φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΈΧΟΥΜΕ σχηματίσει την εντύπωση ότι οι αρχαίοι Έλληνες περνούσαν τη μέρα τους είτε φιλοσοφώντας ξαπλωμένοι στις όχθες του Ιλισσού ή του Ηριδανού ποταμού είτε συζητούσαν ισότιμα στην Αγορά και έπαιρναν αποφάσεις για τα ζητήματα της πόλεως. Πώς έχει σχηματιστεί αυτή η εντύπωση, αυτός ο κοινός τόπος; Το ότι είναι εντελώς ψευδής, ότι πρόκειται δηλαδή για ιδεολογία, αρκεί μια ανάγνωση του Αριστοφάνη ή του Θεόφραστου (Χαρακτήρες) για να μας πείσει. Για τους Χαρακτήρες του Θεόφραστου θα ασχοληθούμε ένα πρωινό διεξοδικά – εάν δεν έχετε διαβάσει αυτό το μικρής έκτασης βιβλίο, σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Πρόκειται για αρρωστούργημα – θα πάθετε καραπλακάρα. Διαβάστε Θεόφραστο και μετά Καστοριάδη – θα ξεράσετε! Θα εξηγηθώ παρακάτω.
ΑΠΟ την άλλη, έχουμε επίσης σχηματίσει μια εικόνα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και Ιστορίας που βασίζεται στα συγγράμματα ιστορικών, τα οποία είναι σχεδόν ίδια. Πρόκειται για την αρχαία ελληνική ιστορία που διδάσκεται στην εκπαίδευση, από το Δημοτικό μέχρι τα μεταπτυχιακά. Μυκηναϊκή εποχή, αρχαϊκή εποχή, Περσικοί πόλεμοι, Πελοποννησιακός πόλεμος, κεφάλαια για την θρησκεία, την Τέχνη, τον αθλητισμό, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την επιστήμη. Κάποιες μαρξιστικές προσεγγίσεις ή άλλοι συγγραφείς, ο Σπένγκλερ ή ο Τόινμπι για παράδειγμα, απλά διαφοροποιούνται κάπως. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός θεωρείται αξεπέραστος και αξιοθαύμαστος – έθεσε τα θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ερωτώ για δεύτερη φορά: Πώς έχει σχηματιστεί αυτή η εικόνα, αυτός ο κοινός τόπος;
ΤΑ πρώτα συγγράμματα της αρχαίας ελληνικής Ιστορίας συντάχθηκαν κατά τον 19ο αιώνα, προς τα τέλη του μάλιστα. Κάποια μέρα θα ασχοληθώ με την ιστορία, τη γενεαλογία αυτών των συγγραμμάτων. Συντάχθηκαν εκείνη την εποχή γιατί τότε, τον 19ο αιώνα, οι γνώσεις μας για την αρχαία Ελλάδα αυξήθηκαν κατακόρυφα. Οι ιστορικοί δεν βασίζονται πια μόνο στους αρχαίους συγγραφείς ή τη μυθολογία και τη θρησκεία (Παπαρρηγόπουλος!) αλλά και στην αρχαιολογία, την επιγραφική, την νομισματική, την ανθρωπολογία, την εθνολογία, την πολιτισμολογία, τη φιλολογία και τη γλωσσολογία. Παρ΄ όλα αυτά, πληθώρα ζητημάτων παραμένουν μυστήρια, πληθώρα ερωτημάτων παραμένουν αναπάντητα. Να μόνο τρία, πολύ βασικά. Γνωρίζουμε πως σχηματίστηκε η πόλις; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Γνωρίζουμε πως διαμορφώθηκε η δημοκρατία, το αρχικό όνομα της οποίας ήταν ισονομία; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Γιατί και πώς παρήκμασαν η πόλις και η δημοκρατία; Υπάρχει μια γενικά αποδεκτή άποψη; Όχι, δεν υπάρχει και θα αργήσει πολύ να διατυπωθεί – θα δείξω σήμερα γιατί θα αργήσει πολύ. Μπορούμε να κατανοήσουμε την αρχαία ελληνική κοινωνία και Ιστορία από τη στιγμή που δεν έχουν διαυγαστεἰ αυτά τα ζητήματα; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Γιατί δεν μπορούμε να διατυπώσουμε μια γενικά αποδεκτή θεωρία που να ερμηνεύει όλα αυτά τα ζητήματα; Που να οφείλεται άραγε αυτή η ανικανότητα; Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις δυο προηγούμενες κοινότοπες εντυπώσεις και τα αναπάντητα ερωτήματα;
ΟΙ απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα, φίλες και φίλοι, συνοψίζονται στον όρο Κλασικισμός. Ας δούμε, με λίγα λόγια και απλά, πρώτα τι είναι ο Κλασικισμός και μετά πως προέκυψαν τόσο οι κοινότοπες εντυπώσεις όσο και τα αναπάντητα ερωτήματα και η μεταξύ τους σχέση – αφού πιω όμως πρώτα ένα καφεδάκι.
