φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΑΝ παύαμε να ήμασταν κοινωνικά όντα και ζούσαμε όπως ζούνε οι μονήρεις γορίλες, γίβωνες και ουραγκοτάγκοι, όπως ζούσανε οι απώτατοι μονήρεις πρόγονοί μας, πριν 4,5 εκ. χρόνια, ο πλανήτης θα ήταν ένας παράδεισος, άθικτος, και δεν θα αντιμετωπίζαμε τα τόσο πολλά και τόσο οξυμένα παγκόσμια προβλήματα, δεν θα υπήρχαν συγκρούσεις, δεν θα υπήρχε πόλεμος Κάποτε όμως η αδυναμία μας ως μονήρων πρωτευόντων να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους και τις δυσκολίες που μας περιέβαλλαν μας ανάγκασε να συμβιώσουμε και να συνεργαστούμε, εξασφαλίζοντας α σ φ ά λ ε ι α, επιβίωση δηλαδή, αλλά και μια άλλη μορφή ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς, που είναι περιοριστική μεν σε σύγκριση με αυτήν του μονήρους όντος, αλλά πολύ πιο δημιουργική και εποικοδομητική. Εννοώ την ηθική και τους κανόνες της συμβίωσης. Η προανθρώπινη κοινωνία δημιούργησε τον άνθρωπο, χωρίς να το επιδιώκει, χωρίς να το γνωρίζει.
ΔΕΝ θα μπορούσαμε να ζήσουμε όμως ως μονήρη όντα – θα πεθαίναμε μέσα σε λίγες μέρες, δεν θα έμενε κανένας και καμία. Και μπορεί στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες οι άνθρωποι να ζούνε ως να ήταν μονήρη ζώα, το τίμημα που πληρώνουμε είναι πολύ ακριβό – η μοναξιά και η κατάθλιψη. Αλλά μια ματιά να ρίξουμε τριγύρω μας αντιλαμβανόμαστε πόσο μας αρέσει να συνεργαζόμαστε με τους άλλους, να κάνουμε κάτι όλοι μαζί – θεατρικές ομάδες, λέσχες ανάγνωσης, να πίνουμε καφέ στα καφέ, μαζί με άλλους, ομάδες πεζοπορίας, μουσικά γκρουπάκια, πάρτι γενεθλίων, διαδηλώσεις, γλέντια στις γιορτές και άλλα πολλά ων ουκ έστι τέλος.
Η κοινωνία μας παρέχει ασφάλεια και κοινωνική ελευθερία αλλά η συμβίωση και η συνεργασία είναι ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο συνυπάρχουμε με διαφορετικές και ανταγωνιστικές πολλές φορές επιθυμίες και επιδιώξεις. Η ηθική, με τους περιοριστικούς της κανόνες, δεν αρκεί να αντιμετωπίσει την όξυνση των συγκρούσεων – ευθύς αμέσως με τη σύμπηξη της κοινωνίας εμφανίστηκε ο πολιτισμός (η επίλυση των προβλημάτων), η ηθική και ο κοινωνικός πόλεμος. Δεν υπάρχει απολίτιστη, ανήθικη και μη συγκρουσιακή κοινωνία – δεν υπήρξε και δεν θα υπάρξει. Ο κοινωνικός πόλεμος διεξάγεται σε όλα τα κοινωνικά πεδία, σε όλα τα επίπεδα: μέσα μας, μεταξύ ανδρών, μεταξύ γυναικών, μεταξύ άντρα και γυναίκας, μεταξύ γονέων και παιδιών, μεταξύ γενεών, ομάδων, κοινωνιών, πολιτισμικών παραδόσεων, μεταξύ κοινωνίας και φύσης. Ο κοινωνικός πόλεμος έχει νικητές και ηττημένους, άλλοτε καταλαγιάζει κι άλλοτε αναζωπυρώνεται. Όταν καταλαγιάζει, όταν η ασφάλεια είναι δεδομένη, η ελευθερία παίρνει τα ηνία – όταν αναζωπυρώνεται και οξύνεται, κλιμακώνεται και κορυφούται, τότε έρχεται στο προσκήνιο η ασφάλεια.
ΚΑΙ υπάρχουν δύο τρόποι να εξασφαλίσουμε την πολυπόθητη ασφάλεια: ή θα συνεργαστούμε και θα κάνουμε κάτι μαζί ή θα συνδέσουμε τη τύχη μας και το μέλλον μας με ισχυρούς δρώντες, με ισχυρούς γαιοκτήμονες, με ισχυρούς καπιταλιστές, με το ισχυρό κράτος, με το ισχυρό κόμμα. Εάν επιλέξουμε τον τρόπο της συνεργασίας και της κοινής πράξης, κοινής δράσης, τότε επαναλαμβάνουμε την αρχική φάση της διαδικασίας της κοινωνιογένεσης, η οποία, μετά από μια σειρά ανθρωπολογικών ριζικών και μη αντιστρέψιμων αλλαγών, επαναστάσεων δηλαδή, κατέληξε στον άνθρωπο. Εάν ακολουθήσουμε τον δεύτερο τρόπο, τη σύνδεση του μέλλοντος μας με το μέλλον του ισχυρού, τότε επιστρέφουμε ή στους αχανείς λειμώνες των ποιμενικών κοινωνιών, που ήταν οι πρώτες πολεμικές κοινωνίες και που σήμερα η αρπακτική, καταστροφική και εξοντωτική κουλτούρα τους κυριαρχεί με αποτέλεσμα όλα αυτά τα σημερινά παγκόσμια προβλήματα, ή στη κοινωνία των συμπαθέστατων πρωτευόντων συγγενών μας, των χιμπατζήδων και των μπονόμπο, στους οποίους υπάρχει συναίσθηση και συμπόνια και αλληλεγγύη και ευγνωμοσύνη και ανταλλαγή τροφής με ξεψείρισμα αλλά δεν υπάρχει ηθική και συνειδητές επιλογές και φροντίδα του μέλλοντος. Αν και θα προτιμούσα να επιστρέψω σε μια κοινωνία μπονόμπο, που είναι λιγότερο ανταγωνιστικοί και επιθετικοί, σε σύγκριση με τους χιμπατζήδες, δεν μπορώ να αποφύγω το ενδεχόμενο να ζήσω μια επιστροφή στην ποιμενική πολιτισμική μήτρα του δυτικού πολιτισμού. Δεν πρόκειται για επιστροφή – πρόκειται για αναβίωση του ποιμενικού στοιχείου.
Η σύγκρουση μεταξύ των δύο πολιτισμικών παραδόσεων, αυτής που αποδέχεται την εξάρτηση από τη φύση και την κοινωνία, και αυτής που εμφανίστηκε τώρα τελευταία, πριν μόλις 5.000 χρόνια, που επιθυμεί διακαώς την κατάργηση, την εξάλειψη της εξάρτησης από τη φύση και την κοινωνία, κατέληξε στην υπεροχή της δεύτερης, υπεροχή όμως που προϋποθέτει την εξάρτησή της από την πρώτη! Δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτήν, αυτή παράγει τον κοινωνικό πλούτο, αλλά θέλει να την εξαλείψει, δηλαδή να αυτοκαταστραφεί, να αυτοκτονήσει! Σε αυτή την κατάσταση μας έχει οδηγήσει η ποιμενική πολιτισμική παράδοση του δυτικού πολιτισμού. Προσπαθούμε, εδώ και χιλιετίες, να πείσουμε τους απογόνους των ποιμένων ότι δεν υπάρχει ζήτημα ένδειας και ότι η απληστία δεν μπορεί να θεραπεύσει την ένδεια, αλλά ματαιοπονούμε. Συχνά καταφέρνουμε και το ποιμενικό στοιχείο υποχωρεί. Πολύ συχνά όμως αναβιώνει και επιστρέφει ολοένα και πιο αρπακτικό, πιο καταστροφικό, πιο εξοντωτικό. Ο καπιταλισμός ήταν μια ποιμενική αναβίωση, όπως και η ιερά εξέταση, οι πόλεμοι, ο φασισμός, ο ναζισμός, ο υπερανθρωπισμός και ο μετανθρωπισμός σήμερα. Να αρπάξουμε τον κοινωνικό πλούτο, να καταστρέψουμε για να τους βάλουμε να ξαναδουλέψουν, να είναι απασχολημένοι και φοβισμένοι, ανασφαλείς και έτσι να μην σκέφτονται, , να εξοντώσουμε τους περιττούς και τους άχρηστους, να καταργήσουμε τον πόνο, την ασθένεια, τα γηρατειά και τον θάνατο με την επιστήμη και την τεχνική, να πάμε στο διάστημα, να καταργήσουμε το σώμα μας και να γίνουμε αθάνατες ψηφιακές οντότητες, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τόν τρόπο την θεωρία της αθανασίας της ψυχής του θείου Πλάτωνος.
ΚΑΘΕ φορά που η ποιμενική πολιτισμική παράδοση, ο κυρίαρχος δυτικός πολιτισμός, οι φορείς του, βρίσκεται ενώπιον ανεπίλυτων, ή δυσεπίλυτων, κοινωνικών προβλημάτων, δεν αντιμετωπίζει το δίλημμα να συνεχίσει ως έχει ή να επανεξετάσει κάποια πράγματα αλλά επιταχύνει σανιδώνοντας το γκάζι – τέρμα γκάζι! Ακόμα πιο πολύ πόνο, ακόμα πιο πολλή αυτοκαταστροφή, ακόμα πιο πολλή αυτοκτονία! Δώσε πόνο! Αυτό κάνουν και τώρα, σε μια εποχή πάμπολλων παγκόσμιων και οξυμένων κοινωνικών προβλημάτων, επερχόμενης συρρίκνωσης του καπιταλισμού, σε μια εποχή όξυνσης της πολιτισμικής και κοινωνικής σύγκρουσης, σε μια εποχή κοινωνικής επανάστασης, σε μια εποχή μετάβασης προς έναν άλλον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας: πρόσω ολοταχώς! Θα δουλεύουμε όλοι και όλες πολύ λιγότερες ώρες, το πολύ δύο μήνες κατ΄ έτος, και θα έχουμε χρόνο να αποκαταστήσουμε τις αναρίθμητες ζημιές και καταστροφές του παρελθόντος ή θα συνεχίσσουμε την αρπαγή, την υποδούλωση και την καθυπόταξη, την καταστροφή και την εξόντωση, την συλλογική εκτόνωση του άγχους που εμφανίζεται σε ταραγμένες εποχές, μεταβατικές δηλαδή, με τη θυσία των λεγόμενων περιττών και άχρηστων πληθυσμών, εκτόνωση που θα μας εξασφαλίσει μεγάλες δόσεις ηδονής και ευχαρίστησης αλλά και επιδείνωση της κατάστασής μας, όταν θα έρθει και η δική μας σειρά να θυσιαστούμε – να μας θυσιάσουν δηλαδή;
Η άνοδος της ακροδεξιάς την Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι άλλη μια αναβίωση του ποιμενικού στοιχείου. Ένα μέρος του πληθυσμού, που θα γίνεται ολοένα και περισσότερο αλλά δεν θα ξεπεράσει ποτέ το ένα τρίτο (συνολικά) του πληθυσμού, το 40% των ψηφοφόρων, επιδιώκει να συνδέσει το μέλλον του με το μέλλον του ισχυρού καπιταλισμού, του ισχυρού κράτους και των ισχυρών ακροδεξιών κομμάτων, που θα αναλάβουν αύριο τον συντονισμό της λειτουργίας του. Η δεκαετία 2025-2035 θα είναι η δεκαετία της με ναζιστικές αποχρώσεις ακροδεξιάς. Θα είναι όμως και το τέλος της: η αποτυχία της και η ήττα της είναι αναπόφευκτα – δεν μπορεί να σταθεί στο ύψος των ανθρωπολογικών και κοσμογονικών, επαναστατικών, μεταβατικών περιστάσεων της εποχής μας. Είναι πολύ λίγη, είναι ελάχιστη! Τι θα γίνει μετά;
ΘΑ αναλάβουν οι ειδικοί, οι επιστήμονες, αυτοί που γνωρίζουν, οι επαΐοντες. Αυτοί θα κάνουν τα πράγματα πολύ χειρότερα! Μόνο που μεταξύ αυτών υπάρχουν και πολλοί, που γίνοντα περισσότεροι, και πολλές, που γίνονται περισσότερες, άνδρες και γυναίκες, που έχουν επίγνωση της κοσμογονικής πολιτισμικής σύγκρουσης και αντιλαμβάνονται το αδιέξοδο και το γκρεμό στο οποίο μας οδηγεί η ποιμενική δυτική πολιτισμική παράδοση, Δεν είναι όμως μόνο οι επιστήμονες! Διαισθάνομαι, παρατηρώ πολλές ενδείξεις αναβίωσης της πρωταρχικής πολιτισμικής παράδοσης, της αποδοχής της εξάρτησης από τη φύση και την κοινωνία, της επανεξέτασης των σχέσεων τόσο μεταξύ των ανθρώπων όσο και των σχέσεων και των αντιλήψεων για τη φύση, για τα ζώα και για τα φυτά. Η αναβίωση αυτή θα επεκτείνεται διαρκώς και θα προσεγγίσει ζητήματα για τα οποία υπάρχει στειρότητα και αμηχανία. Ο τρόπος διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμιυ είναι ένα από αυτά.
ΤΟ μέλλον μας θα προσδιοριστεί από την έκβαση του κοινωνικού πολέμου, της πολιτισμικής σύγκρουσης. Δεν θα ηττηθούμε, δεν γίνεται να ηττηθούμε, είμαστε η προϋπόθεση της κοινωνικής ζωής, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς εμάς. Είμαι βεβαιος γι΄ αυτό. Εκείνο για το οποίο δεν είμαι βέβαιος είναι εάν θα νικήσουμε, εάν αναλάβουμε τον συντονισμό της υπό ριζική μετάβαση κοινωνίας. Θα ήταν όμως μεγάλη νίκη εάν μπορέσουμε να περιορίσουμε το ποιμενικό στοιχείο, εάν μπορέσουμε να το εξαναγκάσουμε να δείξει αυτοσυγκράτηση και σωφροσύνη. Το έχουμε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν.
ΘΑ τα ξαναπούμε σε ένα μήνα. Πάω καμιά βόλτα να ξεσκάσω – Αθήνα, Πάτρα, Καρδίτσα, Βόλο. Με κούρασαν η σκέψη και η μοναξιά.
Σχολιάστε ελεύθερα!