φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ κάνουμε όταν οδηγούμε;  Στο ερώτημα αυτό υπάρχουν δύο απαντήσεις. Διευθύνουμε ένα όχημα ελέγχοντας τη μηχανή του και πάμε από το σημείο Α στο σημείο Β. Εάν κατά τη διάρκεια της μετακίνησης τρακάρουμε ή μας τρακάρουν ή πέσουμε σε γκρεμό, τότε έχουμε ατύχημα ή δυστύχημα. Που οφείλεται το ατύχημα;  Στην κακή σήμανση, στην κακή κατάσταση του οδοστρώματος, στην ταχύτητα και σε άλλες δευτερεύουσας σημασίας αιτίες. Αυτονόητα όλα αυτά, έτσι δεν είναι;

ΔΕΝ είναι, φίλες και φίλοι. Διότι υπάρχει κι άλλη μία απάντηση στο ερώτημα τι κάνουμε όταν οδηγούμε. Όταν οδηγούμε δεν διευθύνουμε όχημα ελέγχοντας τη μηχανή του αλλά διευθύνουμε ένα βλήμα ελέγχοντας τον μηχανισμό εκτόξευσής του. Το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα –  όχημα είναι αυτό που σύρεται, που έλκεται, όπως είναι η άμαξα με τα βόδια ή τα άλογα. Το αυτοκίνητο δεν σύρεται από ζώα αλλά εκτοξεύεται, εκσφενδονίζεται από έναν μηχανισμό, ο οποίος έχει κατασκευαστεί με πρότυπο το κανόνι, λειτουργεί όπως το μεσαιωνικό κανόνι. Η έκρηξη μέσα στο θάλαμο καύσης εκτοξεύει, βάλλει όχι μια οβίδα αλλά ένα πιστόνι, το οποίο επιστρέφει στη θέση του για να βληθεί και πάλι, κοκ. Εκτοξευόμενο το πιστόνι μεταδίδει κίνηση και επιστρέφει στη θέση του με έναν μηχανισμό (στρόφαλος και μπιέλα).

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ  βλέπω κάποιον νέον ή κάποια νέα να τρέχει με το αυτοκίνητο επειδή βγιάζεται, είναι γιατί βιάζεται, και από την κοινωνία και από τον ίδιο του τον εαυτό –  δηλαδή δεν είναι καλά, κατά πάσα πιθανότητα! Διότι μερικές φορές πρέπει να τρέξουμε –  να μεταφέρουμε ασθενή στο νοσοκομείο. Αλλά να τρέχουμε συνεχώς, κάτι δεν πάει καλά –  δεν είμαστε καλά, επαναλαμβάνω. Όταν τρέχει επειδή δεν βγιάζεται, δεν βιάζεται αλλά είναι πολύ καλά, θα έλεγα πάρα πολύ καλά, τρέχει για να απολαύσει την ηδονή της ταχύτητας:  στις τόσες ηδονές και απολαύσεις που νιώθει προστίθεται άλλη μία, αυτή της ταχύτητας. Μια φορά να τρέξεις, έτσι για να τρέξεις, για την πλάκα, έπεσες στα δίκτυα της γοητευτικής ταχύτητας και δεν βγαίνεις από εκεί παρά μόνο με δύο τρόπους:  ή με την συνειδητοποίηση της γοητείας της ταχύτητας, για την οποία θα γράψω σήμερα, ή με ατύχημα, το οποίο θα είναι ή θανατηγόρο ή αναπηροφόρο ή ελαφρωστραυματιοφόρο. Και επειδή η πρώτη είναι σπανιότατη, υπάρχει τελικά μόνο ένας τρόπος.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΥΟ λεωφορεία χωρίς οδηγό κυκλοφορούν στους δρόμους των Τρικάλων· τον Οκτώβριο θα γίνουν έξι. Πότε θα γίνουν δέκα; Ποια θα είναι η επόμενη πόλη στους δρόμους της οποίας θα κυκλοφορούν λεωφορεία χωρίς οδηγό; Ποιες θα είναι οι επόμενες; Δεν το γνωρίζουμε και δεν έχει και σημασία. Αυτό το οποίο γνωρίζουμε είναι ότι σε λίγα χρόνια, τα περισσότερα λεωφορεία θα κυκλοφορούν χωρίς οδηγό. Σε όλη την Ελλάδα, σε όλη την Ευρώπη – περιοριζόμαστε σε αυτά τα χωρικά πλαίσια.

ΕΙΝΑΙ πολύ ευχάριστο. Η οδήγηση, η δουλείά του οδηγού του λεωφορείου, του φορτηγού αυτοκινήτου, του ταξί, του ασθενοφόρου είναι μόχθος, είναι πολύ κουραστική, είναι πολύ μονότονη, είναι καταστροφική για τον εργαζόμενο. Ο οδηγός του αυτοκινήτου εργάζεται, με τα δύο χέρια, με τα δύο πόδια, με τα μάτια και τα αφτιά. Χειρίζεται μια μηχανή και ένα σύστημα κατεύθυνσης του αυτοκινήτου οχηματοβλήματος τα οποία εμφανίστηκαν προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Εάν συγκρίνουμε έναν βιομηχανικό προλετάριο εκείνης της εποχής, και της σημερινής ασφαλώς, και τον οδηγό, οποιασδήποτε εποχής, θα παρατηρήσουμε ότι μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό. Και οι δύο είναι ακίνητοι, ακινητοποιημένοι – ο ένας εν στάσει, ο άλλος εν κινήσει.

ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ότι ο οδηγός του αυτοκινήτου, του λεωφορείου, του φορτηγού είναι ο χειριστής του οχήματος, το οποίο κάθε άλλο παρά όχημα είναι, όπως έχουμε υποστηρίξει. Τώρα αποδεικνύεται ότι δεν είναι!  Και τί ήταν, είναι, εάν δεν είναι χειριστής; Είναι ένα εξάρτημα, ένα μέρος της μηχανής. Αυτό που χρειάζεται το αυτοκίνητο για να κινηθεί είναι τα μάτια του οδηγού. Το αυτοκίνητο, από τη στιγμή που δεν βλέπει,  δεν είναι αυτοκίνητο, δεν μπορεί να πάει μόνο του στο περίπτερο! Ο οδηγός είναι ένας αιχμάλωτος, είναι ένας δούλος του αυτοκινήτου. Εάν μπορούσε το αυτοκίνητο με κάποιο τρόπο να βλέπει, ο οδηγός θα ήταν περιττός.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ είμαι βέβαιος αλλά νομίζω ότι τον Geisterfahrer θα τον συναντήσουμε μόνο στη Γερμανία, και δη στη δυτική. Όταν ζούσα στη Γερμανία, φίλος Έλληνας, μουσικομπουζουκτσής που ζει στο Μόναχο, μου διηγήθηκε την εμπειρία του: Οδηγούσε βράδυ σε αυτοκινητόδρομο ( Autobahn), στη λωρίδα της μεγάλης ταχύτητας, στη λωρίδα του Κυρίου, θα εξηγήσω τι εννοώ,  όταν ακριβώς απέναντί  του, μακριά, είδε κάποια φώτα τα οποία ολοένα και πλησίαζαν. Κάποια στιγμή, έντρομος αντιλήφθηκε ότι τα φώτα αυτά είναι κάποιο αυτοκίνητο και μπήκε στη μεσαία λωρίδα, στη λωρίδα όπου οδηγούν οι μικρομεσαίοι –  κι αυτό θα το εξηγήσω. Μετά από λίγο, το αυτοκίνητοι πέρασε από κοντά του,  με ταχύτητα πολύ πάνω από 200 χιλιόμετρα την ώρα. Εάν δεν άλλαζε λωρίδα, δεν θα ζούσε τώρα.

ΑΥΤΟΣ ο οδηγός που κινείται σε αντίθετη πορεία και αναγκάζει τον οδηγό να παραμερίσει, εάν δεν θέλει να πεθάνει, λέγεται Geisterfahrer. Geister είναι το φάντασμα, Fahrer ο οδηγός. Υπάρχει άραγε πιθανότητα να παραμερίσει ο οδηγός φάντασμα;  Όχι, κατηγορηματικά. Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν παραμέρισε κανένας με αποτέλεσμα και οι δύο, από την ταχεία μετακίνηση στον άπλετο οδικό χώρο να περιοριστούν είτε σε ένα λάκκο 2Χ1Χ1 μέτρα ή να γίνουν μισό κιλό στάχτη. Γιατί το κάνει αυτό ο Geisterfahrer;  Ποιος είναι ο σκοπός του;  Γιατί είναι τόσο αποφασισμένος να μην παραμερίσει, δήλα δη να υποχωρήσει;  Ποιες απαντήσεις θα διατύπωνε σε αυτά τα ερωτήματα ένας μαρξιστής;  

ΣΤΑ ερωτήματα αυτά, φίλες και φίλοι, δεν μπορούμε να δώσουμε μια απάντηση με εργαλείο τη μαρξιστική σκέψη. Δεν είναι ελλιπής, είναι ανεπαρκής, είναι παντελώς άχρηστη. Στα ερωτήματα αυτά μπορούμε να απαντήσουμε μόνο με εργαλείο τη θεωρία της Κυριαρχίας, η οποία προφανώς είναι αναρχικής προέλευσης. Σε μερικά ζητήματα η μαρξιστική σκέψη είναι απαραίτητη αλλά ελλιπής και πρέπει να εμπλουτιστεί. Λόγου χάριν, μελετώ την Ιλιάδα από μαρξιστικής έποψης αλλά δεν αρκεί· ένας συνδυασμός μαρξιστικής σκέψης και αφηγηματολογίας και θεωρίας της Κυριαρχίας παράγει πολλές και γόνιμες σκέψεις και γνώσεις. Στην περίπτωση ερμηνείας της συμπεριφοράς του Geisterfahrer η αναρχική θεωρία της Κυριαρχίας πρέπει να εμπλουτιστεί με τη σημειολογία·  και με τη γλωσσολογία (ιστορική), την ψυχανάλυση –  και τη θεολογία του αυτοκινήτου. 

Continue reading →

Ο Ηλίας Καφάογλου και ο Κώστας Δημητρίου είναι οι μόνοι έλληνες διανοούμενοι που έγραψαν για το αυτοκίνητο. Ο πρώτος έγραψε ένα δοκίμιο για μια κοινωνική ιστορία του αυτοκινήτου, που είναι ο υπότιτλος του βιβλίου αυτοκίνητος κόσμος, εκδόσεις Ύψιλον, 2009. Ο δεύτερος έγραψε το Ο ΙΧ άνθρωπος και οι υποθαλάσσιες αρτηρίες του. Σημειώσεις για την αυτοκίνηση,εκδόσεις των ξένων, 2012.

Τους ερωτώ: τι είναι το αυτοκίνητο;  Είναι αυτοκίνητο; Είναι όχημα; Μήπως είναι τετράτροχο μηχανοκίνητο βλήμα;

Εάν απαντήσουν, θα εγκαινιάσουμε μια πολύ γόνιμη συζήτηση.

Εάν δεν απαντήσουν, μετά από έναν μήνα θα σχολιάσω τη στάση τους.

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Το αντικείμενο του σημερινού μας σημειώματος θα είναι η ενασχόληση της νεοελληνικής διανόησης με  το αυτοκίνητο, με αφορμή το βιβλίο του ΚΩΣΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Ο ΙΧ άνθρωπος και οι υποθαλάσσιες αρτηρίες του. Σημειώσεις για την αυτοκίνηση (εκδόσεις των ξένων, Θεσσαλονίκη, 2012). Ο όρος ‘ενασχόληση’, βέβαια, είναι καθαρός ευφημισμός, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν διανοούμενοι που να ασχολούνται με το αυτοκίνητο, κι όσοι το κάνουν, δεν είναι περισσότεροι από τα πέντε δάχτυλα του ενός χεριού,  ανήκουν στο είδος εκείνο της μεταπρατικής σκέψης που τόσο ανθεί στο Ελλάντα, χωρίς βέβαια να αποδίδει καρπούς ελλείψει μελισσών. Η ενθουσιώδης λατρεία του αυτοκινήτου δεν αφήνει περιθώρια στον νεοελληνικό εγκέφαλο να στοχαστεί επί του αυτοκινήτου, μιας και δεν μπορεί να λατρεύουμε ενθουσιωδώς ένα τεράστιο και οξύ κοινωνικό πρόβλημα! Το λατρεύουμε, άρα δεν είναι κοινωνικό πρόβλημα. Έπρεπε να περάσει ένας αιώνας γενικευμένης χρήσης του αυτοκινήτου για να κατανοήσουμε και εμείς  το εξής:

το λατρεύουμε, άρα είναι κοινωνικό πρόβλημα!   

    Και να κατανοήσουμε επίσης ότι η λατρεία του αυτοκινήτου είναι ένας τόπος συνάντησης όλων σχεδών των λατρειών της Δύσης, δηλαδή, όλων των επιθυμιών του Κυρίου ημών, αμήν.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα, bonjour!

Το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Λεωνίδα (τον Αθηναίο) – τι λες για τέλη Φλεβάρη; 

Όταν ήμασταν πιτσιρικάδες παίζαμε βόλους (βώλους). Τα κορίτσια δεν έπαιζαν, τουλάχιστον στο χωριό μου. Φαίνεται πως οι βόλοι είναι αγορίστικο παιχνίδι – θα δούμε γιατί είναι αγορίστικο. Υπήρχαν δυο παραλλαγές του παιχνιδιού. Στη μία, κάθε παίχτης έρριχνε  ἐναν μικρό βόλο, μια γιάλινη ή σιδερένια (από ρουλεμάν) μπίλια [< γαλλικό bille (la)] από κάποια απόσταση (3-4 μέτρα, πάνω κάτω) σε μια μικρή λακουβίτσα. Άρχιζε να παίζει πρώτος όποιος  έβαζε τη  μπίλια μέσα στην οπή ή όποιος πλησίαζε πιο κοντά.  Αυτός που άρχιζε πρώτος ήταν ο κύριος της τρύπας, της περιοχής: προσπαθούσε να χτυπήσει τις άλλες μπίλιες με τη δική του· εάν χτυπούσε μια μπίλια, ο κάτοχός της έβγαινε από το παιχνίδι·  εάν αποτύγχανε, συνέχιζε αυτός που ήταν πιο κοντά στη τρύπα. Νικητής, χωροδεσπότης δηλαδή,  αναδεικνύονταν αυτός που είχε χτυπήσει όλες τις άλλες, τους είχε δηλαδή διώξει όλους. Στη δεύτερη παραλλαγή, εάν πετύχαινες τη μπίλια του αντιπάλου, δεν τον έδιωχνες απλά από το παιχνίδι, τού έπαιρνες και τη μπίλια του! Μπορούσες μάλιστα, εάν έπαιζες πρώτος,  με μια βολή να χτυπήσεις και να πάρεις δυο και τρεις και τέσσερις μπίλιες, λόγω συνωστισμού!

    Δεν δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε ότι οι βόλοι είναι ένα πολεμικό παιχνίδι, μια (από τις πολλές) αναπαράσταση του πολέμου: να γιατί δεν έπαιζαν τα κορίτσια, να γιατί δεν υπήρχε παιχνίδι που να μην καταλήξει σε τσακωμό και βρισίδια και μπουνίδια.  Βόλους όμως παίζουν και οι ενήλικες με πολύ μεγαλύτερες μπίλιες. Παιζόταν στη μεσαιωνική Γαλλία, παίζεται ακόμα και σήμερα σε χωριά της Γαλλίας, κάποτε όμως έγινε επιτραπέζιο και ονομάστηκε billard (< bille),  > billiards, αγγλιστί· μπιλιάρδο, ελληνιστί. Το γαλλικό μπιλιάρδο παίζεται με τρείς μπίλιες, εκ των οποίων η μία είναι κόκκινη (ή μαύρη;) και λέγεται carambole. Δεν είμαι βέβαιος για την προέλευση της λέξης· εάν η ερμηνεία μου δεν ανήκει στη σφαίρα της παρετυμολογίας, τότε αυτό το cara- μου θυμίζει το τουρκικό kara που σημαίνει μαύρο: carambole, μαύρη σφαίρα, μπίλια; (Παρετυμολογία είναι να ισχυρίζεσαι ότι η λέξη παπάρι προέρχεται από κάποιον παπά που τον λέγανε Άρη και ήταν μεγάλο αρχίδι).

    Καραμπόλα (γαλλιστί carambolage) είναι ένα πετυχημένο χτύπημα στο (γαλλικό) μπιλιάρδο: με τη μπίλια σου χτυπάς τις άλλες δύο, τη μία μετά την άλλη.  (Το σερί μου ως κοπανατζής  και μπορδελοτσαρκάκιας και βυζογλείφτης μαθητής της Ε’  Γυμνασίου (Β’ Λυκείου, 1974-5) ήταν 14, μα τη Παναγία, έπαιζα καλό μπιλιάρδο -με τον Τζό [ο καλύτερος στη μπάλα],  τον Σπύρο [ο καλύτερος στο μπιλιάρδο],  και τον Αντώνη [ο πρώτος που γάμησε από τη παρέα], στην υπόγα του Μπινιάρη, στα Βριλήσσια). Καραμπόλα όμως λέμε και τις αλλεπάλληλες, αλυσιδωτές συγκρούσεις αυτοκινήτων στο δρόμο. Γιατί αυτό το φαινόμενο το ονομάσαμε καραμπόλα; Ποιος την αποκάλεσε με αυτό το όνομα, πότε;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καυλή σας μέρα

Κατουράω παγάκια. Ξεροβόρι από τη Σιβηρία.

Αποφασίσαμε με τα παιδιά το καλοκαίρι, τέλη Αυγούστου, να κάνουμε το γύρο της Λήμνου με τα ποδήλατα, καμιά δεκαριά μέρες – με την προϋπόθεση ότι θα μας το επιτρέψει η γενικότερη πολιτικοκοινωνική κατάσταση. . . Μια σκηνή, λίγα ρούχα, υπνοτσούβαλα, λίγα κουζινικά. Εάν έχει καράβι από Αλεξανδούπολη, καλώς. Εάν όχι, θα πάμε με το τρένο Ξάνθη κι απο κει Καβάλα – με το ημιφορτηγάκι ενός φίλου ή ενός συγγενούς. Εάν τα παιδιά ήταν μεγαλύτερα, θα πηγαίναμε με τα ποδήλατα, σε μια, δυο μέρες θα φτάναμε. Τα παιδιά θα υποφέρουν στη διαδρομή, μια, μιάμισι ώρα είναι: δεν μπορούν στο αυτοκίνητο πάνω από δέκα λεπτά της ώρας. Ζαλίζονται, τους έρχεται να κάνουν εμετό, ξερνάνε. . . Υποθέτω ότι γνωρίζετε τον λόγο. Δεν έχουμε αυτοκίνητο, δεν γεννήθηκαν μέσα στο αυτοκίνητο, δεν μεγάλωσαν μέσα στο αυτοκίνητο, σπανιότατα μετακινούνται με το αυτοκίνητο.

Κατοικούν κοντά στο σχολείο, δυο, τρία τετράγωνα και πηγαινοφέρνουν τα παιδιά τους με το αυτοκίνητο. Γιατί; Δεν μπορώ να το καταλάβω. Δεν έχουν πόδια να περπατήσουν; Θα κουραστούν; Κάνει κρύο; Ζέστη μήπως; Βρέχει; Πολλά παιδιά όμως πάνε με τα πόδια, με το κρύο, με τη ζέστη, με τη βροχή. Έχουν αυτοκίνητο και δεν έχουν γάντια και σκουφιά για τα παιδιά τους; Δε νομίζω! Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Εθισμός στο αυτοκίνητο. Η μετακίνηση με το αυτοκίνητο είναι σαν το κάπνισμα – μόνο που το κάπνισμα το κόβεις πιο εύκολα.

Είδα στην τηλεόραση τις προάλλες έναν άνδρα που έκλαιγε διότι κατέθεσε τις πινακίδες του ενός και μοναδικού αυτοκινήτου του και τώρα θα ζήσει χωρίς αυτοκίνητο. Τον δυστυχή! Τον κακόμοιρο! (Έκλαιγε διότι έχασε ένα σύμβολο Ισχύος ή γιατί θα ταλαιπωρηθεί χωρίς αυτοκίνητο; – θα το εξετάσουμε παρακάτω). Πως θα ζήσει χωρίς αυτοκίνητο; Πως θα πάει στο καφενείο, τρία τετράγωνα πιο κάτω; Πως θα πάει στη δουλειά του; Πως θα πάει στο σούπερ μάρκετ; Πως θα κάνει διακοπές; Τι θα πει ο κόσμος;

Συγγενείς, γνωστοί  και γείτονες αναρωτιούνται πως μπορούμε και ζούμε χωρίς αυτοκίνητο. Το θεωρούν μια σοβαρότατη ένδειξη φτώχειας. Φτωχός στην Ινδία είναι να μην έχεις παπούτσια, φτωχός στην Ελλάδα είναι να μην έχεις αυτοκίνητο. Εγώ αναρωτιέμαι πως μπορούν και ζουν με αυτοκίνητο. Η πορεία των πραγμάτων δείχνει είναι βέβαιο ότι ενώ εγώ δεν πρόκειται να αποκτήσω αυτοκίνητο, ολοένα και περισσότεροι θα αναγκαστούν να το εγκαταλείψουν. Αυτά είναι πολύ ευχάριστα νέα. Πάρα πολύ ευχάριστα νέα!

Continue reading →