φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΥΠΑΡΧΕΙ το ενδεχόμενο στο κοντινό ή μακρινό μέλλον να έχουμε  ηλεκτρικό ρεύμα μόνο λίγες ώρες κάθε μέρα; Εάν δεχτούμε ότι  υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο, ότι δεν μας επιτρέπεται να το αποκλείσουμε, και θα δούμε γιατί, τότε εγείρονται κάποια άλλα ερωτήματα: πότε θα συμβεί αυτό;Θα γίνει ξαφνικά ή σταδιακά;  Πόσες ώρες τη μέρα θα έχουμε ρεύμα και ποιες; Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της ενεργειακής σπάνης στη ζωή μας; Θα υπάρξει πτώση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού, μια γενικευμένη εκπτώχευση, ή μήπως θα υπάρξουν και θετικές συνέπειες; Υπάρχει το ενδεχόμενο η ενέργεια να περιέλθει στη δικαιοδοσία του κράτους; Η διανομή από το κράτος της ενέργειας και η ενεργειακή σπάνη θα ενισχύσει τη διαιώνιση της καπιταλιστικής κυριαρχίας ή θα μετεξελιχθεί σε σοβαρό κίνδυνο; Εάν συμβεί το δεύτερο, πώς θα τον διαχειριστούν; Οδεύουμε προς έναν δημοκρατικό ενεργειακό και οικολογικό κρατικό ολοκληρωτισμό; Μήπως θα εμφανιστεί και το αντίπαλο δέος, ένας ενεργειακός (και οικολογικός) λενινισμός;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΙ ΗΠΑ θα έκαναν ό,τι ήθελαν, όλος ο πλανήτης, όλα τα κράτη θα ήταν υποταγμένα σε αυτές –  διευκρινίζω ότι κάθε φορά που θα αναφέρομαι στις ΗΠΑ ή σε κάποιο άλλο κράτος θα εννοώ την άρχουσα τάξη που αποφασίζει. Η αποκλειστική κατοχή των πυρηνικών όπλων θα εξασφάλιζε την υπέρτατη ισχύ, την δυνατότητα επιβολής της θέλησής της, και θα εγκαθίδρυε την πρώτη πλανητική αυτοκρατορία. Δεν θα μπορούσε κανένα κράτος, καμιά κοινωνία να  εναντιωθεί στις ΗΠΑ, να αντισταθεί ή να εξεγερθεί. Το μήνυμα το έστειλαν στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945.

Η εικόνα που αδρομερώς σκιαγράφησα μας παρωθεί να συνεχίσουμε τις σκέψεις μας και να διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα. Είναι ενοχλητικά, οδυνηρά θα έλεγα, αλλά δεν μπορώ να τα απωθήσω και να τα σβήσω. Πώς θα απαντούσαμε, εάν μας ρωτούσαν, ποιον κόσμο προτιμάτε, αυτόν που υπάρχει σήμερα ή αυτόν που θα υπήρχε, εάν μόνο οι ΗΠΑ διέθεταν πυρηνικά; Θα μου πείτε, μα τι νόημα έχει αυτο το υποθετικό ερώτημα; Νομίζω πως έχει. Θα εκθέσω τη δική μου απάντηση. Εγώ θα προτιμούσα τη σημερινή κατάσταση και όχι αυτήν που θα υπήρχε εάν μόνο οι ΗΠΑ διέθεταν πυρηνικά όπλα. Είναι καλύτερα τώρα που πολλά κράτη έχουν πυρηνικά όπλα από το να έχει μόνο ένα κράτος – οι ΗΠΑ, στην προκειμένη περίπτωση. Θα μου πείτε, θα ήταν καλύτερα να μην υπήρχαν πυρηνικά. Συμφωνώ – μόνο που υπάρχουν.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΥΟ χρόνια κλείνει η επιδημία covid-19, βρισκόμαστε στην έκτη παραλλαγή του κορονοϊού,  και αντικρίζουμε το φάσμα της αποτυχίας και του αδιεξόδου. Πώς φτάσαμε εδώ; Τι θα κάνουμε με την επόμενη μετάλλαξη του ιού, που θα είναι ακόμα πιο μολυσματική από την omicron, τι θα κάνουμε με κάποιον άλλο ιό που αναπόφευκτα θα ενσκήψει στο προσεχές μέλλον;  Πώς σκεφτήκαμε; Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε διαφορετικά;

ΠΡΙΝ απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, ας στρέψουμε το βλέμμα μας κάπου αλλού κι ας κάνουμε ένα νοητικό πείραμα, μια σύγκριση. Εδώ και πενήντα χρόνια, εμφανίζονται διαρκώς νέες παθήσεις του πεπτικού συστήματος (στομάχου, λεπτού και παχέος εντέρου, κόλου, ορθού και πρωκτού) και προστίθενται στις ήδη υπάρχουσες.  Γίνεται χαμός. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου θερίζει –  ο τρίτος σε θανάτους μεταξύ όλων των μορφών καρκίνου. Θάνατοι, νοσηλείες, εξετάσεις, κολονοσκοπήσεις, φάρμακα, εγχειρήσεις, ενδονοσοκομειακές  λοιμώξεις –  και η κατάσταση επιδεινώνεται κάθε χρόνο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δεν μας απασχολεί;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο Σερζ Μοσκοβιτσί (Serge Moscovici) παρατηρεί (Τεχνική και φύση στον ευρωπαίκό πολιτισμό· εκδ. Νεφέλη, μετ. Δ. Κοσμίδης) ότι σε κάθε αιώνα του νεώτερου δυτικού πολιτισμού διαπιστώνουμε την ύπαρξη ενός κεντρικού ζητήματος. Στον 18ο διακρίνει το πολιτικό ζήτημα, αυτό της πολιτικής ισχύος· στον 19ο, το κοινωνικό ζήτημα, της κοινωνικής ανισότητας· και στον 20ό, το ζήτημα της φύσης, της επιστημονικής και τεχνικής προόδου, της κυριαρχίας πάνω στη φύση. Αν και ζούμε στη τρίτη δεκαετία του 21ου δεν θα ήταν επιπολαιότητα, και θα δούμε γιατί, να αναρωτηθούμε ποιο θα είναι το κεντρικό ζήτημα του αιώνα που θα ζήσουμε εμείς και τα παιδιά μας. Δεν μπορώ να γνωρίζω τη δική σας άποψη, νιώθω όμως υποχρεωμένος να εκθέσω τη δική μου.

ΤΟ κεντρικό ζήτημα του 21ου αιώνα θα είναι η παταγώδης αποτυχία, οι αρνητικές συνέπειες της επιθυμίας και της απόπειρας να κυριαρχήσουμε (όλοι και όλες, σοφοί και αδαείς, πλούσιοι και φτωχοί, ισχυροί και ανίσχυροι) πάνω στη φύση· θα είναι η διάψευση και η απογοήτευση της ελπίδας να αποσυνδεθούμε, να απεξαρτηθούμε από τον καταναγκασμό, την αναγκαιότητα, την απειλή, τα όρια, τον περιορισμό, την ατέλεια, την ελαττωματικότητα της φύσης. Η επιθυμία της κυριαρχίας πάνω στη φύση και η επιδίωξη της εκπλήρωσής της διαιωνίζεται: κληρονομήσαμε από τον 20ό αιώνα τη λατρεία της επιστημονικής προόδου ενώ κάποιοι πατάνε γκάζι και την οδηγούν στις έσχατες συνέπειές της (εννοώ τα κινήματα του υπερανθρωπισμού και του τεχνικού μετανθρωπισμού –  θα ασχοληθούμε με αυτά τις προσεχείς μέρες –  τα οποία γίνονται όλο και πιο γνωστά και δημοφιλή). Η αποτυχία και οι απογοητεύσεις θα φέρουν στο προσκήνιο το ζήτημα της αναθεώρησης της στάσης μας έναντι της φύσης, την αναγκαιότητα της επανασύνδεσης με τη φύση, οπότε κεντρικό ζήτημα του αιώνα μας θα είναι κι αυτό της σύγκρουσης μεταξύ αυτών των διαμετρικά διαφορετικών στάσεων.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου είναι μία από τις απαντήσεις που διατυπώνουμε στα παρακάτω ερωτήματα: Είναι δυνατή και εφικτή (η σταδιακή και μερική κατ’  αρχήν) επίλυση του προβλήματος της ανθρωπογενούς (δεχόμαστε ότι είναι ανθρωπογενής) κλιματικής αλλαγής; Εάν είναι, ποιοι είναι οι τρόποι; Η γνώμη μου είναι ότι είναι και δυνατή και εφικτή και ότι υπάρχουν τρόποι. Θα την εκθέσω παρακάτω. Υπάρχουν όμως κι άλλα ερωτήματα, πολύ πιο σημαντικά. Τι θα γίνει, εάν επιλυθεί το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Να ποια είναι η γνώμη μου: θα συρρικνωθεί ή ακόμα και θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός –  και ο δυτικός πολιτισμός. Το γιατί θα το εξετάσουμε ευθύς αμέσως. Θέλουμε όλοι και όλες  να επιλυθεί το παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Η απάντηση: όχι, δεν θέλουμε. Άλλοι θέλουν κι άλλοι δεν θέλουν –  ξέρουμε ποιοι είναι, και οι μεν και οι δε. Και: πρέπει να επιλυθεί; Άλλοι λένε ότι πρέπει κι άλλοι ότι δεν πρέπει –  ξέρουμε ποιοι είναι. Ποιος από τους δύο αυτούς δρώντες είναι ισχυρότερος, ώστε να επιβάλει τη βούλησή του; Αυτός που λέει ότι δεν πρέπει, αυτός που δεν θέλει – ξέρουμε ποιος είναι, αν και δεν είναι μόνο αυτός που νομίζουμε ότι είναι. Γιατί δεν θέλει, γιατί δεν πρέπει να επιλυθεί το υπό συζήτηση πρόβλημα; Δώσαμε μια απάντηση αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχει και άλλη μία πτυχή του ζητήματος.

Continue reading →

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ πολλά πολλά χρόνια διορίστηκε στο χωριό που ζω, στην Καστανούσσα Σερρών, μια νεαρή δασκάλα. Της άρεσε το χωριό και έμεινε. Είναι γειτόνισσά μου κι είναι πάνω από ενενήντα. Τους περισσότερους μήνες του χρόνου τους περνάει στον λαχανόκηπό της. Ξυπνάει πρωί, περπατάει και μετά θα τη δεις να σκάβει, να φυτεύει, να ποτίζει. Ζει μόνη της αλλά την επισκέπτονται συχνά τα παιδιά της. Όποτε περνάω από το σπίτι της και είναι στον κήπο, θα της πω μια καλημέρα.

ΕΙΝΑΙ γριά και είναι υγιής. Και σωματικά και ψυχικά και διανοητικά. Δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν πολλές γριές και πολλοί γέροι που είναι υγιείς –  και πεθαίνουν υγιείς. Το φαινόμενο να πεθαίνεις σε πολύ μεγάλη ηλικία και να είσαι υγιής τείνει να σπανίζει. Μια μέρα, έτσι νομίζω, θα εκλείψει παντελώς. Όπως θα εκλείψουν και τα γηρατειά, έτσι νομίζω. ‘Οχι γιατί η τεχνοεπιστήμη θα θεραπεύσει τη νόσο των γηρατειών (έτσι την χαρακτηρίζουν οι υπερανθρωπιστές, αυτοί που θεωρούν επίσης και τον θάνατο προσβολή, παράλογο και νόσο) αλλά γιατί θα επιδεινωθεί τόσο πολύ η υγεία και θα εκφυλιστεί το σώμα των νέων ανθρώπων, λόγω της εξάρτησής τους από την τεχνοεπιστήμη (και όχι μόνο),  ώστε πολύ λίγοι θα γερνούν και όσοι θα γερνούν δεν θα είναι υγιείς.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΝΑΙ πιθανό το ενδεχόμενο στο μέλλον, εγγύς ή μακρινό, να συμπέσουν και να συντονιστούν κάποια από τα πολλά και οξυμένα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας; Ποια μπορεί να είναι αυτά τα προβλήματα; Εάν συμβεί αυτό το ενδεχόμενο, ποιες θα είναι οι συνέπειες; Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η διαδικασία σύμπτωσης και συντονισμού κάποιων κομβικών κοινωνικών προβλημάτων;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝΤΡΑΣ. Ζει σε μεγάλη πόλη. Μόνος του. Είναι νέος, τριάντα χρονών. Είναι άεργος. Και να φάει έχει και να πιει έχει. Ξυπνάει το πρωί, φτιάχνει καφέ, μια τεράστια κούπα, και κάθεται μπροστά την οθόνη του υπολογιστή του. Μέχρι το απόγευμα. Το μεσημέρι παραγγέλνει πίτσα, αράζει στην αναπαυτική πολυθρόνα του μπροστά στην τηλεόραση, συνδεδεμένη με τον υπολογιστή,  και τη τρώει βλέποντας ταινία. Πίνει και μια μπίρα. Μετά βλέπει μια δεύτερη ταινία, μετά βλέπει πορνό, τον παίζει, παίρνει το υπνωτικό του και κοιμάται. Αύριο πάλι.

ΣΑΣ θυμίζει κάποιον αυτός ο νεαρός άνδρας; Υπάρχουν άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, κάθε ηλικίας, που ζουν όπως ο άνδρας του παραδείγματός μας; Ασφαλώς και υπάρχουν. Είναι πολλοί; Δεν ξέρουμε πόσοι είναι. Γίνονται περισσότεροι με το πέρασμα του χρόνου; Ναι, γίνονται περισσότεροι. Τους μέμφουμε για τον τρόπο που ζούνε; Όχι, όχι, δεν τους κατηγορούμε. Να κατανοήσουμε κάποια πράγματα θέλουμε.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η πανδημία covid-19 ενέσκηψε κατά τη διάρκεια του τρίτου εν εξελίξει  θεμελιώδους μετασχηματισμού της (δυτικής, προς στιγμήν) ανθρώπινης ύπαρξης. Ο πρώτος ήταν η παραγωγή της τροφής, η λεγόμενη νεολιθική επανάσταση, που διήρκεσε μερικές χιλιάδες χρόνια. Τη λέμε επανάσταση διότι είναι μια αλλαγή μη αναστρέψιμη –  δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην τροφοσυλλογή, το κυνήγι και το ψάρεμα. Ο δεύτερος ήταν η χρήση της μηχανής και των μηχανοκίνητων εργαλείων στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου –  είναι γνωστός ως βιομηχανική επανάσταση, που άρχισε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Αγγλία, μετά το 1770. Και αυτή η επανάσταση είναι μια μη αναστρέψιμη αλλαγή. Θα παράγουμε την τροφή μας καλλιεργώντας τη γη και θα παράγουμε το σύνολο του υλικού κοινωνικού πλούτου (τροφή, ρούχα, κατοικία, ενέργεια, μεταφορές και συγκοινωνίες, επικοινωνίες, περίθαλψη και καθαριότητα, γνώση και έκφραση) με τη χρήση μηχανών και μηχανοκίνητων εργαλείων. Ας δούμε τώρα και τον τρίτο εν εξελίξει θεμελιώδη μετασχηματισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, αυτόν που ζούμε σήμερα, αυτόν που θα ολοκληρωθεί τις προσεχείς δύο ή περισσότερες δεκαετίες.

Continue reading →