φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Εκθέτω τη μετάφραση του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου που έκανα (1997-2000)  και σκοπεύω να την δημοσιεύσω σε μικρό βιβλιαράκι,  μαζί με το αρχαίο κείμενο και εισαγωγή,  το φθινόπωρο.

Θεωρώ ότι το έργο είναι του Αισχύλου, ότι το έγραψε λίγο πριν πεθάνει στη Σικελία (456/5), ότι εγκατέλειψε την Αθήνα διότι δεν τον σήκωνε η δημοκρατία, μιας και είχε κατανοήσει ότι η πρόκριση των κατακτητικών πολέμων ήταν μια απόφαση της δημοκρατικής πτέρυγας των αριστοκρατών που σκοπό είχε να εξασφαλίσει από τη μια την υπακοή και την αφοσίωση του δήμου, των ελεύθερων μικροκαλλιεργητών, και να προωθήσει από την άλλη την εξόντωσή τους και επομένως και την αρπαγή της γης τους. Όταν έφυγε από την Αθήνα, ένα μεγάλος μέρος του δήμου είχε εκστρατεύσει στην Αίγυπτο με σκοπό να την κατακτήσει. Από την εξαετή αυτή εκστρατεία (459/8- 454/3)  ελάχιστοι επέστρεψαν στην Αθήνα, γράφει ο Θουκυδίδης (και ολίγοι από πολλών πορευόμενοι διά της Λιβύης εσώθησαν, οι δέ πλείστοι απώλοντο, Α΄ 110.1). Το ίδιο έγινε και με την Σικελική εκστρατεία (415-413), με αποτέλεσμα η γη να συγκεντρωθεί στα χέρια λίγων κατά τον 4ο π.Χ.  αιώνα, να εξαφανιστούν οι ελεύθεροι μικροκαλλιεργητές (πολίτες και οπλίτες) και η πόλις να παρακμάσει και να υποκύψει στους Μακεδόνες.

Το κλειδί για την κατανόηση του Προμηθέα Δεσμώτη είναι ο πρώτος στίχος. Το Κράτος λέει ότι φτάσανε σε κάμπο γης μακρινής ενώ γνωρίζουμε  ότι ο Προμηθέας αλυσοδέθηκε πάνω στον Καύκασο. Στον Προμηθέα Δεσμώτη υπάρχουν ο μυθολογικός Προμηθεύς και ο ιστορικός Προμηθεύς (οι μικροκαλλιεργητές), ο μυθολογικός Ζεύς και ο ιστορικός Ζεύς (Περικλής, ο αρχηγός της πτέρυγας των αριστοκρατών γαιοοκτημόνων δουλοκτητών που θεωρούσαν ότι η αύξηση της ισχύος τους είναι εφικτή με την ενίσχυση της μίμησής τους από τους υπηκόους: αρπαγή, εξόντωση  – ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος!)

 

ΑΙΣΧΥΛΟΥ   ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ

 

ΚΡΑΤΟΣ

Φτάσαμε, επιτέλους, σε κάμπο¹ γης μακρινής,

σε τόπο της Σκυθίας.  Ψυχή δεν υπάρχει !

Ήφαιστε! Σειρά σου τώρα. Ό,τι σε διέταξε ο Κύριος

θα το κάνεις. Αυτόν εδώ τον εγκληματία

5 πάνω στο γκρεμό θα δέσεις,

με σιδερένιες αλυσίδες, να μη μπορεί να λυθεί.

Το δικό σου στολίδι, τη λάμψη της χρήσιμης φωτιάς,

το ’κλεψε και στους ανθρώπους το ’δωσε.

Σφάλμα μεγάλο κι ακριβά θα το πληρώσει.

10 Να μάθει τη σκλαβιά του Κυρίου

με χαρά να δέχεται. Οι σκλάβοι δεν πρέπει να περνάνε καλά.

 

ΗΦΑΙΣΤΟΣ

Εσείς οι δυο, Κράτος και Βία μαζί, τη διαταγή του Κυρίου

τη φέρατε σε πέρας. Εμπόδιο δεν υπάρχει πια.

Κι εγώ; Εδώ στα ψηλά, στα χιονισμένα βράχια, πως να δέσω με

το ζόρι φίλο και συνάδελφο; Δε μου πάει η καρδιά.                                               

15 Μα πρέπει να γίνει. Μια απόφαση είναι.

Αν δεν το κάνω; Ποιος ξέρει τι θα πάθω!

Προμηθέα, δίκαιης μάνας ανοιχτόμυαλο παιδί,

εδώ ψηλά στην ερημιά, χωρίς να το θέλεις, χωρίς να το θέλω

με αλυσίδες χοντρές θα σε δέσω.

20 Φωνή δε θ’ ακούς, άνθρωπο δε θα βλεπεις.

Σα σε φούρνο απ’ τη ζέστη θα ψήνεσαι

κι απ’ τον ήλιο μαύρος θα γίνεις

Το βράδυ θα δροσίζεσαι, θα χαίρεσαι λιγάκι

μα ο ήλιος το πρωί τη δροσούλα θα διώχνει και πάλι.                                         

25 Μιας κι από τον Αυθέντη δεν είδαμε πιο ισχυρόν ακόμα

θα λιώνεις απ’ τα βάσανα που θα ‘χεις κάθε μέρα

‘Ετσι καλοπερνέει όποιος θέλει τους άλλους να βοηθαει

Έχεις μεγάλη δύναμη και φόβο δε γνωρίζεις

μα τον Αυθέντη δεν έπρεπε έτσι να αδικήσεις.                                                    

30 Κι όλα αυτά τώρα θα τα πληρώσεις. Όρθιος και άϋπνος σκοπός

τις πέτρες αυτές θα φυλάς κι ανάσα δε θα παίρνεις.

Όσο κι αν κλαις και να βογγάς κανείς δε θα βοηθήσει.

Είναι σκληρός ο Αυθέντης,  τον οίκτο δεν τον ξερει,

όταν για πρώτη του φορά αρχίζει να διατάζει.

ΚΡΑΤΟΣ

35 Γι’ αυτό αργείς; Σαν πολύ να τον λυπάσαι. Και τι θα βγει;

Δεν μισείς αυτόν που όλοι τον μισούν;

Αυτός εδώ τον πλούτο μας τον μοίρασε σε όλους.

Continue reading →

φίλες και φίλοι!

Το αντικείμενο του σημερινού μας σημειώματος θα είναι μια λέξη από τον πρώτο στίχο του Προμηθέα Δεσμώτη. Να ποιος είναι ο πρώτος στίχος και η πρόταση στην οποία ανήκει: Χθονός μέν εις τηλουρόν ήκομεν πέδον / Σκύθην ες οίμον, άβροτον εις ερημίαν. Θα μεταφράσω επί λέξει και νομίζω ότι θα καταλάβετε για ποια λέξη πρόκειται. Μιλάει το Κράτος και λέει: φτάσαμε επιτέλους σε μακρινό κάμπο χώρας (σε κάμπο χώρας μακρινής), σε μέρος της Σκυθίας, σε ερημιά χωρίς ανθρώπους. Ποια λέξη δεν μας κάθεται καλά; Γνωρίζουμε ότι ο Προμηθέας αλυσοδέθηκε κατόπιν διαταγής του Δία σε ψηλή κορφή του Καυκάσου. Γιατί το Κράτος λέει ότι φτάσανε σε μακρινό κάμπο κάποιας χώρας; Σε κάμπο μακρινό; Σε ποιο κάμπο; Δεν σας φαίνεται παράξενο; Είναι, και πολύ μάλιστα. Λοιπόν, αυτή η λέξη, κάμπος, πεδιάδα, με το επίθετό της, μακρινός, αυτή η φράση (κάμπος μακρινής χώρας, τηλουρόν πέδον χθονός) είναι το κλειδί για την κατανόηση του Προμηθέα Δεσμώτη. Και όχι μόνο αυτό! Η φράση αυτή μας βοηθάει να κατανοήσουμε πότε και για ποιο λόγο γράφτηκε η τριλογία Προμήθεια, ποια θέση κατέχει στη τριλογία ο Προμηθεύς Δεσμώτης, εάν έχει γραφτεί από τον Αισχύλο ή όχι. Να τα συμπεράσματα στα οποία έχω καταλήξει  κατόπιν διεξοδικής και λεπτομερειακής μελέτης της φράσης χθονός εις τηλουρόν πέδον: γράφτηκε το 456/5, από τον Αισχύλο, λίγους  μήνες πριν τον θάνατό του στη Σικελία και είναι μια πολεμική κατά του δημοκράτη Περικλή, ένα μεγαλοπρεπές γαμοσταυρίδι κατά της δουλοκτητικής δημοκρατίας ως μιας στρατηγικής απόσπασης της υπακοής και της αφοσίωσης των ελεύθερων μικροκαλλιεργητών, είναι ένα φτύσιμο της δημοκρατικής ιδεολογίας της ταλαιπωρίας.

Continue reading →