Θα το γράψω μεθαύριο, πρώτα η Ζωή, και θα το αφιερώσω στον φίλο Πέτρο Τσαχαλίδη

      φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Στο ερώτημα ποιο είναι το άθροισμα της απείρου σειράς   ν=1-1+1-1+1-1. . .  έχουν διατυπωθεί τρεις απαντήσεις: το 0, το 1 ενώ ο μέγας Euler απεφάνθη ότι δεν είναι ούτε το μηδέν ούτε το ένα αλλά το 1/2!  Ποια απάντηση είναι η σωστή, φίλες και φίλοι, ποια από τις τρεις να επιλέξουμε;

   Προτείνω να μην επιλέξουμε καμία γιατί και οι τρεις είναι λάθος. Όχι, όχι, δεν είναι λάθος: στο ερώτημα που παρέθεσα δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει  απάντηση, οπότε αυτό που εκλαμβάνουμε ως απαντήσεις δεν είναι απαντήσεις. Γιατί όμως δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση; Δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση διότι το ερώτημα έχει συγκροτηθεί και διατυπωθεί με τρόπο αντιφατικό, καταγράφει μια ανεπίλυτη αντίφαση: δεν μπορεί να υπάρξει άθροισμα απείρου σειράς, οι έννοιες άθροισμα και άπειρος σειρά είναι ασύμβατες, το άθροισμα είναι πεπερασμένο, η άπειρος σειρά είναι άπειρος· το ερώτημα είναι α-νόητο, οπότε δεν μπορεί να υπάρξει και απάντηση. Το ερώτημα πρέπει να πάει στο συνεργείο να αλλάξει κυλινδροπίστονο, μιας όμως και δεν επιδέχεται επισκευή καλύτερα να πάει για ανακύκλωση.

    Είμαι βέβαιος ότι αντιληφθήκατε που το πάω, για να μιλήσω το ποιμενικό ιδιόλεκτο (το ιδιόλεκτο, ουδέτερο!). Μήπως το ερώτημα του τίτλου του σημερινού σημειώματος είναι α-νόητο; Εάν είναι α-νόητο, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση. Υπάρχει κάποια ανεπίλυτη αντίφαση που δεν μας επιτρέπει να διατυπώσουμε κάποια απάντηση;  Ασφαλώς και υπάρχει, φίλες και φίλοι, αλλά το σημαντικό δεν είναι αυτό – υπάρχει κάτι ακόμα πιο σημαντικό, κάτι που τονίζει ακόμα πιο πολύ το α-νόητον του ερωτήματος. Βέβαια, έχουν διατυπωθεί απαντήσεις – οι εξής δύο, ως προς το πρώτο σκέλος του ερωτήματος: έχει σκοπό, δεν έχει σκοπό. Αυτοί που λένε ότι έχει σκοπό, επικαλούνται πολλούς –  αύριο θα εξετάσουμε την απάντηση του Hegel (Χέγκελ,  Έγελος)· οι άλλοι απλά υποστηρίζουν ότι δεν έχει σκοπό και είμαι ένας από αυτούς, μέχρι που κατανόησα ότι το ερώτημα είναι α-νόητον. Παρόλο όμως που το κατανόησα, υποκύπτω στον πειρασμό να μην αδιαφορήσω και να συμμετάσχω στη συζήτηση, να εκθέσω τα επιχειρήματά μου περί της ανυπαρξίας σκοπού στην Παγκόσμια Ιστορία. 

 

Continue reading →

     φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Δεν ξέρω αν σκέφτεστε και φαντάζεστε ενδεχόμενα σαν αυτά που σκέφτομαι και φαντάζομαι κι εγώ: να ζήσουμε και να δούμε πόλεις να εγκαταλείπονται μέσα σε λίγες ώρες και μέρες, πόλεις να καίγονται σα λαμπάδες πασχαλιάτικες. Τα σκέφτομαι και τα φαντάζομαι, δεν το κρύβω ούτε φοβάμαι να τα εκφράσω – οι συνέπειες με αφήνουν αδιάφορο. Πρώτα όμως τα σκέφτομαι και μετά τα φαντάζομαι, τα αναπαριστάνω, τα βλέπω σα να βλέπω ειδήσεις στην τηλεόραση. 

    Τα παραπάνω ενδεχόμενα είναι πορίσματα, συμπεράσματα σκέψης. Επειδή δεν είμαστε αφελείς, το  στοιχείο της προσδοκίας και της βούλησης είναι πανταχού παρόν: θα ήθελα να δω πόλεις να εγκαταλείπονται, θα ήθελα να δω πόλεις να καίγονται. Δεν είμαι (πια) σαδιστής, ενώ η χαιρεκακία μου έχει ελαττωθεί τόσο πολύ που μετά βίας λέω ότι υπάρχει – μα την Παναγία. Αυτό που θέλω κι επιθυμώ είναι να ζούμε όλοι και όλες ευχάριστα και χωρίς στερήσεις – εάν ζουν οι άλλοι και οι άλλες έτσι, θα ζω κι εγώ. Εάν οι άλλοι δυστυχούν, αναπότρεπτα θα δυστυχώ κι εγώ.

     Οι πόλεις θα εγκαταλειφτούν και θα καούν γιατί πλέον οι κάτοικοί τους θα υποφέρουν τόσο πολύ που η μόνη λύση θα είναι η φυγή και η πυρπόληση.

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Η αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο είναι μια προκατάληψη ποιμενικής προέλευσης – που ενισχύει και αναπαράγει ασφαλώς την Κυριαρχία.  (Λησμονούμε, μου φαίνεται,  πως ό,τι κάνουν κι ό,τι λένε οι Υποτελείς ενισχύει και αναπαράγει την Κυριαρχία – θα το εξετάσουμε ένα άλλο πρωινό).  Αν και θα έπρεπε να εκθέσω πρώτα τις σκέψεις και τα επιχειρήματά μου για την καταγωγή και διαμόρφωση αυτής της προκατάληψης, τώρα άρχισα κι είναι αργά, δεν μπορώ να σταματήσω. Θα συνοψίσω όμως αυτό το μελλοντικό σημείωμα σε λίγες αλλά περιεκτικές γραμμές και δεσμεύομαι ότι θα επανέλθω.  

     Οι ποιμένες ήταν αναγκασμένοι να προχωρούν μπροστά για να βρουν ή να μετακινηθούν σε  βοσκοτόπια που ήταν αβόσκητα, πλούσια σε χορτάρι. Μόλις εξαντλούνταν το λιβάδι, έπρεπε να φύγουν και να μετακινηθούν και πάλι προς τα μπρος, όχι προς τα πίσω, προς το εξαντλημένο λιβάδι. Το πίσω έγινε συνώνυμο της αποτυχίας, της πείνας, της εξαθλίωσης, της ήττας – το μπροστά της επιτυχίας, του πλούτου, της δόξας, της νίκης. Να  σταματήσεις είναι αδύνατον –  το σταμάτημα είναι συνώνυμο του θανάτου. Εάν μια ζωή προχωράς μετακινούμενος μπροστά, τότε αναπόφευκτα σχηματίζεις μια αντίληψη, μια παράσταση του χρόνου  όλως τοπική: το μέλλον είναι μπροστά μας, το παρ-ελθόν (αυτό το οποίο έχουμε περάσει πορευόμενοι) είναι πίσω μας –  εδώ που βρίσκομαι τώρα είναι το παρόν. Ο χρόνος είναι μια πορεία προς τα μπροστά – είναι μια γραμμή που η αρχή της αρχίζει από τα βάθη του εκρηκτικού παρελθόντος (λατρεία της έκρηξης!) και  καταλήγει, χάνεται στα βάθη του μέλλοντος – αυτό είναι το βέλος του χρόνου.

     Η ποιμενικής προέλευσης προκατάληψη για το χρόνο έχει αποικίσει τη δυτική Κυριαρχία, άρα και την καπιταλιστική, ποικιλοτρόπως και παντοιοτρόπως – μέχρι και την Επιστήμη, τη Φυσική. Η προκατάληψη αυτή όχι μόνο ήταν η πηγή έμπνευσης για την κατασκευή του ρολογιού αλλά έχει υλικά ενσωματωθεί στο ρολόι, έχει κωδικοποιηθεί στο ρολόι. Οι δείκτες κινούνται πάντα μπρος, μπροστά είναι το μέλλον, πίσω το παρελθόν και το παρόν είναι παρόν αλλά φευγαλέο. Και βέβαια η μεγαλύτερη συμφορά δεν είναι να πηγαίνει λάθος αλλά να σταματήσει.

     Οι μόνιμα εγκατεστημένες αγροτικές κοινότητες είχαν διαμορφώσει  μια όλως διαφορετική παράσταση του χρόνου, την κυκλική, αυτήν της επανάληψης των εποχών: η διάκριση σε μέλλον, παρελθόν και παρόν ήταν ανύπαρκτη!  Δυσκολευόμαστε να το κατανοήσουμε – θα πούμε πάρα πολλά για αυτό το ζήτημα, θα επανερχόμαστε διαρκώς. Θα παραθέσω ένα παράδειγμα που θα μας βοηθήσει να προκαλέσουμε τις πρώτες ρωγμές στον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο – ένα πολύ χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό παράδειγμα.

 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

   Το 1972 μ. Χ. εκδόθηκαν δύο βιβλία που συνέβαλαν στην αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε και μελετάμε τη θρησκεία. Οι μαρξιστές διανοούμενοι και στοχαστές δεν τα πρόσεξαν –  δεν είναι δα και η πρώτη φορά: ο στενόμυαλος μαρξισμός πεθαίνει, ή μάλλον έχει πεθάνει, και, όπως και η  ιστορική Αριστερά,  είναι σαν τα νύχια  και τις τρίχες του νεκρού που συνεχίζουν να μεγαλώνουν.  Έχουν μεταφραστεί και τα δύο στα ελληνικά –  εάν δεν τα έχετε διαβάσει, τα προτείνω ανεπιφύλακτα!  Πρόκειται για το βιβλίο του Rene Zirard (Ρενέ Ζιράρ)  La violence et la sacrέ (Η βία και το ιερό) και αυτό του Walter Burkert (Βάλτερ Μπούρκερτ)  Homo necans (Ο άνθρωπος που θανατώνει).

    Τα βιβλία αυτά επανεξετάζουν, χωρίς να το επιδιώκουν, τη διάσημη ρήση του Καρλ Μαρξ  ότι η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Η χριστιανική θρησκεία μπορεί να είναι όπιο του λαού, αν και δεν είναι μόνο αυτό, όπως θα δούμε, αλλά η θρησκεία δεν είναι γενικά και αόριστα.  Η θρησκεία ενός τροφοσυλλεκτικού εσμού (ομάδας, φυλής, κοινότητας) είναι όπιο για τους τροφοσυλλέκτες;  Τα βιβλία που ανέφερα μας βοηθούν από τη μια να κατανοήσουμε τη γένεση της θρησκείας και από την άλλη να τραβήξουμε μια έντονη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αρχέγονης, προκυριαρχικής θρησκείας και της κυριαρχικής θρησκείας, της θρησκείας που εμφανίστηκε με την γένεση της Κυριαρχίας, κατά την τέταρτη και τρίτη προ Χριστού χιλιετία ( κι όχι χιλιετηρίδα –  η οποία είναι το χιλιοστό έτος μιας χιλιετίας).

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Ήμασταν οχτώ γύρω από το τραπέζι – οι τρεις γιατροί. Αφού είπαμε πολλά και διάφορα, ρωτάω την παρέα:  θα προτιμούσατε να ζείτε σε μια Θεσσαλονίκη χωρίς σκουπιδιάρηδες ή χωρίς γιατρούς; Επειδή οι συνδαιτυμόνες αργούσαν να απαντήσουν, προφανώς όχι μόνο δεν είχαν σκεφτεί περί του ζητήματος αλλά και δεν περίμεναν να διατυπωθεί το ερώτημα, το διατύπωσα κάπως διαφορετικά: υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στη σπανακόπιτα της μάνας μου και στη θεωρία της σχετικότητας του Άινστάιν; 

   Ενοχλητικά και προκλητικά και ασεβή και αλαζονικά και υπερφίαλα ερωτήματα, φίλες και φίλοι.  Όλα αυτά τα επίθετα είναι αυτού που ενοχλείται, όχι δικά μου. Εμένα το χόμπι μου και η ευχαρίστησή μου είναι να σκέφτομαι, να φέρνω στο προσκήνιο ερωτήματα και να διεγείρω πάθη, να λαδώνω τα γρανάζια της σκέψης, να φέρνω σε δύσκολη θέση τους μη σκεπτόμενους ή αυτούς που θεωρούν εαυτούς σκεπτόμενους. Η  κοινωνία βέβαια με πληρώνει με απομόμωση αλλά δεν πειράζει, πέντε δέκα είκοσι φίλες και φίλοι τις κλείνουν τις πληγές. Είναι ενοχλητικά ερωτήματα διότι είναι ασεβή· και είναι ασεβή διότι φέρνουν στο προσκήνιο τα προνόμια, δηλαδή τα πορνόμια. Διότι όσοι και όσες εξασφαλίζουν προνόμια είναι πόρνες, κοινωνικές πόρνες: οι πουτάνες είναι αγγελούδια μπροστά τους.

  Continue reading →

     Την απάντηση στο ερώτημα αυτό, φίλες και φίλοι,  τη γνωρίζουν οι φοιτητές της Ιατρικής και οι γιατροί· εμείς όμως δεν είμαστε ούτε φοιτητές Ιατρικής ούτε γιατροί, άρα δεν γνωρίζουμε. Λάθος!  Γνωρίζουμε αλλά δεν γνωρίζουμε ότι γνωρίζουμε.    

    Πώς γίνεται να γνωρίζουμε χωρίς να γνωρίζουμε ότι γνωρίζουμε; Εάν σας πω την απάντηση, θα αναφωνήσετε, ναι, ναι, αυτό είναι το χρώμα της ανθρώπινης σάρκας. Δεν θα σας τη πω όμως· το θέμα είναι να ψάξουμε μαζί να τη βρούμε – η αλήθεια, η αναζήτηση της γνώσης  δεν είναι απόφανση, είναι διαδικασία – απλά χρειάζεται κάποιος συντονισμός, τον οποίο στη προκειμένη περίπτωση αναλαμβάνω εγώ. Θα μου πείτε, μα γιατί να μας ενδιαφέρει το χρώμα της σάρκας μας; Μα από περιέργεια!  Όχι μόνο αυτό. Κατά τη διαδικασία αναζήτησης θα προκύψουν κι άλλα ερωτήματα κι άλλες γνώσεις, χρήσιμες και χρησιμοποιήσιμες – και μη. Το περιττό, φίλες και φίλοι, δεν είναι άχρηστο. Τα περιττώματα των χορτοφάγων ζώων είναι περιττά γι αυτά αλλά τι νόστιμες ντομάτες που τρώμε! Μιας και ζούμε τον κομμουνισμό, δεν μπορεί να μην φέρουμε στην επιφάνεια το περιττό – ο κομμουνισμός είναι η επικράτεια του φαινομενικώς περιττού.  Continue reading →

     φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Wittgenstein

    Μπορεί ο λοχίας να χτυπήσει φιλικά την πλάτη του συνταγματάρχη, ο εργάτης του αφεντικού του; Όχι, δεν μπορεί. Μπορεί ο λοχίας να στήσει τον συνταγματάρχη, να τον κάνει να περιμένει; Όχι, δεν μπορεί. Ποιός θα παραμερίσει για να περάσει ο άλλος, ο λοχίας ή ο συνταγματάρχης; Ποιός θα χαιρετίσει τον άλλον, ο λοχίας ή ο συνταγματάρχης; Τί κάνουμε όταν στήνουμε τον άλλον και περιμένει;

 

Continue reading →