” μπορώ να αντέξω την απώλεια 30.000 στρατιωτών μηνιαίως”
(Μέγας Ναπολέων προς τον Μέτερνιχ)
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΚΑΤΑ το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του ανθρώπινου είδους η κοινωνία ήταν ένας κόσμος ολιγομελών ομάδων, για σχεδόν 200.000 χρόνια ζούσαμε σε ομάδες των 8 έως 40 ή 50 ατόμων. Έχει σχηματιστεί η εντύπωση ότι περνούσαμε τη ζωή μας σε μια ομάδα μόνο, μια ζωή σχετιζόμασταν με ένα μικρό αριθμό ανθρώπων – θα πρέπει να ήταν πολύ βαρετό. Η εντύπωση αυτή είναι εσφαλμένη – δεν λαμβάνει υπ΄ όψει της δύο συνήθεις καταστάσεις της ζωής των τροφοσυλλεκτών-κυνηγών: την διαφωνία και τον σχηματισμό της οικογένειας, τη γέννηση των παιδιών. Όταν υπήρχε διαφωνία, δεν υπήρχε υπακοή ενός μέρους στο άλλο αλλά διάσπαση: η ομάδα διασπόταν σε δύο μέρη, κάθε ένα από το οποίο είτε συνέχιζε αυτόνομα είτε ενωνόταν με διαφωνούντες άλλης ομάδας. Τα κοινά χαρακτηριστικά των 300 τροφοσυλλεκτικών κοινωνιών που έχουν μελετηθεί από τους ανθρωπολόγους κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες είναι η πρόκριση της συνεργασίας, το μοίρασμα της τροφής, η αυτονομία του ξεχωριστού ατόμου. Τα μέλη των ομάδων δεν ανέχονταν διαταγές, δεν ανέχονταν τον καταναγκασμό και αντιδρούσαν έντονα κάθε φορά που κάποιος πρόβαλλε αξιώσεις κυριαρχίας και ηγεσίας, που ήταν ανταγωνιστικός και ιδιοτελής. Ου βούλομαι άρχειν ουδέ άρχεσθαι – δεν θέλω να διατάζω ούτε να με διατάζουν (Ηρόδοτος). Η δεύτερη μορφή κινητικότητας ήταν η σύναψη γάμου και η συγκρότηση της οικογένειας: οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν μεταξύ ανδρών και γυναικών που δεν ανήκαν στην ίδια ομάδα. Και ο άνδρας πήγαινε στην ομάδα της γυναίκας, εάν η ομάδα ήταν μητροτοπική (το πιο σύνηθες – μητροτοπική, όχι μητριαρχική).