φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΤΥΧΕ να βρίσκομαι στην Αθήνα στις 28 Φλεβάρη, περαστικός για Πάτρα. Πήγα για περπάτημα εκείνο το πρωί και επιστρέφοντας παρατήρησα ότι σχεδόν όλα τα μαγαζιά στο τέρμα Φορμίωνος, στη Νέα Ελβετία, στον Βύρωνα, ήταν κλειστά. Ειδικευμένος στο να γενικεύει ο εγκέφαλός μου, υπέθεσε ότι αυτό που είδα δεν ήταν τοπικό φαινόμενο και ένιωσα μέσα μου βαθιά, πολύ βαθιά, μια ακαταμάχητη δύναμη, μια ανεξελέγκτη έλξη να πάω στη συγκέντρωση για τα Τέμπη, στο Σύνταγμα. Σε συγκέντρωση/διαδήλωση είχα να πάω δεκατίες κι όταν πήγαινα το έκανα για να συναντήσω κάποιο φίλο, κάποια φίλη. Πήρα λοιπόν τα πόδια μου και κατηφόρισα – δεν είχε συγκοινωνία. ‘Οσο κατηφόριζα τόσο πιο πολύ κόσμο έβλεπα στα πεζοδρόμια και στους δρόμους ώστε όταν έφτασα στο Στάδιο, ανθρώπινα ποτάμια χύνονταν προς τη πλατεία. Θα συναντούσα φίλο στην Ασκληπιού, έξω από την Πολιτεία, και για να πάω εκεί κατέβηκα σχεδόν κοντά στο Μοναστηράκι κι ανηφόρισα.. Με δυσκολία περνούσα τη Μητροπόλεως, την Ερμού, τη Σταδίου και την Πανεπισημίου. Και βέβαια θυμήθηκα τη πρώτη διαδήλωση στην οποία είχα πάει – στη πρώτη πορεία του Πολυτεχνείου το 1974. Πάνω από 1 εκ. κόσμος, ακατέβατα. Συγκινήθηκα, βούρκωσα. Όχι για τα χρόνια που πέρασαν, όχι, όχι, ούτε με σφαίρες. Συγκινήθηκα γιατί χάρηκα, χάρηκα πολύ όχι που διαδηλώναμε και συγκεντρωθήκαμε αλλά γιατί κ ά ν α μ ε κ ά τ ι ό λ ε ς κ α ι ό λ ο ι μ α ζ ί .
ΔΕΝ έμεινα πολύ. Μετά από δύο ώρες, κατά τη μία, αφού ανέπνευσα λίγα δακρυγόνα και είδα για άλλη μια φορά το συνηθισμένο τέλος – δέκα ματατζήδες να κυνηγούν χιλιάδες διαδηλωτές που απομακρύνονταν χρησιμοποιώντας το μόνο τρομερό και φοβερό όπλο που είχαν, πλαστικό μπουκαλάκι του νερού, με νερό μέσα, άδειο δεν μπορεί να σκοτώσει μπάτσο – την έκανα για τον Βύρωνα. Μια ώρα δρόμος, μια ώρα σκέψης. Μόλις έφτασα, αντιλήφθηκα ότι πονούσαν τα δάχτυλα του αριστερού ποδιού. Τίποτα σοβαρό, είχα αμελήσει να κόψω τα νύχια! Σκεφτόμουνα λοιπόν ότι το 1974 είχαμε κυβέρνηση του Εθνάρχη Καραμανλή και ότι ο Κυριάκος πήγαινε μεγάλα νήπια, ήταν έξι χρονών. Στις 28 Φλεβάρη του 2025 έχουμε κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη και κάποιος εξάχρονος, δεν ξέρουμε ποιος είναι, σε σαράντα, πενήντα χρόνια θα είναι πρωθυπουργός. Από το 1974 πέρασαν 51 χρόνια, μισός αιώνας – μισός αιώνας διαδηλώσεων, πορειών, διαμαρτυριών και η κατάστασή μας δεν έχει βελτιωθεί, δεν έχει παραμείνει σταθερή, έχει χειροτερεύσει και θα χειροτερεύσει ακόμα πιο πολύ. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι μας περιμένει!
ΤΙ κάναμε με τις διαδηλώσεις και τις διαμαρτυρίες πορευόμενοι; Μια τρύπα στο νερό – λάθος, πολλές τρύπες στο νερό, γέμισε το νερό με τρύπες. Και θα συνεχίσουμε να κάνουμε οπές περιωπής – θα συνεχίσουμε να διαδηλώνουμε, να ζητάμε και να διαμαρτυρόμαστε. Διαπίστωσα όμως, καλά μου φιλαράκια, ότι οι ενστάσεις και οι επιφυλάξεις για τις διαδηλώσεις, τις ικεσίες και τις διαμαρτυρίες έχουν πυκνώσει κι όταν κάτι αρχίσει να πυκνώνει, γίνεται πιο πυκνό. Παρόλες τις ενστάσεις και τις επιφυλάξεις, συνεχίζουμε να διαδηλώνουμε, γνωρίζοντας ότι δεν θα βγει και τίποτα. Γιατί λοιπόν το κάνουμε; Πώς να εξηγήσουμε την αμφιθυμία για τις διαδηλώσεις; Να γιατί: χαιρόμαστε που κάνουμε κάτι όλοι και όλες μαζί κι ας μην βγαίνει τίποτα στη τελική. Είναι σαν τον έρωτα – γλυκόπικρο. Γλύκα, κάνουμε κάτι όλες και όλοι μαζί – πίκρα, ηττώμαστε, γυρνάμε σπίτια μας δαρμένοι και κλαμμένοι, κλασμένες και απογοητευμένες.
ΟΙ ενστάσεις και οι επιφυλάξεις για τις διαδηλώσεις, για την αποτελεσματικότητά τους, είναι ένα κρίσιμο σημείο, κομβικό, είναι μια διακλάδωση, σε πολιτικό επίπεδο. Η τάξη, σε πολιτικό επίπεδο, της διαδήλωσης αρχίζει να αποδιοργανώνεται και να διαλύεται. Αναπόφευκτα, σύμφωνα με τη θεωρία του χάους, θα υπάρξει μια μεταβατική φάση προς μια νέα τάξη – πολιτική, κοινωνική, πνευματική, πολιτιστική. Θα εμφανιστεί ένας ελκυστής, δεν θα είναι πρόσωπο, που θα δημιουργήσει μια νέα πολυεπίπεδη τάξη. Ποιος είναι αυτός ο ελκυστής, που θα παραγάγει μια νέα τάξη μέσα από την αταξία και αστάθεια της σημερινής φάσης; Μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα; Πώς; Στρέφοντας το βλέμμα μας προς την μικροαστική τάξη. Κάτι σοβαρό συμβαίνει εκεί, κάτι πολύ σοβαρό. Θα κάνω δύο πολύ σύντομες παρεκβάσεις που θα μας βοηθήσουν να απαντήσουμε στο ερώτημα του σημερινού τίτλου: εκτός από το να διαδηλώνουμε, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε όλες και όλοι μαζί; Θα πιω ένα καφεδάκι και συνεχίζω.
ΟΙ μικροαστοί, φίλες και φίλοι, είναι μικροί και θέλουν να γίνουν μεγάλοι. Ελάχιστοι τα καταφέρνουν. Είναι μεγάλη επιτυχία να παραμείνεις μικροαστός, βελτιώνοντας κάπως την κατάστασή σου, κάτι που είναι εφικτό σε εποχές οικονομικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης. Σε εποχές ύφεσης και συρρίκνωσης, η κοινωνική άνοδος γίνεται κοινωνική κάθοδος. Σε αυτές τις εποχές είναι άθλος να παραμείνεις μικροαστός, κάνοντας ασφαλώς πολλές και μεγάλες θυσίες. Ένα πολύ μεγάλο μέρος κατέρχεται προς την εργατική τάξη, δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που πέφτουν ακόμα πιο χαμηλά. Η εποχή μας είναι μια εποχή κοινωνικής καθόδου των μικροαστών. Τι μπορούν να κάνουν για να ανακόψουν αυτή τη διαδικασία; Απολύτως τίποτα. Είναι καταδικασμένοι. Αυτή είναι η πρώτη παρέκβαση.
ΑΣ δούμε τώρα πώς διαξάγουν οι μικροαστοί τον κοινωνικό πόλεμο. Δεν τον διεξάγουν με την απεργία όπως η εργατική τάξη, το σύνολο των μισθωτών και των μεροκαματιάρηδων. Εναντίον τίνων να απεργήσουν; Είτε είναι μικρά αφεντικά, έχουν λίγους μισθωτούς είτε είναι αυταπασχολούμενοι, εάν απεργήσουν, θα απεργήσουν εναντίον των εαυτών τους! Το κάνουν καμιά φορά, όπως στις 28 Φλεβάρη, αλλά μια φορά το χρόνο, να λένε ότι αγωνίζονται κι αυτοί. Να τον διεξάγουν με τη πειθώ, με την απόσπαση της αφοσίωσης των υποτελών, με το ψέμα δηλαδη, όπως οι καπιταλιστές δεν μπορούν – εάν θα το κάνουν θα προσπαθήσουν να πείσουν τους εαυτούς τους, να πουν ψέμματα σε αυτούς τους ίδιους! Να τον διεξάγουν με όπλα όπως οι καπιταλιστές; Το έκαναν μερικές φορές και συνετρίβησαν από το κράτος. Το μόνο που τους απομένει είναι η διατύπωση αιτημάτων και διεκδικήσεων (συλλογική ικεσία), να διαμαρτυρηθούν (συλλογική γκρίνια) και να διαδηλώσουν ακίνητοι ή περπατώντας, χωρίς να καταφέρουν απολύτως τίποτα (συλλογική εκτόνωση, συλλογικός αυνανισμός, ομαδική εφηβική μαλακία). Οι μικροαστοί δεν μπορούν να νικήσουν, μόνο ηττώνται. Όταν νίκησαν, νίκησαν επειδή συμμάχησαν είτε με τους καπιταλιστές είτε με τους μισθωτούς.
ΟΙ ενστάσεις και οι επιφυλάξεις για τις διαδηλώσεις εμφανίζονται τώρα που η κοινωνική κάθοδος είναι αμετάκλητη. Βρίσκοντα ενώπιον του διλήμματος: να δράσουν αυτόνομα ή να συνδέσουν την τύχη τους με κάποιο κόμμα; Δεν δυσκολευόμαστε να διαπιστώσουμε ότι πολιτικά η μικροαστική τάξη είνα διχασμένη: η μισή ψηφίζει Δεξιά, κυρίως Νέα Δημοκρατία, αλλά και ακροδεξιά, και η άλλη μισή κάποιο κόμμα της Αριστεράς. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που στρέφονται προς τα μαχητικά, διαμαρτυρόμενα, αγωνιστικά, δυναμικά κόμματα της ακροΔεξιάς και της Αριστεράς (Ελληνική Λύση, Πλεύση Ελευθερίας). Ταυτόχρονα όμως αυξάνει συνεχώς ο αριθμός αυτών που απομακρύονται από την πολιτική, όπως άλλωστε και ένα μεγάλο μέρος των μισθωτών και μεροκαματιάρηδων. Εξ ου και η συνεχής αύξηση του ποσοστού της αποχής από τις εκλογές. Αυτή είναι η μόνη αυτόνομη δράση: η αποχή.
Η εργατική τάξη, ο κόσμος της μισθωτής εργασίας, συρρικνώνεται, δεν συμμετέχει στη διεξαγωγή του κοινωνικού πολέμου. Η μικροαστική τάξη, όλα τα στρώματα που την αποτελούν, κινείται καθοδικά και δεν μπορεί να πολεμήσει. Η κατάσταση αυτή έχει την εξήγησή της: μεταβαίνουμε από την εποχή της εργασίας προς την εποχή της αεργίας.Σήμερα, οι άεργοι είναι περισσότεροι από τους εργαζόμενους – και αύριο θα γίνουν ακόμα περισσότεροι. Μεθαύριο, θα εργάζεται μόνο το 10-15% του πληθυσμού – το βλέπουμε, δεν είμαστε τυφλοί και τυφλές. Κι ενώ γνωρίζαμε πώς να διεξαγάγουμε τον κοινωνικό πόλεμο την εποχή της εργασίας, δεν γνωρίζουμε πώς να το κάνουμε στην εποχή της μετάβασης προς την εποχή ης αεργίας. Πώς μπορούμε ως άεργοι να διεξαγάγουμε τον κοινωνικό πόλεμο; Τι μπορούμε να κάνουμε όλες και όλοι μαζί; Να κόψουμε τις φλέβες μας στη πλατεία Συντάγματος; Να λουστούμε με βενζίνα και να αυτοπυρποληθούμε; Να συνεχίσουμε να διαμαρτυρόμαστε και να παρακαλάμε; Δεν θα πρότεινα τίποτα από αυτά.
ΘΑ πρότεινα κάτι άλλο. Θα πρότεινα να πάμε να παίξουμε μπάλα στο γήπεδο του αντιπάλου, με θράσος, με αυτοπεποίθηση, με χιούμορ, έχοντας εξασφαλίσει ηθική υπεροχή. Να πάμε να τους κάνουμε άνω κάτω, να τους δημιουργήσουμε πολλά προβλήματα, να πάθουν ψυχικό τραλαλά, να χάσουν τη μπάλα, να συζητήσουμε για το μέλλον μας από τη δική μας οπτική γωνία. Να φέρουμε στο προσκήνιο της κοινωνικής, πνευματικής, πολιτισμικής και πολιτικής σκηνής την κομβική διαδικασία της εποχής μας, τη διακλάδωση, τη μετάβαση προς την κοινωνία της αεργίας. Να φέρουμε στο προσκήνιο την αιτία της πολύπτυχης κρίσης και την αντιμετώπισή της: αιτία είναι η συρρίκνωση του ζωντανού κομμουνισμού, λύση η διεύρυνσή του. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε ολες και όλοι μαζί με ένα κόμμα με τίτλο ΤΡΕΙΣ ΜΗΝΕΣ ΑΔΕΙΑ – με υπότιτλο ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΞΑΜΗΝΗ ΕΡΓΑΣΊΑ (ΚΑΙ ΠΟΛΛΗ ΕΙΝΑΙ). Τώρα, ας ζήσουμε τα επόμενα δέκα χρόνια τη χρεοκοπία των ακροδεξιών και αγωνιστικών αριστερών κομμάτων και θα δούμε μετά τι θα κάνουμε.
ΑΥΡΙΟ το πρωί:
ΑΝΘΡΩΠΟΚΑΙΝΟ Ή ΚΑΠΙΤΑΛΟΚΑΙΝΟ; Εργάζονται οι αντιλόπες όταν βόσκουν;