το στιγμιαίο και το διαρκές, το αιφνίδιο και το σταδιακό, το επαναλαμβανόμενο και το μη επαναλαμβανόμενο

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Η ευρωζώνη θα διαλυθεί ή θα την διαλύσουν; Μπορούμε να διατυπώσουμε μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα; Εάν δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του Κυρίου, ο οποίος θέλει η πραγματικότητα να είναι η υλοποίηση του σχεδίου του, η εκπλήρωση των επιθυμιών του, τότε οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η Ισχύς Του θα αυξηθεί εάν πάρει την πρωτοβουλία να την διαλύσει, μερικά (το πιθανότερο) ή ολοκληρωτικά. Η απάντηση αυτά εγείρει πολλά ερωτήματα. Μήπως η ευρωζώνη και το εβρό συμπήχθηκε για να διαλυθεί, αφού κάνει τη δουλειά της; Η διάλυση θα είναι μια στιγμιαία, μια αιφνίδια κίνηση ή θα είναι μια σταδιακή, βαθμιαία και ελεγχόμενη διαδικασία; Γιατί ο Κύριος οφείλει να αποτρέψει, να προλάβει  το ενδεχόμενο της ανεξέλεγκτης αποσύνθεσης και διάλυσης; Μήπως η απόφαση για την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος εντάσσεται οργανικά στο πλαίσιο της διαδικασίας ελεγχόμενης διάλυσης της ευρωζώνης;

Θα αφήσουμε όλα αυτά τα ερωτήματα αναπάντητα και θα στρέψουμε τη προσοχή μας στο ζήτημα πως ο Κύριος αντιλαμβάνεται το στιγμιαίο και το διαρκές, το αιφνίδιο και το σταδιακό, το επαναλαμβανόμενο και το μη επαναλαμβανόμενο. Θεωρώ ότι η εξέταση και η κατανόηση αυτού του ζητήματος είναι παρά πολύ σημαντική όχι μόνο διότι μας επιτρέπει να αποκωδικοποιήσουμε τους τακτικούς και στρατηγικούς σχεδιασμούς του Κυρίου. Η διάρκεια, το αιφνίδιο, η σταδιακότητα και η επανάληψη, η σκοπιμότητα και η προοπτική  απαντώνται στη φύση και στη κοινωνία, κατά συνέπεια είναι πολύ σημαντικές πτυχές και της κοινωνικής επανάστασης, της διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου. Σήμερα, θα εξετάσουμε τις μαρτυρίες που μας παρέχει  η (αρχαιο)ελληνική γλώσσα (κατά συνέπεια και όλες οι ινδοευρωπαϊκές, αρχαίες και σύγχρονες).

Continue reading

ένας, δύο – πρώτος, δεύτερος

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Επέστρεψα από τον κήπο, σήμερα δεν έχει δουλείά, και λέω να γράψω ένα ακόμα κειμενάκι. Θα φέρω στο προσκήνιο μια γλωσσική παραδοξότητα, ένα πολύ ενδιαφέρον μυστήριο,  το οποίο, από ό,τι γνωρίζω, δεν έχει εντοπιστεί και διερευνηθεί. Περί τίνος πρόκειται;

Τους αριθμούς ένα, δυο, πέντε, δέκα, κλπ τους ονομάζουμε απόλυτα αριθμητικά. Από αυτούς τους αριθμούς παράγονται επίθετα, τα οποία αποκαλούμε τακτικά αριθμητικά διότι δηλώνουν την θέση σε μια τάξη, σε μια σειρά. Από το πέντε παράγεται το πέμπτος, από το δέκα το δέκατος, κοκ. Υπάρχουν όμως δύο τακτικά αριθμητικά που δεν παράγονται από τα απόλυτα αντίστοιχα: τα πρώτος και δεύτερος. Δεν σας φαίνεται παράξενο; Γιατί από τα απόλυτα αριθμητικά ‘ένας’ και ‘δύο’  δεν παράγονται τακτικά αριθμητικά; Γιατί για το ‘ένας’ έχουμε το ‘πρώτος’ και για το ‘δύο’, το ‘δεύτερος’; Ετυμολογική συγγένεια μεταξύ των απόλυτων και τακτικών αριθμητικών δεν υπάρχει, οπότε, τι να σημαίνει άραγε το πρώτος και το δεύτερος; Είμαστε βέβαιοι ότι η αρχική σημασία του ένας είναι αυτό που εννοούμε, δηλαδή ΄ένας’, και του δύο, ‘δύο’;

Continue reading

Καυδιανά δίκρανα, ‘δούλιος ζυγός’:η μεταφορά του ζυγού στον Αισχύλο

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα θα ασχοληθούμε με τη μεταφορά και την εικόνα του ζυγού στον Αισχύλο. Πρόκειται για μια μεταφορά που χρησιμοποιείται και στις μέρες μας: ο ζυγός της δουλείας, ο ζυγός της σκλαβιάς, ζήσαμε τετρακόσια χρόνια κάτω από τον τουρκικό ζυγό, αν και του Έλληνα ο τράχηλος ζυγόν δεν υποφέρει. Επιβιώνει και στις λέξεις  σύζυγος, υποζύγια, ζεύω, ζεύγος και ζευγάρι (ζευγαράκι),  όπως θα δούμε παρακάτω. Πότε όμως εμφανίστηκε για πρώτη φορά αυτή η μεταφορά; Γιατί ο Αισχύλος την χρησιμοποιεί τόσο συχνά;

Continue reading

άνθρωπος: αρχαιότερη μαρτυρία, αρχική σημασία και ετυμολογία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Θα αναβάλλουμε την εξέταση των λατρειών (επιθυμιών) που προανήγγειλα για το μέλλον και θα ασχοληθούμε σήμερα με την ετυμολογία και την αρχική σημασία της λέξης ‘άνθρωπος’. Να σας πω μόνο προκαταβολικά ότι η λατρεία της αφθαρσίας έχει διατυπωθεί στην Ιλιάδα (που αλλού;), ότι στο ίδιο κείμενο λανθάνει και η λατρεία της σπανιότητας, ότι η λατρεία της αμεταβλητότητας είναι το πυρηνικό περιεχόμενο της φιλοσοφίας του Παρμενίδη και ότι η λατρεία της έκρηξης εμφανίστηκε μετά την χρήση της πυρίτιδας – θα δούμε ότι αυτή επέτρεψε την διατύπωση της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης (big bang), θεωρία την οποία δεν ασπάζομαι ούτε με σφαίρες.

Θα ήθελα καταρχάς να στρέψουμε την προσοχή μας σε κάποιες περίεργες φράσεις της νεολληνικής. Λέμε, τι λες, βρε άνθρωπε; Άσε με ήσυχο, βρε άνθρωπε! Ξεφορτώσου με,  άνθρωπέ μου! Τι λέει ο άνθρωπος! Είναι σαφές ότι η σημασία αυτών των εκφράσεων είναι περιφρονητική, υποτιμητική, υβριστική. Γιατί όμως; Μια πρώτη εξήγηση θα ήταν η γνωστή κοινοτοπία περί  του ανθρώπου ως κτήνους, θηρίου, ως του χειρότερου ζώου και τα λοιπά. Όχι, φίλες και φίλοι!Αυτές οι περιφρονητικές, υποτιμητικές και υβριστικές φράσεις  είναι κληρονομιά αντίστοιχων αρχαιοελληνικών, οι οποίες ουδεμία σχέση έχουν με την προαναφερθείσα κοινοτοπία. Αυτές θα εξετάσουμε σήμερα και θα επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε την προέλευσή τους, την πηγή τους.

Continue reading

η Σταδίου είναι οδός ή δρόμος;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Γιατί λέμε οδός Σταδίου και όχι δρόμος Σταδίου; Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως είναι δρόμος – γιατί όμως τον αποκαλούμε ‘οδό’; Έχετε αναρωτηθεί επί αυτού του θέματος, το έχετε σκεφτεί; Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά μεταξύ της οδού και του δρόμου; Ποια είναι η σημασιολογική εξέλιξη αυτών των δύο λέξεων;

Continue reading

οδός, πρόσοδος, έσοδα, έξοδα, εισόδημα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Πρόσ-οδος, έσ-οδα, έξ-οδα, εισ-όδ-ημα: Γιατί αυτές οι βασικές έννοιες της πολιτικής οικονομίας σχηματίσθηκαν με βάση τη λέξη οδός; Τι σχέση έχει η οδός με την πολιτική οικονομία; Για ποια οδό πρόκειται; Από που ξεκινά και που καταλήγει αυτή η οδός; Πότε πλάστηκαν αυτοί οι όροι;

Continue reading

Ζεύς: αυτός που εκσφενδονίζει το φως ως βλήμα (που τυφλώνει)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα, θα ασχοληθούμε με μια από τις αρχαιότερες λέξεις της (αρχαιο)ελληνικής γλώσσας, θα επιχειρήσουμε δηλαδή μια φωνητική, μορφολογική, ετυμολογική και σημασιολογική προσέγγιση της λέξης ‘Ζεύς’.  Η λέξη αυτή παραμένει ένα άλυτο μυστήριο, θα δούμε γιατί,  κι εμείς φιλοδοξούμε να το διαυγάσουμε. Θα κινηθούμε σε κινούμενη άμμο, τα βήματά μας όμως θα είναι πολύ προσεκτικά και είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι δεν θα μας καταπιεί η παρετυμολογία, οι αβάσιμες, άρα άχρηστες, εικασίες – αν και δεν θα αποφύγουμε να διατυπώσουμε κάποιες  εύλογες υποθέσεις. Θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η λέξη Ζεύς σημαίνει  ‘αυτός που ρίχνει, εκσφενδονίζει το φως ως βλήμα (που τυφλώνει)’. Και θα ρωτήσετε: όλα αυτά τα λέει η λέξη ‘Ζεύς’; Ναι, φίλες και φίλοι, όλα αυτά τα λέει η λέξη ‘Ζεύς’.

Continue reading

έχει αρχίδια ο ουρανός;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Όχι, φίλες και φίλοι, δεν έχει αρχίδια. Εγώ, τουλάχιστον, δεν τα έχω δει. Γιατί όμως είναι αρσενικού γένους; Γιατί η σελήνη είναι θηλυκού; Γιατί ο ήλιος είναι αρσενικού, στη γερμανική όμως θηλυκού (die Sonne), ενώ η σελήνη, αρσενικού (der Mond); Με αυτά τα ερωτήματα θα καταπιαστούμε σήμερα. Και θα το κάνουμε μελετώντας τη λέξη ουρανός. Επιπλέον, θα το κάνω δίκην εισαγωγής, προετοιμασίας θα έλεγα, για δυο σημειώματα που θα ακολουθήσουν: το ένα για τις καταλήξεις (θα δείξω ότι ήταν αυτόνομα μορφήματα που έχασαν την αυτονομία τους και την κινητικότητά τους) – το άλλο για τη συμβολή της τουρκικής γλώσσας στην κατανόηση του απώτατου γλωσσικού μας παρελθόντος. Θα καταπιαστώ με τη μορφολογία και την ετυμολογία της λέξης και θα δείξω ότι η λέξη ‘ουρανός’ είναι μια αρχαιότατη λέξη και ότι σημαίνει ο κύριος (Κύριος)  του νερού της βροχής, της δροσιάς που πέφτει από ψηλά.

Continue reading

για την απώλεια της αυτονομίας του μορφήματος στην *ινδοευρωπαϊκή γλώσσα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα, θα ανέβουμε στο τρενάκι της κόρης μου και θα κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο, στο παρελθόν, θα πάμε στα βοσκοτόπια του Πόντου, της σημερινής Ουκρανίας, στα 5.000 π. Χ., θα εντοπίσουμε και θα μελετήσουμε ένα γλωσσικό φαινόμενο που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Πρόκειται για την απώλεια της αυτονομίας του μορφήματος της *ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, δηλαδή, για τη πρώτη φάση της διαδικασίας της μετεξέλιξης της συγκολλητικής ινδοευρωπαϊκής γλώσσας σε κλιτική γλώσσα.

Continue reading