η αντιστροφή της εξάρτησης, η επανάσταση, η τροφή και η μαζική εγκατάλειψη των πόλεων

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ μπορώ να γνωρίζω τι φάγατε και ήπιατε χτες, τι θα φάτε και τι θα πιείτε σήμερα. Γνωρίζω όμως ότι αυτό που τρώμε και πίνουμε  δεν το έχουμε παραγάγει εμείς – αυτό είναι βέβαιο. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε εξαρτημένοι από αυτούς που την παράγουν. Ποιοι την παράγουν;  Πόσοι είναι, πώς την παράγουν; Θα αποκλείατε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσουν την τροφή ως μέσον καταστολής, ελέγχου, πειθάρχησης και εξόντωσης του ολοένα και μειωνόμενου αριθμού των εργαζομένων και του διαρκώς αυξανόμενου άεργου πλήθους; Το κομβικό ερώτημα όμως είναι άλλο: τι υποστηρίζουν όσοι ονειρεύονται και περιμένουν μια επανάσταση, την τροφή θα την παράγει ένας μικρός αριθμός παραγωγών ή θα την παράγουμε όλοι και όλες;

ΟΣΟΙ υποστηρίζουν ότι η επανάσταση θα γίνει στις πόλεις από τους κατοίκους της, αυτό είναι το ένα  μοντελάκι, αφού εκεί έχει συγκεντρωθεί το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι αναγκασμένοι να παραδεχτούν ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της τροφής θα παράγεται εκτός της πόλης από ένα μικρό αριθμό παραγωγών –  αυτό που γίνεται σήμερα. Μπορεί μια πόλη να είναι αυτάρκης ως προς την τροφή της; Ναι, εάν γκρεμιστούν τα 4/5 των κτιρίων και καλλιεργηθεί το έδαφος που θα απελευθερωθεί –  ειδάλλως η αυτάρκεια των πόλεων σε τροφή είναι μια αυταπάτη. Όσοι υποστηρίζουν ότι η τροφή πρέπει (ή θα) να παράγεται από όλους και όλες, δέχονται ότι η  επανάσταση θα πάρει τη μορφή της μαζικής εγκατάλειψης των πόλεων. Εάν με το πρώτο μοντελάκι (εξεγέρσεις και επανάσταση στις πόλεις, αυτοδιοικούμενες και αυτοδιαχειριζόμενες) δεν αλλάζει και τίποτα, ως προς την παραγωγή της τροφής, το δεύτερο είναι γνήσια επαναστατικό, είναι μια ολική και ριζική απόρριψη του παρόντος: δραστική μείωση των απαιτούμενων ποσοτήτων της ενέργειας για την παραγωγή της τροφής, μείωση μεταφορών, μείωση χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Όμως, και τα δύο μοντελάκια της αναμενόμενης και προσδοκώμενης επανάστασης στην εποχή μας έχουν από μία κομβική αθεράπευτη αδυναμία.

ΤΟ πρώτο μοντελάκι, των επαναστατημένων κατοίκων των αυτοδιαχειριζόμενων πόλεων (Γκρέμπερ και άλλοι), δεν λαμβάνει υπ΄ όψει του τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί η τροφή ως μέσον καταστολής, ελέγχου, πειθάρχησης και εξόντωσης των εργαζομένων, που ο αριθμός τους ολοένα και μειώνεται, και των αέργων (που είναι η πλειονότητα του πληθυσμού και ο αριθμός τους  διαρκώς αυξάνεται). Οι εξεγέρσεις και οι επαναστάσεις του μέλλοντος δεν θα καταστέλονται με τη βία αλλά με τη στέρηση επικοινωνίας, φαρμάκων,  ενέργειας, τροφής και νερού. Ένα από τα πέντε να κόψουν, έκοψαν τα πόδια της επανάστασης . . .  Την αδυναμία της δεύτερης εκδοχής της επανάστασης την αναδεικνύει πληθώρα ερωτημάτων: ο πληθυσμός θα εγκαταλείψει συνειδητά τις πόλεις για να παραγάγει ο ίδιος την τροφή του ή θα τις εγκαταλείψει επειδή θα αναγκαστεί, λόγω έλλειψης τροφής ή φαρμάκων  ή νερού ή επικοινωνίας ή ηλεκτρικής ενέργειας; Ή λοιμού; Μας επιτρέπεται να αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο; Εάν εσείς το αποκλείεται, εγώ το θεωρώ βέβαιο –  η μαζική εγκατάλειψη των πόλεων θα εκτυλιχθεί μεταξύ 2050 και 2150 μ. Χ. Προς τα που θα πάνε τα εκατομμύρια του Παρισιού, του Μέξικο και της Ισταμπούλ; Θα ξεχυθούν στους κάμπους και στα βουνά όπου και θα λιμοκτονήσουν αφού θα αλληλοσπαραχθούν εξ αιτίας της γενικευμένης σπάνης τροφής και ενέργειας; Θα έχουν τη θέληση, τη γνώση και τη δύναμη να παραγάγουν την τροφή;

ΕΙΜΑΣΤΕ εξαρτημένοι από το κράτος και τις πολυεθνικές –  αυτές παράγουν και ελέγχουν την τροφή, τα ποτά, τα φάρμακα, τα ρούχα, τα εργαλεία, την ενέργεια –  τα πάντα όλα! Κάποτε όμως αυτοί, ισχυροί και πλούσιοι γαιοκτήμονες και βιομήχανοι, ήταν εξαρτημένοι από εμάς –  εμείς (δούλοι, δουλοπάροικοι, εργάτες) παρήγαμε όλον τον κοινωνικό πλούτο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου αρπάζονταν ανηλεώς από τους άπληστους ευγενείς αριστοκράτες. Ο πλούτος και η ισχύς ήταν αποτέλεσμα αυτής της εξάρτησης, μια κατάσταση που δεν έκρυβε ούτε την ισχυ των υποτελών παραγωγών ούτε τον τρόμο και τον πανικό των πλουσίων και ισχυρών κυρίων. Η εξάρτηση αυτή, τόσο στην υλική παραγωγή όσο και στον πόλεμο, τους ενοχλούσε τα μάλα –  η ελληνορωμαϊκή ιστοριογραφία παραθέτει πληθώρα μαρτυριών –  θα ασχοληθούμε διεξοδικά τον χειμώνα που έρχεται –  πόσο θα ήθελα να είναι βαρύς, πολύ βαρύς, να ρίξει ένα μέτρο χιόνι!

ΕΑΝ ρίξουμε ένα βλέφαρο στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, δεν θα δυσκολευτούμε να διαπιστώσουμε ότι ως τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί συμμετείχαμε  όλοι και όλες στην συλλογή της τροφής –  μόνο οι ανήμποροι δεν συμμετείχαν κι αυτοί προσωρινά. Με την επινόηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας ο βαθμός συμμετοχής περιορίστηκε αλλά όχι δραστικά: μέχρι ακόμα και τις πρώτες δεκαετίες του βιομηχανικού καπιταλισμού, η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ήταν παραγωγοί τροφής (αγρότες) –  είτε εξαρτημένοι από πλούσιους και ισχυρούς είτε ανεξάρτητοι παραγωγοί (αυτόνομες αγροτικές κοινότητες). Σήμερα ο αριθμός των παραγωγών της τροφής έχει συρρικνωθεί στο 5% και τείνει να μειωθεί ακόμα περισσότερο –  τρακτέρ και θεριζοαλωνιστικές μηχανές χωρίς οδηγούς, μη επανδρωμένα ξεκαστικά αεροπλάνα και άλλα πολλά. Μέσω της τεχνικής και της επιστήμης κατάφεραν να αντιστρέψουν την εξάρτηση: εμείς είμαστε σήμερα εξαρτημένοι από αυτούς, όχι αυτοί από εμάς.

ΟΤΑΝ ήταν αυτοί εξαρτημένοι από μας, στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου και στον πόλεμο (όσο πιο πολλούς δούλους και στρατιώτες είχαν, τόσο πιο πλούσιοι και ισχυροί ήταν), όταν μας είχαν ανάγκη, όσο μας χρειάζονταν, μπορούσαμε και να εξεγερθούμε και να επαναστατήσουμε, ήμασταν ισχυροί αδύναμοι (υποτελείς παραγωγοί) κι αυτοί αδύναμοι ισχυροί (Κύριοι). Αν και οι ήττες δεν ήταν λίγες, καταγάγαμε νίκες καθοριστικής σημασίας, όπως δείχνει σήμερα το επίπεδο ζωής των εργαζομένων.

ΤΟ  ζήτημα της αντιστροφής της εξάρτησης είναι άρρηκτα συνυφασμένο και με το ζήτημα του μέλλοντος του καπιταλισμού, του μέλλοντος της κοινοβουλευτικής, αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και με αυτό της θεωρίας της επανάστασης. Είναι δυνατόν να υπάρχει καπιταλισμός, εάν όλος ο κοινωνικός πλούτος παράγεται από τις αυτόματες μηχανές, εάν δεν χρησιμοποιείται μισθωτή εργασία, εάν δεν αποσπάται υπεραξία,  εάν δεν παράγονται πια εμπορεύματα; Πώς θα ζει ο άεργος πληθυσμός; Θα περιέλθει στην κατάσταση του εκτρεφόμενου ζώου, έγκλειστου στις πόλεις-μαντριά, ή θα εξοντωθεί; Εάν αυτή η τάση ενισχυθεί και επιταχυνθεί στις προσεχείς δεκαετίες, δεν  θα ξυπνήσουν τα εγγόνια μας σε κοινωνίες που δεν θα είναι καπιταλιστικές; Σε κοινωνίες που ο κοινωνικός πλούτος θα ανήκει στο κράτος που θα τον διανέμει στους άεργους, όπως ο βοσκός το χόρτο στα πρόβατα;

ΕΑΝ μπορούσαμε να εξεγερθούμε και να επαναστατήσουμε επειδή εμείς ήμασταν οι παραγωγοί και οι κύριοί μας εξαρτώνταν από εμάς, η αντιστροφή της εξάρτησης δεν θα έπρεπε να γίνει το κομβικό ζήτημα της πολιτικής οικονομίας, της πολιτικής φιλοσοφίας και της θεωρίας της επανάστασης; Θα  έπρεπε. Είμαι κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι την εργασία αυτή θα την αναλάβει και θα τη φέρει σε πέρας η νέα γενιά των αγοριών και των κοριτσιών.