φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Δεν νομίζω να υπάρχει όν πάνω στον πλανήτη που να διαθέτει μνήμη σαν κι αυτήν του ανθρώπου. Η μνήμη είναι μια εγγενής ικανότητα που κληρονομείται και με την άσκηση και την καλλιέργεια γίνεται δεξιότητα. Είμαστε βέβαιοι ότι οι μακρινοί πρόγονοι μας, πριν από 2 εκ. χρόνια, δεν είχαν την μνήμη που έχουμε εμείς σήμερα: όσο απελευθερώνονταν τα μπροστινά μας άκρα από το έδαφος, όσο πιο πολύ τα χρησιμοποιούσαμε, όσο πιο πολύ συνεργαζόμασταν μεταξύ μας, τόσο πιο πολύ ελεύθερα και ανεμπόδιστα κυκλοφορούσαν οι γνώσεις μεταξύ μας, που πολλαπλασιάζονταν συνεχώς, τόσο αναπτύσσονταν ο εγκεφαλός μας, τόσο αναπτύσσονταν η μνήμη. Η μνήμη που διαθέταμε συνέβαλε καθοριστικά στην ανθρωπογένεση (ομιλία και επίγνωση του θανάτου) και η ανθρωπογένεση με τη σειρά της έδωσε τεράστια ώθηση στην παραπέρα ανάπτυξη της μνήμης.
Η μνήμη είναι ένας αποθηκευτικός χώρος στον εγκέφαλο, ένας χώρος όπου αποθηκεύονται γνώσεις (και πληροφορίες)· ανάπτυξη της μνήμης σημαίνει αύξηση του αριθμού των συνδέσεων των νευρώνων. Όσο πιο πολλές γνώσεις αποθηκεύεις, τόσο μεγαλώνει ο χώρος, τόσο αυξάνει ο αριθμός των συνδέσεων. Πρόκειται για μια διαδικασία του εγκεφάλου που αφορά σχέσεις – θα γνωρίζετε πως όλα είναι διαδικασίες και σχέσεις.
Πώς καλλιεργείται και ασκείται η μνήμη; Όπως κάθε άλλη ικανότητα και δεξιότητα του ανθρώπου: με την καθημερινή, ενεργητική αλληλεπίδραση του ενός με τον άλλον, με την ομαδική συμβίωση. Μόνο με αυτόν τον τρόπο και με κανένα άλλον καλλιεργούνται και αναπτύσσονται οι δεξιότητες του εγκεφάλου και της ψυχής, νοουμένης ως το πλέγμα των ιστορικά καθορισμένων σωματικών, κοινωνικών, πνευματικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ανθρώπου. Όταν ἐφυγα από το χωριό μου, το 1969, σε ηλικία 11 ετών, όπως όλοι και όλες, έτσι κι εγώ γνώριζα τα μέλη και των 250 οικογενειών του χωριού, σχεδόν χίλιοι κάτοικοι. Τους ήξερα με το μικρό τους όνομα. Ο δε πατέρας μου, και δεν ήταν μόνος, γνώριζε και το έτος γέννησης των περισσότερων κατοίκων, γνώριζε κι αυτούς που είχαν πεθάνει και τους είχε γνωρίσει, είχε ζήσει μαζί τους! Σε μια ομαδική συμβίωση, θες δε θες, η μνήμη σου θα αναπτυχθεί, θα καλλιεργηθεί.
Αναρωτιέμαι και σκέφτομαι και γίνονται έρευνες: σε τι κατἀσταση βρίσκεται σήμερα η ικανότητα/δεξιότητα της μνήμης; Σήμερα: 2014, μετά από πολλούς αιώνες καπιταλισμού, δύο αιώνες σχεδόν βιομηχανικού καπιταλισμού, 50 χρόνια καπιταλιστικής πληροφορικής, 15 χρόνια καπιταλιστικού κινητού τηλέφώνου, πολύ λιγότερα κινητού διαδικτύου, mobil internet; Στη δεκαετία του εβδομήντα και του ογδόντα είχαμε ατζέντα με ονόματα και τηλέφωνα, ο καθένας μας όμως και η καθεμία θυμόταν πάρα πολλά τηλέφωνα! Είχα γνωρίσει έναν υπάλληλο αποθήκης βιβλίου που θυμόταν 11.000 τίτλους βιβλίων! Τώρα;
Την κατάσταση της μνήμης σήμερα του Υποτελούς, όχι του Κυρίου, θα το εξετάσουμε αυτό το ζήτημα ένα πρωινό, την συνοψίζω σε δύο λέξεις: νόσος Άλτσχάιμερ.
Continue reading →