το αποψινό σχόλιο το αφιερώνω στον Θοδωρή Λαμπρόπουλο (μπλογκ Ο ΥΠΝΟΒΑΤΗΣ -Γιατί η αυθεντική ανάζήτηση μοιάζει συχνά με περιπλάνηση – και το ξέρει)

    Γιατί νιώθουμε οικειότητα με κάποιους και κάποιοι νοιώθουν οικειότητα με μας; Δεν γίνεται να νοιώθει μόνο ένας οικειότητα – γιατί άραγε; Τι νοιώθει, εάν δεν νοιώθει οικειότητα; Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις; Σε τι μας βοηθά η οικειότητα στη καθημερινή ζωή;

    Μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες επικοινωνίας, σε όλες τις μορφές της (συνεργασία, σύγκρουση, χωρισμός, μόνοιασμα) στη καθημερινή ζωή. Δεν νομίζω να νομίζετε ότι δεν υπάρχουν δυσκολίες επικοινωνίες! Υπάρχουν και είναι πολλές: η ηλικία, το διανοητικό επίπεδο, το είδος της σχέσης, η κοινωνική καταγωγή, η πολιτική συνειδητοποίηση, η ιδιοσυγκρασία και άλλα. Δεν λησμονώ ασφαλώς και την ένταση ή μή του Τέρατος μέσα μας, εννοώ το ασυνείδητο, την ζωική τάση κατάργησης των ορίων της ελευθερίας και της επιθυμίας, στα οποία οφείλουμε την επιβίωσή μας και την ύπαρξή μας εδώ και πολλές χιλιάδες και εκατομμύρια χρόνια. Δεν το λησμόνώ – διότι βγήκαν και λόγια και μαχαίρια και πιστόλια σε πολλές σχέσεις φιλίας και οικειότητας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Εδώ και καμιά εξακοσαριά χρόνια, ο αριθμός των παραγωγών τροφής μειώνεται συνεχώς. Ουδέποτε άλλοτε πάνω στη Γη παράγονταν τόσο μεγάλες ποσότητες τροφίμων όσο σήμερα, ικανές να εξασφαλίσουν την διατροφή ενός πληθυσμού που αγγίζει τα 7 δισ.· κι ουδέποτε άλλοτε η γη ανήκε σε τόσο λίγους ιδιοκτήτες όσο σήμερα – κι αν αποκαλέσουμε ‘παραγωγούς’  τους μισθωτούς της πρωτογενούς παραγωγής, μας επιτρέπετε να αποφανθούμε ότι ουδέποτε άλλοτε παράγονταν τόση τροφή από τόσο λίγους παραγωγούς. 

    Όλα δείχνουν ότι η τάση αυτή συνεχίζεται σήμερα και θα συνεχίζεται και στο μέλλον. Είμαστε βέβαιοι ότι η τάση αυτή είναι υπαρκτή στην Ελλάδα: σε δέκα, είκοσι χρόνια η καλλιεργήσιμη γη θα ανήκει σε ένα πολύ μικρό αριθμό γαιοκτημόνων, τσιφλικάδων. Γνωρίζω προσωπικά έναν γαιοκτήμονα σε χωριό των Σερρών που έχει (δικά του και νοικιάζει) και καλλιεργεί, όχι μόνος του βέβαια, 6.000  στρέμματα.  Κάποια μέρα όμως η τάση αυτή θα εξαντλήσει τη δυναμική της. Σε αυτή την περίπτωση, ποιά κατάσταση θα διαμορφωθεί;  

    Δεν μπορούμε να διατυπώσουμε μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα, εάν δεν απαντήσουμε πρώτα στο παρακάτω: γιατί εδώ και 6οο χρόνια η γη συγκεντρώνεται σε ολοένα και λιγότερα χέρια, γιατί η τροφή παράγεται από ολοένα και μικρότερο αριθμό παραγωγών;  Τι συνέβαινε πριν εξακόσια χρόνια;

    Να και κάποια άλλα: θα υπάρχει τροφή για όλους; Κι αν δεν υπάρχει; Υπάρχει το ενδεχόμενο της αντικατάστασης της φυτικής και ζωικής τροφής με την χημική διατροφή; Θα γίνουμε φυτά; Ή θα πεθάνουμε από τη πείνα λόγω έλλειψης τροφής; Μήπως θα υπάρχει τροφή αλλά δεν θα μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτήν;

Continue reading →

Πολλά ήταν τα παρεπόμενα της διάστασης καπιταλιστικής παραγωγής ( ηθική της εργασίας, ιδεολογία της ταλαιπωρίας, εξύμνηση της επίδοσης, λατρεία της αποτελεσματικὀτητας, αποθέωση της μεγέθυνσης) και καπιταλιστικής κατανάλωσης (‘να περνάς καλά’).

Να δύο από αυτά: σε επίπεδο θεωρίας, ιδεών, πολιτισμού και αξιών ο μεταμοντερνισμός, η σύγχρονη έκδοση του μηδενισμού (‘όλα επιτρέπονται’)·  σε κοινωνικό, η παράταση της εφηβείας.

Θα μπορούσε η παράταση της ηλικίας να εγγραφεί στην όλη εξέλιξη του ανθρώπου ως ζωικού όντος; Θα μπορούσε δηλαδή να αποτελέσει μια ακόμα εξελικτική στιγμή, την πιο πρόσφατη; Εάν όχι;

Πολλές κοινωνικές ανάγκες έχουν φυσικοποιηθεί. Η απώλεια του οίστρου και η παράταση της παιδικής ηλικίας είναι δυο πολύ γνωστά και αρκούντως κατανοητά φαινόμενα. Μήπως θα φυσικοποιηθεί και η παράταση της  εφηβείας;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Θα ήθελα να διαβάσω ένα βιβλίο που να παρουσιάζει και να αναλύει τους τρόπους σκέψης που έχουν εμφανιστεί και υπάρξει πάνω στη Γη. Δεν  γνωρίζω αν υπάρχει κάτι παρόμοιο· κι αν υπάρχει, θα ήθελα πολύ να το διαβάσω.

    Εάν μπορούσα να γράψω ένα τέτοιο βιβλίο, θα είχα από την αρχή πλήρη έπίγνωση των δυσχερειών και των περιορισμών. Δεν νομίζω ότι απαιτείται μια πλήρης, που είναι αδύνατη εξ ορισμού, πρόσβαση στην παγκόσμια γραμματεία και όχι μόνο λογοτεχνία. Θα το έγραφα βασιζόμενος σε αυτά που γνωρίζω τώρα, μέχρι στιγμής, μη λησμονώντας ποτέ ότι το τέλειο είναι εχθρός του καλού.

    Θα βασιζόμουνα λοιπόν σε αυτά που γνωρίζω τώρα και στη σκέψη. Θα ξεκινούσα με τη διαπίστωση ότι πολλοί τροφοσυλλεκτικοί λαοί δεν έχουν κάποια λέξη που να σημαίνει ότι και το έχω το δικό μας  (have, haben, κλπ) αλλά στη θέση της μεταχειρίζονται μια λέξη που σημαίνει ζω: δεν έχω τόξο, ζω με το τόξο· δεν έχω παιδιά, ζω με τα παιδιά. Μια ινδιάνα δεν θα έπαιρνε ποτέ ένα παιδί να πάει κάτω από ένα δέντρο: θα πήγαινε μαζί με το παιδί.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλημέρα

Γιατί ο εγκέφαλος βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του σώματος των ζώων, στο κεφάλι, και όχι κάπου αλλού, στη πλάτη ή στη κοιλιά, ας πούμε;

Γιατί βρίσκεται κοντά στο στόμα και στα μάτια;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στη φίλη Β. (που έβαλε το χεράκι της στη τελική μορφή του τίτλου)

Κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου (1946-1949), στο χωριό μου, έξω στα χωράφια, δυο χίτες  μάλωναν  ποιός είναι πιο καλός στο σημάδι. Εκείνη τη ώρα, έτυχε να περνάει κάποιος, στα εκατό μέτρα. Ο ένας από τους χίτες για να αποδείξει ότι όντως ήταν πολύ καλός, σήκωσε το όπλο, σημάδεψε και πυροβόλησε. Ήταν όντως πολύ καλός σκοπευτής.

    Λίγο πριν πεθάνει, εκεί που ήταν κατάκοιτος σηκώθηκε ὀρθιος κι άρχισε να χτυπάει το κεφάλι του στο τοίχο. ‘Θα χτυπάς μια μέρα το κεφάλι σου στο τοίχο’, ακούμε να (μας) λένε, υποδεικνύοντας και το λάθος της επιλογής μας και το τρόπο της εξομολόγησής μας. Ίσως τελικά η κόλαση, που σημαίνει τιμωρία,  να είναι η συνέπεια της άρνησής μας να εξομολογηθούμε. Κι αφού τιμωρηθούμε, θα πάμε όλοι στον Παράδεισο, όπως πίστευαν και κάποιοι χριστιανοί. Κατ’ αυτούς, ο Νέρων και ο Χίτλερ, και άλλοι πολλοί,  είναι ήδη στον Παράδεισο. 

    Εκτός κι αν, όταν έρθει η ώρα του θανάτου, δεν υπάρχει λόγος να εξομολογηθούμε. Και θυμάμαι έναν στοχασμό του Σαμφόρ: Και τι θα κάνεις εάν έρθει ο ιερέας να εξομολογηθείς;  ρώτησε κάποιος τον Μ. Και ο Μ. απάντησε:

Θα προσποιηθώ ότι δεν πεθαίνω!

Continue reading →

Για μια μεγάλη περίοδο της ιστορίας του ανθρώπινου γένους, οι άνθρωποι, ενώ γνώριζαν ότι θα πεθάνουν, η γνώση αυτή άλλωστε τους έκανε ανθρώπους, δεν γνώριζαν πώς γεννιούνταν. Οι ανθρωπολόγοι του 19ου και 20ού αιώνα μας πληροφορούν ότι έζησαν με λαούς που δεν γνώριζαν πώς γεννιούνται οι άνθρωποι. Κάποτε όμως το ανθρώπινο θηλυκό, ένα ανθρώπινο θηλυκό,  μια γυναίκα, ένα θηλυκό που ήταν μάνα, έμαθε πώς γεννιούνται τα παιδιά.

Continue reading →