“Για την Αμερική, το κύριο γεωπολιτικό έπαθλο είναι η Ευρασία”

Ζπίγκνιου Βρεζίνσκι (Η μεγάλη σκακιέρα: Η αμερικανική υπεροχή και οι γεωστρατηγικές της επιλογές, 1997)

in Cod we trust

(φράση γραμμένη πάνω στο αμερικάνικο δολάριο)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΠΟ την 1η Οκτωβρίου του 1957 πάνω στο αμερικάνικο νόμισμα γράφεται η φράση in God we trust. Το 1990 κάποιοι άθεοι ζήτησαν να διαγραφεί η φράση αλλά ο δικαστής απέρριψε το αίτημα με την δικαιολογία ότι η φράση δεν είναι θρησκευτικού περιεχομένου. Όταν του ζητήθηκε να εξηγηθεί, αυτός σιώπησε. Θα μπορούσε να τους πει αυτό που γνώριζε, και όχι μόνο αυτός, αλλά προτίμησε να τους αφήσει να ζουν μέσα στη σύγχυσή τους: να τους πει δηλαδή ότι ο Cod είναι προσωποποίηση της απόλυτης ισχύος. In power we trust! Ο Θεός υπάρχει! Είναι η Ισχύς!

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗΝ απάντηση στο κομβικό, στο πιο κρίσιμο ερώτημα που έχει  διατυπωθεί θα την γνωρίζουμε σε λίγες μέρες ή βδομάδες. Όποια και να είναι, θα εγείρει νέα ερωτήματα, στα οποία ασφαλώς και θα πρέπει να απαντήσουμε. Μέχρι τότε θα εκθέτουμε τις γνώμες μας και τις απόψεις μας, τα επιχειρήματά μας και κατά συνέπεια τον τρόπο σκέψης μας. Θα τα ακούσουμε όλα με τη δέουσα προσοχή και τον πρέποντα σεβασμό. Διατυπώνοντας υποθέσεις και εικασίες  εκ των προτέρων διατυπώνουμε προβλέψεις, οι οποίες είναι κάτι σαν διανοητική προπόνηση –  όλες οι προπονήσεις είναι απαραίτητες. Εάν κάνουμε λάθος, θα το παραδεχτούμε και οφείλουμε να εξετάσουμε πώς σκέφτηκε αυτός που έκανε τις σωστές προβλέψεις. Και θα μάθουμε, θέλουμε να μάθουμε. Εάν οι άλλοι κάνουν λάθος, οφείλουν να το παραδεχτούν και να εξετάσουν πώς εμείς σκεφτήκαμε και διατυπώσαμε ορθές προβλέψεις. Και θα μάθουν. Δεν νομίζω να μην θέλουν να μάθουν.

Continue reading →

“Αφού δεν υπάρχει τρόπος να συμφιλιωθούν το ουκ εγώ και το εγώ, ας μην υπάρχει ουκ εγώ καθόλου”

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΚΟΜΑ κι αν δεν γνωρίζετε ποιος έγραψε την παραπάνω πρόταση, είναι βέβαιο ότι θα εικάσετε ότι την έγραψε κάποιος δυτικός φιλόσοφος. Πολύ σωστά, μορφή και περιεχόμενο δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας. Τι μας λέει αυτός ο φιλόσοφος που τα βλέπει όλα από την πλευρά του εγώ; Μας λέει ότι, εάν εγώ, ο ισχυρός, δεν μπορέσω να κυριαρχήσω πάνω στη φύση, να γίνω αθάνατος εννοεί, να γίνω απολύτως απεριόριστος, χωρίς καμία απολύτως εξάρτηση, απολύτως ελεύθερο όν, να γίνω Θεός, είναι καλύτερα να εξαλειφθεί ο αντικειμενικός κόσμος, να εξαλειφθεί τελείως, να μην μείνει τίποτα. Και συνεχίζει: μπορώ να το κάνω ή απλά αυτή η φαντασίωση θα παραμένει επιθυμία; Δεν μπορώ να το κάνω, είμαι ανίκανος. Εκείνο που μπορώ να κάνω είναι να κυριαρχήσω πάνω στους ανθρώπους. Ποιος είναι αυτός που θα κυριαρχήσει; Μια ομάδα λογίων, διανοητών! (Το απόσπασμα το παραθέτει ο Μ. Α. Gillespie, Ο μηδενισμός πριν από τον Νίτσε, σελ. 168. εκδ. Πατάκη, μετ. Γ. Ν. Μερτικας).

ΠΟΙΟΣ είναι αυτός ο φιλόσοφος; Είναι ο πατριάρχης του γερμανικού ιδεαλισμού (idealis=ιδεώδης, Θεός) Γιόχαν Γκότλιμπ Φίχτε. Τι θα έκανε ο Φίχτε, εάν είχε στη διάθεσή του πυρηνικά όπλα, τόσα ώστε το “το ουκ εγώ να μην υπάρχει καθόλου”; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε διότι οι υπερανθρωπιστές και οι μετανθρωπιστές εργάζονται νυχθημερόν να μας  κάνουν αθάνατους θεούς. Θα τα αφήσουμε όμως αυτά τα ζητήματα για αργότερα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΩΣ φτάσαμε στα πυρηνικά όπλα, ποιο είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο αυτής του τεχνικού επιτεύγματος; Θα γίνει παγκόσμιος πόλεμος με χρήση πυρηνικών ή ο αυτοπεριορισμός και η αυτοσυγκράτηση θα προκριθεί έναντι του μηδενισμού της απόλυτης βούλησης; ‘Εχει συνετιστεί ο δυτικός Κύριος ή παραμένει ήρωας που προτιμάει να πεθάνει παρά να ηττηθεί και να υποδουλωθεί; Με αυτά τα τρία ερωτήματα θα καταπιαστώ σήμερα –  και θα απαντήσω, με σαφήνεια και απλά λόγια.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΩΡΑ που ο πρόεδρος Μπάιντεν διαβεβαίωσε ότι δεν θα γίνει πόλεμος και δεν ανησυχούμε πια, μπορούμε να αναστοχαστούμε και να σκεφτούμε ήρεμα κάποια πράγματα, να επαναλάβουμε τις βεβαιότητες που μας εξασφαλίζει η θεωρία της κυριαρχίας και της ισχύος. Θα το πω άλλη μια φορά: καλή η αμφιβολία αλλά οι βεβαιότητες είναι απαραίτητες, χωρίς αυτές δεν μπορούμε ούτε ερωτήσεις να θέσουμε ούτε να σκεφτούμε για να απαντήσουμε.

ΝΑ ένα ερώτημα: γιατί να μην ενταχθούν όλα τα κράτη στο ΝΑΤΟ; Γιατί να μην ενταχθεί και η Ρωσία και η Κίνα στο ΝΑΤΟ; Θα μπορούσε αυτό να γίνει; Όχι, κατηγορηματικά όχι, φίλες και φίλοι, αυτό δεν μπορεί να γίνει. Το ζήτησαν οι Ρώσοι από τον Κλίντον και οι Αμερικάνοι έβαλαν τα γέλια, εξομολογήθηκε στο διάγγελμά του ο Πούτιν. Να η απάντηση: δεν μπορεί να υπάρχει μια αμυντική συμμαχία, όπως είναι το ΝΑΤΟ, εάν δεν υπάρχει ένας εχθρός που να μας απειλεί. Η Σοβιετική Ένωση με τα πυρηνικά της ήταν απειλή, όχι προσχηματική αλλά πραγματική. Η καπιταλιστική Ρωσία είναι απειλή; Τι σημαίνει όμως η λέξη “απειλή”;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ είναι ένας παγκόσμιος πόλεμος; Υπήρξε ποτέ παγκόσμιος πόλεμος; Τι είναι ένας παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος;

ΠΡΙΝ εκθέσω τον τρόπο της σκέψης μου, θεωρώ αναγκαίο να απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα. Παγκόσμιος πόλεμος, κυριολεκτικά μιλώντας, είναι ένας πόλεμος που είτε διεξάγεται πάνω σε όλο τον πλανήτη είτε συμμετέχουν όλες οι χώρες. Τέτοιος πόλεμος δεν έχει γίνει –  και δεν θα γίνει, όπως θα δούμε παρακάτω. Ονομάζουμε παγκόσμιο ένα πόλεμο όταν οι μάχες διεξάγονται σε πολλά σημείο του πλανήτη και από τα ισχυρότερα κράτη του πλανήτη. Τέτοιοι πόλεμοι έχουν γίνει –  αλλά δεν θα γίνουν πια. Κατά συνέπεια, κυριολεκτικά μιλώντας, παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος δεν θα γίνει. Μπορεί να γίνει όμως με την καθιερωμένη αποδεκτή έννοια: μεταξύ των ισχυρότερων πυρηνικών δυνάμεων του πλανήτη. Ποιες είναι αυτές, ποιοι θα είναι αντίπαλοι σε έναν τέτοιο πόλεμο το έχουμε ήδη υποδείξει: ένας τέτοιος πόλεμος θα γίνει μεταξύ Δύσης και της Ρωσίας-Κίνας. Ποια θα είναι τα πεδία των μαχών σε αυτή την περίπτωση; Δεν θα υπάρξουν πεδία μαχών. Μα είναι δυνατόν να υπάρξει πόλεμος χωρίς πεδία μαχών; Όχι. Τότε; Τότε, δεν θα είναι πόλεμος αυτό που θα γίνει. Τι θα είναι; Θα είναι κάτι άλλο –  θα δούμε τι. Πόλεμος και πυρηνικά όπλα είναι ασύμβατα. Αυτό είναι το τέλος του πολέμου. Μετά; Ειρήνη; Όχι, αυτό που θα γίνει, εάν γίνει,  θα είναι απείρως χειρότερο από τον πόλεμο. Ή πόλεμοι με συμβατικά όπλα. Αυτό ναι.

Continue reading →

A Jove principium, in Jove finis

(αρχή και τέλος του παντός ο Ζεύς [η ισχύς])

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ απαντήσω στο σημερινό ερώτημα, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι υπάρχουν κάποιοι και κάποιες που δεν ανησυχούν, εάν θα γίνει πόλεμος με την Τουρκία ή Τρίτος παγκόσμιος, πυρηνικός εννοείται. Δεν είναι πολλοί και πολλές. Η πλειονότητα φοβάται και ανησυχεί και κάθε τόσο καθησυχάζω, όσο πιο ανεπιφύλακτα, αποφασιστικά και κατηγορηματικά γίνεται,  φίλους και φίλες, συγγενείς και γνωστούς. Δεν ξέρω ποιοι και ποιες είναι αυτοί που δεν φοβούνται και δεν ανησυχούν και δεν ξέρω ακόμα πώς έχουν φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα. Δεν είναι πολεμολόγοι, μάλλον σκέφτονται πολύ απλά –  θεωρούν αδιανόητο το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού παγκόσμιου πολέμου. Ή ενός ελληνοτουρκικού πολέμου. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που, ενώ είναι βέβαιοι ότι δεν θα γίνει πόλεμος,  δεν το ομολογούν. Ξέρουμε ποιοι και ποιες είναι! Είναι οι στρατιωτικοί και οι πολιτικοί (και κάποιοι δημοσιογράφοι, καθηγητές πανεπιστημίων, πιθανόν και κάποιοι άλλοι) . Μπορεί να βγει ο Τσίπρας, λόγου χάριν, και να πει, Έλληνες και Ελληνίδες, μην ανησυχείτε, πόλεμος δεν θα γίνει, ούτε ελληνοτουρκικός ούτε πυρηνικός παγκόσμιος; Τί θα γίνει, εάν το κάνει; Θα τον στείλουν εδώ στην Καστανούσσα να σκαλίζουμε μαζί τις ντοματιές, να ποτίζουμε το μποστάνι, να κόβουμε ξύλα στο βουνό, να ζυμώνουμε ψωμί και να φτιάχνουμε τυρί.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΙΑ ποιους είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα η ειρήνη; Για τους στρατούς και τις πολεμικές βιομηχανίες. Δεν είναι για εμάς, τους εργαζόμενους, τους νέους και τις νέες, τους συνταξιούχους, τους έφηβους και τα παιδιά, για την πλειονότητα του πληθυσμού όλων των κοινωνιών της Ευρώπης. Και ποια είναι η λύση στο μεγάλο πρόβλημα της ειρήνης; Ο πόλεμος; Όχι, δεν είναι ο πόλεμος. Είναι η απειλή του πολέμου. Η απειλή του πολέμου είναι ο νέος τρόπος διεξαγωγής του πολέμου που – δεν -θα – γίνει. Δύο είναι οι επιδιωκόμενοι σκοποί της απειλής του πολέμου: ο εκφοβισμός των υπηκόων και η διαιώνιση της ύπαρξης των στρατών και της πολεμικής βιομηχανίας.

Continue reading →

facilis descensus Averno (η κάθοδος στον Άδη είναι εύκολη)

Βιργίλιος (Αινειάδα, 6.126)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ ταλαιπωρίες τραβάμε για να κάνουμε τη ζωή μας εύκολη! Και πόσες ακόμα θα τραβήξουμε για να φτάσουμε στην Κόλαση, μιας κι εκεί οδεύουμε ολοταχώς! Με τα ζητήματα της ευκολίας και της ταλαιπωρίας  (δεν νοείται το ένα χωρίς το άλλο) θα ασχοληθούμε σήμερα, διαισθανόμενος ότι θα είναι μεταξύ εκείνων των πολλών που η εξέλιξη της κοινωνίας θα φέρει στο προσκήνιο στο άμεσο προσεχές μέλλον. Θα δείξω ότι δεν υπάρχει πιο μεγάλη ταλαιπωρία από την ευκολία και την άνεση. Πριν αρχίσω να ξεδιπλώνω τις σκέψεις μου για αυτά τα δύο ζητήματα, με τα οποία καταπιάνομαι εδώ και δύο δεκαετίες, μελετώντας την Ιλιάδα, τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου και τον θουκυδίδειο Επιτάφιο του Περικλέους (έξοχα σχόλια και τα τρία και για την ταλαιπωρία και για την ευκολία), θα ορίσω την ευκολία ως ταχύτητα χωρίς μόχθο και, κατ’  ανάγκην, την ταλαιπωρία ως βραδύτητα μετά μόχθου. Και τις αφιερώνω σε όσους και όσες “έχουν προσβληθεί από τη νόσο της σκέψης”, όπως γράφει στο Περί ελευθερίας ο Τζον Στιούαρτ Μιλ. Και θα θέσω και το εξής ερώτημα: εάν υπάρχει μια κλιμάκωση, διαβάθμιση της ευκολίας και της άνεσης, ποιο είναι το όριό της, με άλλα λόγια, υπάρχει απόλυτη ευκολία –  ποια να είναι άραγε; Να μπορείς να μην κάνεις απολύτως τίποτα; 

Continue reading →