γιατί μπορούμε να πούμε “λευκότερος” αλλά όχι “ασπρότερος”, “μαυρότερος”, “κοκκινότερος”; γιατί λέμε ότι είμαστε λευκή φυλή;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ έχετε δει, φαντάζομαι άσπρο άλογο. Εάν είναι πολύ άσπρο, θα πούμε ότι είναι “πιο άσπρο κι από το χιόνι”. Μας πρόλαβε όμως ο συνθέτης, ένας από τους τέσσερις, κατά τη γνώμη μου, που περιέγραψε τα άλογα των Θρακών, συμμάχων των Τρώων, ως “λευκότεροι [ίπποι] χιόνος (Κ 437). Δεν ήταν μόνο πιο άσπρα από το χιόνι αλλά και ταχύτατα, έτρεχαν σαν τον άνεμο (θείειν δ΄ ανέμοισιν ομοίοι, Κ 437). Είναι πολλά τα λευκά, τα άσπρα, στην Ιλιάδα: τα πανιά των καραβιών ( Α 480), οι χιονισμένες κορυφές των βουνών (Β 735), το αλεύρι (Λ 639  Σ 560), τα οστά (Π 347   Ψ 252  Ω 793), τα αρνιά (Γ 103, τα δόντια (Ε 291  Κ 263  Λ 416), το γάλα (Δ 434, Ε 902)  κι άλλα. Και σήμερα όλα αυτά άσπρα είναι. Διαβάζουμε όμως ότι και ο ήλιος είναι λευκός (Ξ 185), το νερό Ψ 282), η ασπίδα του Δηϊφόβου (Χ 294). Στην Οδύσσεια, η αίγλη (η λάμψη, το φως του ήλιου, της σελήνης , του χαλκού, ζ 45), η γαλήνη (η λάμψη της θάλασσας και η ηρεμία των ανέμων, κ 94) είναι λευκες, ενώ στο Ομηρικό ύμνο 23 και η θάλασσα είναι λευκή (15). Αντιλαμβανόμαστε ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το επίθετο λευκός δεν σημαίνει άσπρος – σημαίνει ” λαμπρός”. Λευκό είναι ακόμα το δέρμα του ανθρώπου: χρόα λευκόν (Λ 572), τα χέρια (λευκώ πήχεε, Ε 314) ενώ η Ήρα και η Ανδρομάχη είναι ασπροχέρες (λευκώλενος). Το δέρμα του ανθρώπου είναι άσπρο; Όχι, είναι λευκόν! Είναι λαμπρόν, λάμπει –  ειδικά των αθανάτων, πανίσχυρων δηλαδή, θεών και της συζύγου του ισχυρού Έκτορος.

Continue reading

είμαστε ΛΕΥΚΗ φυλή; η Ευρώπη είναι ΗΠΕΙΡΟΣ; (δύο αυτονόητα ιδεολογήματα ανωτερότητας) (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΟΙΤΑΖΟΜΑΙ στον καθρέφτη να δω εάν είμαι λευκός, άσπρος, εάν όντως ανήκω στη λευκή φυλή,  αλλά παρατηρώ και διαπιστώνω, έκπληκτος και  έντρομος, ότι δεν είμαι! Oh my God, αναφωνώ, όπως και οι Αμερικάνες όταν τον έχουν βαθιά μέσα τους –  δεν έχει σημασία πού ακριβώς. Τι είμαι, τι χρώματος είμαι; Μαύρος δεν είμαι, ερυθρόδερμος δεν είμαι, κίτρινος δεν είμαι, λευκός σαν το γάλα δεν είμαι – τι στο καλό είμαι; Φεύγω από τον καθρέφτη και πάω στην υδρόγειο σφαίρα. Την ανάβω να βλέπω καλύτερα και τι να δω! Μια γεωγραφική απόφυση της αχανούς Ασίας, ένα ακρωτήριο, έχει το θράσος να αυτοαποκαλείται ήπειρος! Ήπειρος όμως δεν είναι! Λευκή φυλή δεν είμαστε, ήπειρος δεν είναι –  γιατί λέμε ότι είμαστε λευκοί και λευκές, γιατί λέμε ότι η Ευρώπη είναι ήπειρος; Δεν είναι αλήθεια, είναι ψέμμα, άρα είναι προπαγάνδα, προπαγάνδα του δυτικού πολιτισμού, του ποιμενικού δυτικού πολιτισμού, όχι του κομμουνιστικού (κοινοτικού, ελευθεριακού) δυτικού πολιτισμού. Αλλάζω οπτική γωνία, τέρμα τα δίφραγκα –  τα πράγματα θα τα βλέπω τώρα πια κι από δω και πέρα όχι από την οπτική γωνία του ποιμενικού δυτικού πολιτισμού αλλά από αυτήν του κομμουνιστικού δυτικού πολιτισμού. Για να δούμε πού θα μας βγάλει αυτός ο δρόμος:  θα είναι γόνιμος, θα είναι δημιουργικός, θα είναι επικίνδυνος. Θα είναι περιπετειώδης και συναρπαστικός και συγκλονιστικός.

Continue reading

προς μια φιλοσοφία του κουμπιού

“Η χειρονομία της φωτογραφικής πράξης προϋποθέτει ασφαλώς μια τελική απόφαση: το πάτημα του κουμπιού  – όπως τελικά ο Αμερικανός πρόεδρος θα πατήσει το κόκκινο κουμπί.” 

Vilem Flusser (Προς μια φιλοσοφία της φωτογραφίας, σ. 40)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η σχέση μου με το κουμπί είναι μια σχέση παράφορου πάθους (ύπαρξη σχισμής) και ανυπόφορης απέχθειας (ανυπαρξία σχισμής). Αυτή τη σχέση θα σας αποκαλύψω σήμερα, αφού διευκρινίσω ότι θα εντάξω στην κατηγορία του κουμπιού και τους πολλούς και ποικίλης μορφής και λειτουργικότητας διακόπτες –  τους on και off των μηχανημάτων, τους οικιακούς της ηλεκτροδότησης, τη σκαλδάλη των όπλων, το πεντάλ του αυτοκινήτου. Πολύ συχνά τους λέμε κουμπιά –  έχω καταλάβει γιατί αλλά αρνούμαι να το δεχτώ ( άλλη μια μεταφορά που με πληγώνει βάναυσα).

Continue reading

αν μπορούσαν θα τον κατεδάφιζαν και τώρα δεν θα υπήρχε ούτε Παρθενώνας ούτε Ελγίνεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ υλικά κατάλοιπα (ερείπια) από μάρμαρο που έχουν διασωθεί από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι ελάχιστα, είναι ένα πάρα πολύ μικρό μέρος του υλικού πολιτισμού των αρχαίων ελληνικών πόλεων των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Ο υλικός αυτός πολιτισμός περιλαμβάνει ναούς, θησαυρούς (θησαυροφυλάκια, χώροι τοποθέτησης και φύλαξης πολύτιμων αναθημάτων), ταφικά μνημεία (κυρίως επιτύμβιες ενεπίγραφες στήλες και ανάγλυφες παραστάσεις), επιγραφές, αγάλματα, θέατρα, γυμνάσια (γυμναστήρια) και μερικώς στάδια και τείχη. Γιατί έχουν διασωθεί ελάχιστα; Μήπως τα έφθειρε ο αέρας και το νερό με το πέρασμα του χρόνου; Όχι, το μάρμαρο είναι πολύ σκληρό και ανθεκτικό δομικό υλικό. Άλλη είναι η απάντηση. Ένα πολύ μικρό μέρος από αυτά, όχι μόνο αγάλματα, επιγραφές και επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες αλλά και θέατρα και πόλεις ολόκληρες επιχωματώθηκαν, για πολλούς και διαφόρους λόγους, και τώρα, εδώ και πάνω από δύο αιώνες δηλαδή,  η αρχαιολογική σκαπάνη τα φέρνει στην επιφάνεια και στο φως της δημοσιότητας. Έχουν διασωθεί κάποιοι, ελάχιστοι, μεγάλοι ναοί, με ποικίλους βαθμούς καταστροφής και φθοράς, κυρίως λόγω σεισμών. Τι έγιναν όλα τα άλλα  μαρμάρινα μνημεία, τον αριθμό των οποίων δεν μπορούμε να φανταστούμε; Ήταν πάρα πολλά, αναρίθμητα! Έγιναν ασβέστης και οικοδομικά υλικά, από το 300 μ. Χ. μέχρι το 1850 μ. Χ.

Continue reading

ο κεραυνός του Δία, τα πυροβόλα, η ατομική βόμβα και το τέλος του πολέμου (μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών της Δύσης)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η κατασκευή και η ρίψη της ατομικής βόμβας ήταν η εκπλήρωση επιθυμίας που έχει διατυπωθεί έμμεσα στην Ιλιάδα, στη Βίβλο των επιθυμιών του δυτικού πολεμιστή, του ήρωα Κυρίου. Μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια τα κατάφερε. Υπήρξαν τρεις σταθμοί της διαδικασίας κατασκευής της ατομικής βόμβας: η επινόηση των πυροβόλων (1300 μ. Χ., όταν ο Ντάντε άρχισε να γράφει τη Θεία Κωμωδία, όταν τελείωνε μια εποχή –  φεουδαρχία – και άρχιζε μια άλλη – ο εμπορικός καπιταλισμός), η βιομηχανική επανάσταση (τέλη 18ου αιώνα) και η επανάσταση στη Φυσική (τέλη 19ου-αρχές 20ού). Η κατασκευή της ατομικής βόμβας υπήρξε ένα κομβικό χρονικό γεγονός, ένα από τα μεγαλύτερα του δυτικού πολιτισμού και της παγκόσμιας ιστορίας: εισροή γνώσεων και κοινωνικών σχέσεων, επεξεργασία, εκροή γεγονότων και σχέσεων. Πώς όμως και γιατί, από ποιους διατυπώθηκε η επιθυμία κατασκευής ενός βλήματος που θα είναι όσο γίνεται περισότερο εξοντωτικό και καταστροφικό; Ποιες ήταν οι συνέπειες (κοινωνικές, στρατιωτικές και πολιτικές) της εκπλήρωσης αυτής της επιθυμίας; Με αυτά τα ζητήματα θα καταπιαστούμε σήμερα, 78 χρόνια μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι (6 και 9 Αυγούστου 1945) .

Continue reading

εάν ήμουνα εγώ πρωθυπουργός, εάν ήμουνα εγώ υπουργός: ποιος, ποια και πώς μπορεί να ενταχθεί στην πολιτική άρχουσα τάξη;

εάν ήμουνα εγώ πρωθυπουργός. . .

εάν ήμουνα εγώ υπουργός. . .

(στερεότυπες φράσεις της γλώσσας της καθημερινής ζωής)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ θυμάμαι πότε άρχισε   η εισβολή δημοφιλών ηθοποιών, αναγνώρισιμων καλλιτεχνών εν γένει, πασίγνωστων αθλητών του στίβου, ποδοσφαιριστών, συγγραφέων, δημοσιογράφων και άλλων διάσημων προσώπων της τέχνης,του αθλητισμού και της δημοσιογραφίας στην πολιτική, κοινοβουλευτική ζωή της ελληνικής κοινωνίας –  μάλλον κατά τη δεκαετία του 1990. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι αυτή η εισβολή έγινε στην αρχή με διστακτικά βήματα, στη συνέχεια όμως η τάση ενισχύθηκε με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των βουλευτών που προέρχονται από τους προαναφερθέντες χώρους. Τα πρόσωπα αυτά, άνδρες και γυναίκες,  ήταν γνωστά σε όλο σχεδόν τον ελληνικό πληθυσμό, η αναγνωρισιμότητά τους ήταν πανελλήνια. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, είχε εκφράσει τη φιλοδοξία της να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Continue reading

η λατρεία του ακαριαίου (του θανάτου) και το αίσχος της διάρκειας (της ζωής)

είναι αισχρό μια ληστρική επιδρομή να διαρκεί πολύ και να επιστρέφεις στο σπίτι με άδεια χέρια

Ιλιάς Β 298

(αισχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο κι ας μεταφερθούμε στην προ του τηλεγράφου, του αεροπλάνου  και του ηλεφώνου εποχή. Θα μπορούσα να στείλω γράμμα σε φίλο μου στην Ιαπωνία ή στη Βραζιλία κι αυτός να μου απαντήσει. Πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί αυτή η επικοινωνία μέσω της ταχυδρομικής υπηρεσίας; Μήνες. Πόσος χρόνος απαιτείται σήμερα; Σηκώνω το τηλέφωνο, παίρνω τον αριθμό, το σηκώνει ο φίλος μου και μιλάμε.  Πληκτρολογώ μήνυμα στον υπολογιστή και ακαριαία φτάνει στην Ιαπωνία και στη Βραζιλία.  Την εξέλιξη αυτή την χαρακτηρίζουμε πρόοδο. Με τον ίδιο τρόπο μπορώ να επενδύσω ακαριαία κάποιο κεφάλαιο για να κερδίσω περισσότερα χρήματα σε οποιοδήποτε χρηματιστήριο του πλανήτη ή να αποσύρω πάλι ακαριαία την επένδυσή μου, για να αποφύγω απώλειες και χασούρα. Μπορούμε να αυξήσουμε την ταχύτητα μετάδοσης μηνύματος  ή την ταχύτητα επένδυσης κεφαλαίου; Δεν μπορούμε –  η αποστολή και η επένδυση γίνεται ακαριαία, σε χρόνο μηδέν. Η επιθυμία μας έχει εκπληρωθεί. Τι είναι όμως το ακαριαίο, ο χρόνος μηδέν; Γιατί τον επιθυμούμε; Είναι δυνατόν αυτή η επιθυμία να εκπληρωθεί σε όλα τα κοινωνικά πεδία; Εάν δεν είναι, ποιες είναι οι συνέπειες;

Continue reading

(θα) γίνονται ολοένα περισσότερα και φονικότερα ατυχήματα

η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης

Πολ Βιριλιό (Speed and Politics)

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου συνοψίζει την κομβικότερη πρόβλεψη του Πολ Βιριλιό, του θεωρητικού της ταχύτητας και του ατυχήματος. Αυτή είναι η δουλειά των θεωρητικών, να κάνουν προβλέψεις. Τα ζητήματα με τα οποία ασχολήθηκε ο Βιριλιό ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων και  κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού, όπως η σχέση μεταξύ ταχύτητας και ατυχήματος, αλλά και η γεωπολιτική-  να σας υπενθυμίσω την πρόβλεψή του ότι ο κεντρικός άξονας Βορρά-Νότου θα μετατεθεί στον άξονα, στη σύγκρουση Δύσης-Ανατολή, πρόβλεψη που επιβεβαιώθηκε με τον  πόλεμο στην Ουκρανία μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Υποστηρίζει λοιπόν ο Βιριλιό ότι τα ατυχήματα θα γίνονται ολοένα περισσότερα  και φονικότερα, ότι δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά, είναι αδύνατον. Και όχι μόνο αυτό: εάν ο πολιτισμός μας καταρρεύσει, θα καταρρεύσει με την ταχύτητα που χρησιμοποιεί, ταχέως ή και ταχύτατα. Και έστρεψε το ενδιαφέρον του στη έννοια του ξαφνικού και του ακαριαίου.

Continue reading

από τη λατρεία της (ευθείας) γραμμής στα μη γραμμικά φαινόμενα (συστήματα, διαδικασίες, Μαθηματικά)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΕΡΙΜΕΝΩ με αγωνία να κυκλοφορήσει ο πρώτος τόμος της τριλογίας ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ κατανόησης του Θανάση Φωκά (εκδ. Broken Hill),  “με την οποία ο Φωκάς απαντά σε θεμελιώδη ερωτήματα για τις δομές και τις διαδρομές της δημιουργικότητας, τη φύση της γνώσης και τη σχέση του εγκεφάλου με την τέχνη και την επιστήμη” (από συνέντευξη στην Καθημερινή, 28.12.2022). Παραθέτω ένα απόσπσμα από τη συνέντευξη για να δούμε πόσο ενδιαφέρον θα είναι αυτό το βιβλίο, τα πολλά που θα μάθουμε και θα σκεφτούμε:

Continue reading