Διάβασα με την δέουσα προσοχή τρία βιβλία για το αυτοκίνητο που εκδόθηκαν μέσα στο 2009 και έμαθα πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα σχετικά με αυτό το ζήτημα. Πρόκειται για το βιβλίο του Ιλιά Έρενμπουργκ Μια ιστορία του αυτοκινήτου, που πρωτοεκδόθηκε το 1929, το βιβλίο του Ηλία Καφάογλου, Αυτοκίνητος κόσμος, και τα δύο από τις εκδόσεις Ύψιλον, κι ένα τρίτο, από τις εκδόσεις Νησίδες, μια συλλογή άρθρων ισπανών ερευνητών με τον τίτλο Πόλη και Αυτοκίνητο. Μέχρι τώρα, δεν είχαν εκδοθεί βιβλία για ένα τόσο σημαντικό θέμα και εύλογα σκέφτεται κανείς πως το ενδιαφέρον μας για το αυτοκίνητο σχετίζεται με τις καταστροφικές συνέπειες της μαζικής χρήσης του που έρχονται στο προσκήνιο. Όταν ο κόσμος λατρεύει το αυτοκίνητο, είναι αδιανόητο να φέρεις στο προσκήνιο τις καταστροφικές πλευρές του. Είμαι της γνώμης ότι τώρα, εννοώ εδώ και κάνα δυο δεκαετίες, τώρα που η λατρεία του αυτοκινήτου υποχωρεί, κι αυτή η υποχώρηση συνιστά μια ακόμα πτυχή της εμβρυώδους αλλά εν εξελίξει παγκόσμιας πνευματικής επανάστασης, θα αρχίσει η μελέτη του αυτοκινήτου. Τώρα που το αυτοκίνητο πεθαίνει, όπως υποστηρίζει ο Γκουίντο Βιάλε (Vita e Morte dell’ Automobile, 2007), θα μάθουμε τι είναι το αυτοκίνητο. Παρόλο όμως που έμαθα πολλά, οφείλω να ομολογήσω πως σε αυτά τα τρία προαναφερθέντα βιβλία δεν μπόρεσα να βρω σχεδόν καμιά απάντηση στα ερωτήματα που με απασχολούν σχετικά με το αυτοκίνητο. Και είναι πολλά! Το ζήτημα δεν είναι να τα διατυπώσουμε και να θέσουμε τη σκέψη σε κίνηση, αλλά να αναρωτηθούμε γιατί όλα αυτά τα ερωτήματα δεν έχουν επισημανθεί και δεν έχουν απαντηθεί. Στο σημερινό μας σημείωμα θα διατυπώσουμε τα ερωτήματα τα οποία παράγονται από την αμφισβήτηση του αυτονόητου: το αυτοκίνητο όχημα είναι αυτοκίνητο, είναι όχημα; Εάν απαντήσουμε ότι είναι αυτοκίνητο όχημα, έχει καλώς: κανένα απολύτως ερώτημα δεν εγείρεται. Εάν απαντήσουμε ότι ούτε αυτοκίνητο είναι, ούτε όχημα, τότε από τη πηγή της σκέψης θα αναβρύσουν ερωτήματα που θα μας δροσίσουν και θα μας αναγκάσουν να δούμε το αυτοκίνητο όχημα και τον αυτοκίνητο κόσμο με άλλα μάτια. Πως όμως φτάσαμε στο σημείο να αμφισβητήσουμε το αυτονόητο; Η απάντηση είναι απλή: υπάρχουν πολλά στοιχεία που δεν εξηγούνται με την άποψη ότι το αυτοκίνητο όχημα είναι αυτοκίνητο και όχημα.
Θεολογία του αυτοκινήτου
There are 26 posts filed in Θεολογία του αυτοκινήτου (this is page 3 of 3).
κάνονμπολ, βολίδα, σφαίρα
φίλες και φίλοι,
Στο προηγούμενο σημείωμά μας (το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα) αναρωτηθήκαμε εάν το αυτοκίνητο είναι όχημα και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι, μιας και 
όχημα είναι η άμαξα που κινείται συρόμενη από ζώα. Τα δίτροχα αμαξίδια (ταξί) που σύρουν στην Ινδία και σε άλλες χώρες οι άνθρωποι είναι οχήματα, όχι τα αυτοκίνητα. Για τον Πλάτωνα, στον Τίμαιο μας το λέει (44e), ο άνθρωπος είναι όχημα μεταφοράς του κεφαλιού του: “Για να μην κατρακυλάει λοιπόν το κεφάλι σε όλα τα βάθη και τα ύψη της Γης και για να μην συναντά δυσκολίες στην υπερπήδηση και την αποφυγή τους, του έδωσαν το σώμα ως ευέλικτο όχημα μεταφοράς (οχημα αυτω τουτο και ευπορίαν έδοσαν).” Ο χαρακτηρισμός όχημα δεν είναι κυριολεξία αλλά μεταφορά. Αλλά, εάν δεν είναι όχημα, τι είναι;
το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα
φίλες και φίλοι,
το όχημα ήταν, και είναι, μια δίτροχη (άρμα) ή τετράτροχη (άμαξα, κάρο) κατασκευή που σύρεται από ζώα, τα γνωστά ζώα έλξης (άλογα, μουλάρια, αγελάδες). Το αυτοκίνητο δεν σύρεται από ζώα έλξης, είμαστε βέβαιοι γι αυτό, έτσι δεν είναι; Η διαπίστωση αυτή μας παροτρύνει να διατυπώσουμε τα παρακάτω κομβικής σημασίας ερωτήματα: Εάν το αυτοκίνητο δεν έλκεται, πως κινείται; Εάν δεν έλκεται, γιατί το λέμε όχημα; Εάν δεν είναι όχημα, τι είναι;
το τροχοφόρο σαλόνι
Αντικείμενο του σημερινού μας σημειώματος θα είναι το σαλόνι του αυτοκίνητου, οι δυο πολυθρόνες μπροστά και ο καναπές πίσω. Δε μου πάει η καρδιά να μεταχειριστώ τη λέξη “καθίσματα”, μπροστινά και πίσω: το σαλόνι, ως γνωστόν, απαρτίζεται από αναπαυτικές πολυθρόνες και άνετους καναπέδες. Εκτός εάν φανταστούμε ένα σαλόνι μόνο με καθίσματα· έτσι, ναι, μπορώ να το δεχτώ.
Πέρα από το ότι καθόμαστε (και ο μελλοθάνατος καθόταν στην ηλεκτρική καρέκλα), το σαλόνι του αυτοκινήτου δεν έχει καμιά απολύτως ομοιότητα με το σαλόνι του σπιτιού μας. Και είναι τόσες πολλές αυτές οι διαφορές που μας ωθούν να αναρωτηθούμε εάν ο όρος “σαλόνι” είναι κυριολεξία ή μεταφορά. Πριν δώσουμε μια απάντηση, θα ήθελα να διευκρινίσω τι εννοούμε με τον όρο μεταφορά. Μεταφορά είναι ένα σχήμα λόγου με το οποίο παραβιάζουμε την φυσιολογική τάξη των πραγμάτων, χαρακτηρίζοντας ως γεγονός κάτι το οποίο στην πραγματικότητα είναι αδύνατο. Εάν πω κοιμάται το πουλάκι μου, τότε εκλαμβάνω το παιδί μου ως πουλάκι κι αυτό συνιστά παραβίαση της τάξης των πραγμάτων· εάν πω κοιμάται σαν πουλάκι, τότε συγκρίνω το παιδί μου με το πουλάκι. Τι είναι αυτό όμως που μου επιτρέπει να παραβιάσω τη λογική; Η ύπαρξη παρόμοιων στοιχείων που εντοπίζονται σε δύο πράγματα, τα οποία όμως κατά τα άλλα είναι τελείως διαφορετικά. Πράγματι, ανάμεσα σε ένα τρίχρονο παιδί και σε ένα πουλάκι υπάρχουν κάποια παρόμοια στοιχεία.
τι κάνουμε όταν οδηγούμε;
το πρόσθεν τιμιώτερον και αρχικώτερον
Στο “Τίμαιο” ο Πλάτων μας εξηγεί γιατί κινούμαστε κυρίως προς τα μπρος και, επομένως, γιατί το πρόσωπο και τα μάτια είναι μπροστά. Οι θεοί που μας έπλασαν, γράφει ο φιλόσοφος, θεώρησαν ότι “το μπροστά είναι πιο ευγενές και ηγετικό από το πίσω”(45a)1, οπότε είναι πιο ευγενικό και ηγετικό να κινούμαστε προς τα μπρος. Έτσι, “έβαλαν το πρόσωπο μπροστά και το προίκισαν με όργανα ικανά να εκφράσουν κάθε προσδοκία της ψυχής, προνόησαν δηλαδή η φυσική θέση του ηγετικού στοιχείου να βρίσκεται μπροστά” (45b). Εάν μπορούσαμε να ρωτήσουμε τους θεούς να μας πουν γιατί το μπροστά είναι καλύτερο από το πίσω, θα μας παράπεμπαν στον Πλάτωνα, διότι ό,τι βάζει στο στόμα των θεών ο Πλάτων δεν είναι παρά δικές του γνώσεις, απόψεις και αξίες, δηλαδή απόψεις, γνώσεις και αξίες του κοινωνικού στρώματος στο οποίο ανήκε ή και όλων των κυρίαρχων στρωμάτων της αρχαιοελληνικής δουλοκτητικής κοινωνίας. Η άποψη ότι το μπροστά είναι καλύτερο από το πίσω είναι ένα από το εντονότερα χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού δουλοκτητικού πολιτισμού και, συνεπώς, του δυτικού πολιτισμού. Είναι καλύτερο να είσαι μπροστά, να πηγαίνεις μπροστά, να βλέπεις μπροστά. Ποιες είναι οι ρίζες αυτής της πανάρχαιης αντίληψης;
Θεολογία του αυτοκινήτου | Το αυτοκίνητο είναι βλήμα | Πρώτη διάλεξη
φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας
200.000 νεκροί, 500.000 ακρωτηριασμένοι, πάνω από 2 εκ. ελαφρά και βαριά τραυματισμένοι· κάθε χρόνο. 550 νεκροί κάθε μέρα. Σκοτώνονται κάθε μέρα στις πολεμικές συρράξεις ανά τον πλανήτη τόσοι άνθρωποι; Όχι. Θα μου πείτε είναι ατυχήματα. Πολύ ωραία. Ο πρώτος κύκλος των διαλέξεων σχετικά με το αυτοκίνητο θα έχει ως αντικείμενο την αναθεώρηση αυτής της αυτονόητης αντίληψης. Θα δείξουμε δηλαδή ότι δεν είναι ατυχήματα. Και τι είναι; Θα δούμε τι είναι. Πρώτα όμως θα δούμε ότι το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα και ότι δεν είναι αυτοκίνητο. Και τι είναι, αν δεν είναι όχημα και αυτοκίνητο; Θα δείξουμε ότι είναι βλήμα και θα δώσουμε αυτό το όνομα στον κύκλο διαλέξεων που θα ακολουθήσει: το αυτοκίνητο είναι βλήμα. Θα ακολουθήσουν άλλοι δύο κύκλοι: ο ένας θα φέρει τον τίτλο κατακτήστε τους δρόμους και ο τελευταίος θεός και αυτοκίνητο.