φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΜΙΑ από τις σημαντικότερες ενδείξεις της μοριακής και γενικευμένης κοινωνικής επανάστασης της εποχής μας είναι η μείωση της διάρκειας των μακροχρόνιων σχέσεων και του γάμου– εστιάζω σε αυτές μεταξύ των ανδρών και γυναικών αλλά η διαπίστωση αυτή ισχύει και για όλες τις άλλες, που δεν με αφορούν άμεσα και προσωπικά. Σκέφτομαι λοιπόν και αναρωτιέμαι: μήπως επιστρέφουμε σε ένα παρελθόν στο οποίο οι χαλαρές σχέσεις, μικρής διάρκειας αλλά και σεξουαλικής ανεκτικότητας και ελευθερίας, ήταν ο κανόνας; Ναι, απαντώ, αλλά με πολλές επιφυλάξεις. Η γνώμη μου είναι, μπορεί να κάνω και λάθος ασφαλώς, ότι ζούμε μια μεταβατική κατάσταση, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η σταδιακή διαμόρφωση δύο τάσεων. Η μία είναι άμεση συνέπεια της διάλυσης και της αποσύνθεσης της πατριαρχικής οικογένειας και κοινωνίας: δυσκολία χωρισμού, δυσκολία σύναψης νέας σχέσης, ατομικισμός, μοναξιά, κατάθλιψη. Τη δεύτερη τάση θα τη συνόψιζα σε ένα παλιό ανδρικό γνωμικό, που θα μπορούσαν να το υιοθετήσουν και οι γυναίκες: ο άντρας (η γυναίκα) πρέπει να αλλάζει γυναίκα (άντρα) και δουλειά κάθε τρία χρόνια. Αν το διατύπωνα κάπως αλλιώς, θα θυμόμουν τη γύφτισσα που γνώρισα κάποτε που είχε εφτά παιδιά από εφτά διαφορετικούς πατέρες. Δεν με προβληματίζει ούτε και ανησυχώ που η πρώτη τάση, η κολλημένη στο παρελθόν, είναι η επικρατέστερη.
ΑΠΟ τα 19 μέχρι σήμερα (66) συνήψα 9 (εννιά) μακροχρόνιες σχέσεις ( από χρόνο και πάνω) και τώρα πάω προς τη δέκατη: cherchez la femme. Δεν ψάχνω να τη βρω, εδώ κι εκεί, ποτέ δεν έψαξα· την αναζητώ, την αναζητεί το σώμα μου, η ψυχή μου, το μυαλό μου – πιο πολύ το δέρμα μου. Μια μέρα θα γίνει αυτό που έγινε ήδη εννιά φορές: θα συναντηθούμε μια μέρα των ημερων, πηγαίνοντας εγώ προς αυτήν, ερχόμενη αυτή προς εμένα. Ανησυχώ μήπως δεν την συναντήσω; Καθόλου! Έρχεται! Έχει αρχίσει ήδη να χτυπάει η καρδιά μου. Θα είναι ωραία. Άλλο όμορφη γυναίκα άλλο ωραία! Εάν δεν αντιλαμβάνεστε τη διαφορά, λυπάμαι, πολύ λυπάμαι.
ΜΕΤΑ από εννιά σχέσεις, μετά από 46 χρόνια, έχω σκεφτεί και αναρωτηθεί για πολλά ζητήματα και έχω καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα – θα τα εκθέσω όλα αυτά σήμερα, εάν προλάβω: μόλις ξημερώσει, τελεία και δρόμο, έξω, στον κήπο και στο δάσος – κι αύριο μέρα είναι. Το πρώτο ζήτημα που με απασχόλησε, και συνεχίζει να με απασχολεί είναι αυτό: Γιατί η διάρκεια των σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν και είναι μικρή; Γιατί πρέπει να είναι μικρή; Γιατί δεν είμαστε μονογαμικοί αλλά χωρίζουμε μετά από ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα; Ή, όντας σε μια μακροχρόνια σχέση, συνάπτουμε και μια άλλη, μόλις παρέλθει η περίοδος της χάριτος, ο μήνας του μέλιτος; Εάν δεχτούμε, εγώ το δέχομαι, ότι ο έρωτας και η σχέση είναι ένας τρόπος διακίνησης, ανταλλαγής θέλω να πω, εμπειριών παντός είδους (σεξουαλικών, εργασιακών, κοινωνικών εν γένει) και γνώσεων, τότε τόσο το άτομο όσο και η ομάδα, η κοινωνία, εξελίσσεται, εξασφαλίζει δηλαδή ασφάλεια και σταθερότητα, όταν υπάρχει ταχεία κυκλοφορία των εμπειριών και των γνώσεων, όταν οι σχέσεις είναι μικρής διάρκειας.
Ο άνθρωπος ήταν ένα όν που αναζητούσε και αυτή η αναζήτηση δεν έχει ξεριζωθεί, αν και τείνει να υποβαθμιστεί: αναζητούσε την τροφή και το νερό, συνεχίζει να αναζητά την κοινωνία, τους άλλους δηλαδή, τη γνώση, την εμπειρία, τον έρωτα, την ηδονή, την απόλαυση, τον κίνδυνο, την ευχαρίστηση, το πάθος, το λάθος και άλλα πολλά – όπως τον χαμένο χρόνο (Προυστ) ή τον εαυτό μας (Σαν βγεις στον πηγεμό για την Ιθάκη . . .). Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στα παραμύθια και στους θρύλους, αλλά και στα έπη, η πλοκή της αφήγησης ταυτίζεται με την αναζήτηση – ο ήρωας αναζητά κάποιον ή κάτι (το ελιξήριο της ζωής, το ιερό δισκοπότηρο, την χαμένη κιβωτό). Η αναζήτηση του δολοφόνου είναι το σταθερό μοτίβο της αστυνομικής λογοτεχνίας και των αντίστοιχων ταινιών. Έπρεπε να φτάσουμε στον 2οό αιώνα για να γίνει η αναζήτηση αντικείμενο της φιλοσοφίας, με την ερμηνευτική (φιλοσοφία – Ντιλτάι), την φαινομενολογία (Χούσερλ) και τον υπαρξισμό. Κι ενώ μέχρι τώρα η ιστοριογραφία αναζητούσε και αναζητά το παρελθόν, η εστίαση στην αναζήτηση του μέλλοντος δείχνει τη σημασία και της αναζήτησης και του μέλλοντος.
ΚΑΤΑ το μεγαλύτερο διάστημα της ύπαρξης του ανθρώπινου είδους, πάνω από 190.000 χρόνια, οι τροφοσυλλεκτικές (-κυνηγητικές κοινωνίες) ενίσχυαν την αναζήτηση και εξασφάλιζαν την ανεμπόδιστη κυκλοφορία των εμπειρών και των γνώσεων διότι ήταν ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος εξασφάλισης της ασφάλειας και της συνεργασίας. Με όσους πιο πολλούς ανθρώπους σχετίζομαι, τόσο πιο πολλές εμπειρίες και γνώσεις θα έχω. Ο έρωτας, η σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας, είναι και μία ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων. Εάν έχω μάθε 100 πράγματα στη ζωή μου, τα 70 τα έχω μάθει από γυναίκες (όχι μόνο στο κρεβάτι. . .) – άλλα 25 από άντρες στη δουλειά και στην παρέα κι άλλα 5 από τα βιβλία.
ΕΙΜΑΣΤΕ αιχμάλωτοι της πλάνης πώς υπάρχουν μακροχρόνιες σχέσεις. Η φράση μακροχρόνια σχέση είναι αντίφαση εν τοις όροις – εάν εξ ορισμού μια σχέση είναι βραχύβια, πώς μπορεί να υπάρχουν μακροχρόνιες σχέσεις; Την απορία θα μας τη λύσει μια άλλη φράση – να πώς η γλώσσα καταγράφει και εκφράζει και κοινωνικές σχέσεις: μακροχρόνιος δεσμός, τα δεσμά του γάμου! Μπορεί ένα ζευγάρι να είναι μαζί 60 χρόνια αλλά η σχέση έχει τελειώσει εδώ και πολλά, πολλά χρόνια. Γνωρίζουμε πώς, με ποιους τρόπους η γυναίκα απαλλάσσεται από την παρουσία του αγαπημένου της χωρίς να κινεί την υποψία των διωκτικών αρχών: θα του βγάλει καρκίνο, θα τον κάνει να πάθει έμφραγμα, θα φάει κατά λάθος (ο απρόσεκτος!) ποντικοφάρμακο.
ΕΙΜΑΣΤΕ επίσης, ως απόγονοι των πολεμικών και πατριαρχικών κοινωνιών, αιχμάλωτοι της ιστορίας. Στις κοινωνίες αυτές έγινε κάτι το μοναδικά καταστροφικό, άρα αυτοκαταστροφικό: απαγορεύτηκε στις γυναίκες, ρητά και αποφασιστικά, επι ποινή θανάτου, η αναζήτηση εμπειριών και γνώσεων. Ο θεσμός που αποκρυστάλλωσε αυτή την απαγόρευση ήταν ο γάμος και η πατριαρχική οικογένεια. Επιβλήθηκε στη γυναίκα ο οικιακός εγκλεισμός και η απομόνωση, περιορίστηκε δραστικά η κυκλοφορία της εμπερίας και της γνώσης. Κάθε φορά που επιχειρούσαν να σπάσουν τα δεσμά, η αντίδραση των ανδρών ήταν ανηλεής – το κάψιμο των μαγισσών μας λέει πολλά. Ο κοινωνικός πόλεμος μεταξύ άνδρα και γυναίκας, λανθάνων και ουδέποτε κλιμακωνόμενος στις τροφοσυλλεκτικές και πρώιμες αγροτικές κοινωνίες, μετεξελίχθηκε σε μια σκληρή, βάναυση και αιματηρή αναμέτρηση, στην οποία οι άνδρες πολεμούσαν με τα δικά τους όπλα και οι γυναίκες με τα δικά τους. Ο πόλεμος αυτός συνεχίζεται, με θύματα και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα (βιασμοί, γυναικοκτονίες από τη μεριά του άνδρα, λεκτική και ψυχική βία από τη μεριά των γυναικών)
ΕΙΝΑΙ λοιπόν μια πολύ θετική εξέλιξη το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι αυξάνεται ο αριθμός των χωρισμών και των διαζυγίων. Ο χωρισμός είναι απελευθέρωση, ακόμα κι όταν δεν το αντιλαμβανόμαστε με αυτόν τον τρόπο, και για αυτόν ή αυτή που φεύγει και για αυτόν ή αυτή που μένει. Η διαφορά είναι ότι αυτός, αυτή που φεύγει χαίρεται, ηδονίζεται, ενώ αυτός που μένει, που εγκαταλείπεται πονάει ψυχικά και υποφέρει. Έχω φύγει 6 φορές και με έχουν εγκαταλείψει 3 φορές. Τι θα γίνει τη δέκατη φορά, στη δέκατη σχέση; Τι θα γίνει στην επόμενη σχέση; Μία από τα ίδια; Ξανά φυγή, ξανά πόνος; Ξανά μόνος, ξανά μόνη; Ξανά με μαλάκα, ξανά με μαλακισμένη; Αυτό, φίλες και φίλοι, είναι το κομβικό ερώτημα της μεταβατικής εποχής μας.
Τα δύο κρίσιμα κριτήρια για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα είναι ο πόθος, η ανάγκη του άντρα για γυναίκα (και αντίστοιχα για τη γυναίκα) και η ηλικία. Εάν οι πολλές και αλλεπάλληλες βραχύβιες σχέσεις, που είναι η συνθήκη του ανθρώπου, συμβάλλουν την εξέλιξή μας και στην ωριμότητα, στην αναζήτηση του εαυτού και στην αυτοκατανόηση, τότε ο έρωτας τείνει να αποδυναμώνεται – θα έλεγα ότι είναι μια ένδειξη ανωριμότητας. Δε νομίζω ότι μπορεί κάποιος ή κάποια να ερωτευτεί και να τον ερωτευτούν στα 80 ή στα 90. Μπορεί να υπάρχει χαρά στη ζωή μας χωρίς τον έρωτα; Μπορεί η ζωή μας, όσο περνάνε τα χρόνια, να γίνεται πιο ώραία;
Ναι, και χαρά μπορεί να υπάρχει χωρίς τον έρωτα και η ζωή μας να ομορφαίνει όσο περνάνε τα χρόνια. Αύριο πάλι.
Σχολιάστε ελεύθερα!