF-ω. Αυτή η γενικά αποδεκτή ετυμολογία επιβεβαιώνεται από την Ιλιάδα: η λεία είναι η πηγή όχι μόνο της επιβίωσης αλλά και της ζωής, του πλούτου, της ισχύος και της φήμης. Χωρίς τη λεία, ο ήρωας, ο ένοπλος ζητιάνος, θα έτρωγε τ’ αρχίδια του. Όπως και ο Κύριος άλλωστε. (Αυτή η έλλειψη σοβαρότητας με έχει καταστρέψει – οφείλω μια εξήγηση. . .Εσείς, φίλες και φίλοι, μεταξύ σοβαρού και σπουδαιογελοίου, τι προτιμάτε; )

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Σήμερα θα καταπιαστούμε με ένα παράδοξο. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση στο ερώτημα τι είναι ένα λαχείο, ένα δελτίο ΠΡΟΠΟ, ένα δελτίο ‘Πάμε Στοίχημα’ ή Τζόκερ. Δίνω πέντε ευρά και αγοράζω ένα λαχείο. Πολύ ωραία. Όλα δείχνουν ότι το λαχείο είναι ένα εμπόρευμα, όπως π.χ. ένα μπουκάλι γάλα. Δίνω ένα ευρό, το αγοράζω και το χρησιμοποιώ. Εμπόρευμα είναι κάτι που ανταλλάσσεται με χρήμα για να χρησιμοποιηθεί. Όταν ένα προϊόν μπορεί να ανταλλαχθεί με χρήμα, λέμε ότι έχει ανταλλακτική αξία. Έχει όμως και μια αξία χρήσης: θα το πιούμε ή θα το βάλλουμε σε γλυκά, θα το κάνουμε γιαούρτι, κλπ. Το γάλα ως εμπόρευμα στο ράφι του σούπερ μάρκερ έχει και ανταλλακτική αξία και αξία χρήσης. Συμπληρώνω ένα δελτίο Τζόκερ και δίνω πέντε ευρά, το αγοράζω.  Ποια είναι η αξία χρήσης του;

Η αξία χρήσης ενός εμπορεύματος δεν είναι πάντα υλική. Το βιβλίο είναι ένα εμπόρευμα και έχει αξία χρήσης αλλά δεν είναι υλική, είναι πνευματική, διανοητική.  Οι γνώσεις και η εμπειρία ενός ψυχαναλυτή είναι εμπόρευμα, έχουν αξία χρήσης. Η αξία χρήσης του Τζόκερ ποια είναι; Είναι υλική, πνευματική, συναισθηματική, ψυχική;

Ποια ανάγκη ικανοποιώ με την αγορά ενός λαχείου; Την ανάγκη να  είμαι πλούσιος και να μην εργάζομαι; Την ανάγκη να έχω περισσότερα χρήματα γιατί δεν μου φτάνει ο μισθός μου; Είναι ανάγκη ή επιθυμία και ελπίδα; Ό,τι και να είναι, συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ με το γάλα, το βιβλίο και τις γνώσεις του ψυχαναλυτή  η ανάγκη μου ικανοποιείται, με το λαχείο δεν ικανοποιείται. Άρα, δεν είναι εμπόρευμα! Είναι εμπόρευμα μόνο εάν κερδίσω; ΟΧΙ! Ούτε τότε είναι εμπόρευμα. Τότε τι είναι;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Όλη (σχεδόν) η ορολογία της πολιτικής, της ηθικής, της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της γραμματικής, της αισθητικής και της οικονομίας,  όλοι οι θεσμοί, οι αντιλήψεις, οι αξίες, οι συμπεριφορές που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια του δυτικού πολιτισμού είναι ή ποιμενικής ή πολεμικής προέλευσης.  Οι περισσότεροι από αυτούς διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών του δυτικού πολιτισμού, κατά την αρχαϊκή εποχή (750-500 π. Χ.), κατά την μετάβαση από τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής και σκέψης στον δουλοκτητικό, την εποχή που ο ήρωας/ποιμένας/πολεμιστής γίνεται δουλοκτήτης/γαιοκτήμονας, την εποχή που εγκαταλείπει την εκτροφή των ζώων, που του εξασφάλιζε την επιβίωση και του παρείχε πλούτο, ισχύ και φήμη, και στρέφεται στη καλλιέργεια της γης μέσω των χρήσης ομιλούντων εργαλείων,των δούλων, των απαχθέντων παραγωγών κοινωνικού πλούτου, των ανδραπόδων. Τη διαδικασία αυτή, τη διαδικασία του αφηρωισμού,  μας την περιγράφει με έξοχο και συγκλονιστικό τρόπο η Ιλιάδα (του πιο κομψού αφηγηματικού ύφους στη δυτική λογοτεχνία): ο Αχιλλέας στην ραψωδία Α είναι ήρωας, στην Ω δεν είναι.

Η Ιλιάδα μας λέει ότι η επιβίωση του ήρωα/ποιμένα/πολεμιστή εξαρτιόταν από την εξόντωση, την εκδίωξη, την αρπαγή του πλούτου (γή, ζώα, γυναίκες, όπλα, κλπ) ή του γειτονικού ποιμενικού γένους ή απομακρισμένων αγροτικών κοινοτήτων. Η λεία του πολέμου εξασφάλιζε την επιβίωση και την ισχύ του ήρωα και η αφαίρεσή της ήταν η πιο θανάσιμη προσβολή που μπορούσε να δεχτεί ένας ήρωας: η αφαίρεσή της μείωνε τον πλούτο, την ισχύ και τη φήμη (κλέος). Με μια τέτοια περίπτωση αφαίρεσης της λείας τροφοδοτεί την έριδα μεταξύ του Αγαμέμνονα και του Αχιλλέα – εσείς θα έχετε γυναίκα κι εγώ, ο αρχηγός, δεν θα έχω, ρωτάει ο πρώτος στην Α της Ιλιάδας. Η εξασφάλιση της λείας ήταν πολύ σημαντική για τον ήρωα, όπως πολύ σημαντική ήταν και η διανομή της.

Η μοιρασιά της λείας μας άφησε πολλούς θεσμούς, μας άφησε πολλές αντιλήψεις, μας άφησε ένα πλουσιότατο λεξιλόγιο.Πολλά από αυτά τα στοιχεία επιβιώνουν μέχρι στις μέρες μας και αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε λεπτομερειακά με αυτά. Την προέλευση, την περιγραφή και το λεξιλόγιο της διανομής της λείας, αλλά και τους θεσμούς και τις αντιλήψεις  που προήλθαν από αυτήν, εξετάζω διεξοδικά στην Διανεμητική.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Γνωρίζουμε ότι ο χώρος ανήκει στον Κύριο, τον επίγειο και τον επουράνιο, τον Θεό. Στον επίγειο Κύριο ανήκει η Γη, ο ουρανός γύρω από αυτήν, η θάλασσα και τα βάθη της, η Σελήνη· στον Θεό, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτό που θα ήθελε να είναι ο Κύριος αλλά δεν μπορεί, ανήκει ό,τι δεν ανήκει στον Κύριο. Ο χρόνος όμως, σε ποιον ανήκει; Εφόσον κάθε τι πρέπει να έχει έναν ιδιοκτήτη – τα αδέσποτα σκυλιά και  τα ελεύθερα ζώα είναι ένα αίσχος για τον Κύριο, σε κάποιον πρέπει να ανήκει και ο χρόνος. Τι εννοούμε όταν λέμε “δεν έχω χρόνο”, “εάν βρω χρόνο”, κλπ; Εάν ρωτούσαμε έναν ελληνόφωνο γαιοκτήμονα δουλοκτήτη της αρχαϊκής εποχής (700-500 π.Χ.), θα μας έλεγε ότι ο χρόνος ανήκει στον Δία, δηλαδή θα ήθελε να ανήκει σε αυτόν. Δεν ανήκει όμως σε αυτόν διότι είναι θνητός. Ο χρόνος ανήκει μόνο στον αθάνατο Θεό. Εάν ο Κύριος γίνει αθάνατος, όλος ο χρόνος θα περιέλθει στην κατοχή του. Από τη στιγμή όμως που είναι θνητός, κατέχει μόνο ένα μέρος του χρόνου, όσα χρόνια θα ζήσει. Κάθε κατοχή όμως είναι αποτέλεσμα μιας μοιρασιάς, μιας διανομής. Τα αδέλφια Ζεύς, Ποσειδών και Άδης μοιράστηκαν με κλήρο τον πατρικό χώρο και η μεν γη και ο ουρανός έπεσε στον πρώτο, η θάλασσα στον δεύτερο και ο κάτω κόσμος, που δεν φαίνεται αλλά και όπου δεν μπορείς να δεις (Α-Fιδ-ης), στον τρίτο. Εκ των πραγμάτων, ο χρόνος ανήκει στον ισχυρότερο, τον Δία. Ή: είναι ισχυρός επειδή κατέχει το χρόνο. Ο χρόνος λοιπόν που κατέχουμε δεν είναι κάτι που το αρπάξαμε αλλά κάτι που μας έχει δοθεί, μας έχει διανεμηθεί. Ο Ζευς τον άρπαξε, τον κατέχει και τον μοιράζει κατά βούληση. Σε σένα θα δώσω ένα χρόνο, σε σένα 64 χρόνια και κάτι ψιλά: κάτι μήνες, μέρες, ώρες, λεπτά, δευτερόλεπτα. Η διάρκεια της ζωής μας είναι ένα μερίδιο χρόνου που μας έχει παραχωρήσει ο Θεός. Σύμφωνα με μια γνωστή αντίληψη, όποιον αγαπάει και τον θέλει κοντά του, του δίνει λίγα χρόνια. Έτσι, εάν το παρελθόν είναι λεία που έχει χαθεί και το παρόν η υπό κατοχή λεία, η πιο σημαντική λεία είναι ο απεριόριστος και αχανής μελλοντικός χρόνος. Μιας και ο Κύριος έχει στραμμένο το βλέμμα του μονίμως και διαρκώς στην πιο πολύτιμη λεία, το μέλλον είναι η πιο πολύτιμη από όλες. Δεν έχουμε μελετήσει τη σχέση του Κυρίου με το μέλλον και μας διαφεύγουν πολλά. Περιμένουμε να το κάνουν οι μαρξιστές – μιας και έχουν εντοπίσει προς τα που στρέφεται το βλέμμα του κεφαλαίου – του Κυρίου (καπιταλιστή) του χρήματος εννοώ. . .

Continue reading →