φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΙ κάνουν αυτοί οι άνθρωποι στη φωτογραφία;
Ιούλιος 2023
το κλείσιμο των πάρκων, η εμπορευματοποίηση της δροσιάς, οι παραθεριστές του παρελθόντος, ο οικιακός εγκλεισμός και η συρρίκνωση της κοινοχρησίας
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΚΛΕΙΣΕ η κυβέρνηση τα μεγάλα πάρκα στην Αθήνα και οι κάτοικοι των γύρω περιοχών δεν μπορούν να πάνε εκεί ούτε τη μέρα ούτε τη νύχτα για να προστατευθούν από τη ζέστη. Γιατί τα έκλεισε; Για να μην καούν! Υπάρχει κάποιος άλλος λόγος; Δε νομίζω. Για ποιο λόγο, ποιος θα ήθελε να κάψει ένα πάρκο; Ας πούμε ότι κάποιος θα το ήθελε και θα επιχειρούσε να το κάνει. Πότε θα προστατευόταν το πάρκο, όταν δεν υπάρχει ψυχή ή όταν είναι γεμάτο με κόσμο; Ποιος θα τολμούσε να κάψει το πάρκο μπροστά σε εκατοντάδες ανθρώπους; Είναι εύκολο να καεί ένα πάρκο; Είναι εύκολο, ναι, μόνο όταν έχει πεύκα και κανένα άλλο δέντρο. Αλλά τα πάρκα της Αθήνας δεν έχουν πεύκα – εάν έχουν, είναι ελάχιστα. Τα πάρκα δεν είναι πευκοδάση να καούν εύκολα και γρήγορα. Τα πάρκα δεν καίγονται. Τα πάρκα τα έκλεισε η κυβέρνηση γνωρίζοντας πολύ καλά ότι δεν θα υπάρξει αντίδραση, εκτός από κάποιες διαμαρτυρίες στα μέσα κοινωνικής απομόνωσης. Γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν θα κάνει ντου ο κόσμος να πάει εκεί να δροσιστεί. Έχουν κλιματιστικά. Εάν δεν έχουν, να αγοράσουν. Εάν δεν μπορούν να αγοράσουν, να πάνε κάπου αλλού, σε καφέ, σε εμπορικό κέντρο – θα πληρώσουν βέβαια. Η δροσιά έγινε εμπόρευμα, πολύ κερδοφόρο. Εάν κάτι δεν θα γίνει εμπόρευμα αυτό είναι μόνο το κλάσιμο. Μήπως ούτε αυτό είναι βέβαιο;
το έθνος και ο Αριστοφάνης του (3)· ΣΦΗΚΕΣ: γιατί θα κλείναμε σήμερα τον γέρο πατέρα μας στο σπίτι;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΔΥΟ είναι τα κρίσιμα και σχετιζόμενα μεταξύ τους ερωτήματα για την κατανόηση των Σφηκών του Αριστοφάνη. Γιατί ο γέρος πατέρας Φιλοκλέων θέλει τόσο πολύ να συμμετάσχει στο δικαστήριο και να δικάζει; Και, γιατί ο γιος του 0 Βδελυκλέων δεν του το επιτρέπει, φτάνοντας στο σημείο να τον κλείσει μέσα στο σπίτι και να τον φυλάει μαζί με δύο δούλους για να μην την κοπανήσει; Παρατηρήσαμε ότι αυτό δεν θα μπορούσε να το κάνει ο γιος στον πατέρα του, είναι μια κωμική αριστοφάνεια υπερβολή. Λέει ο πατέρας στον γιο (στ. 628-630): “κι εσύ ο ίδιος με φοβάσαι, ναι, με φοβάσαι. Εάν σε φοβόμουν εγώ, θα είχα χαθεί”. Οι απαντήσεις που παρέχει το κείμενο στο πρώτο ερώτημα είναι τρεις – δύο ρητά διατυπωμένες, μία υπονοούμενη. Για το δεύτερο ερώτημα υπάρχει μόνο μία απάντηση και δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τις τρεις προηγούμενες.
το έθνος και ο Αριστοφάνης του (2)· ΣΦΗΚΕΣ: γιατί θα κλείναμε σήμερα τον γέρο πατέρα μας στο σπίτι;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Ο Βδελυκλέων, αυτός που βδελύττεται τον Κλέωνα, που τον απεχθάνεται, τον εχθρεύεται, κλείνει τον γέρο πατέρα του Φιλοκλέωνα στο σπίτι και δεν τον αφήνει να πάει στο δικαστήριο και να πάρει τους τρεις οβολούς ως αποζημίωση για την συμμετοχή του – τρεις τους έκανε ο Κλέων, από δύο που ήταν, ο φιλοπόλεμος, άπληστος και άρπαγας του δημοσίου πλούτου πολιτικός του τέλους της δεκαετίας 430-420 π. Χ. Ο γιος και δύο δούλοι προσπαθούν να αντικρούσουν όλες τις προσπάθειες του γέρου να την κοπανήσει από το σπίτι αλλά δεν μπορεί. Έτσι αρχίζουν οι Σφήκες του Αριστοφάνη. Θα μπορούσε όμως να κάνει κάτι τέτοιο ο γιος στον πατέρα του εκείνη τη εποχή στη κοινωνία της αρχαίας Αθήνας; Όχι, δεν θα μπορούσε. Ο γιος ενηλικιωνόταν μόνο μετά τον θάνατο του πατέρα του, μέχρι τότε υφίστατο την κηδεμονία και την κυριαρχία του, μόνο τότε κληρονομούσε την πατρική περιουσία. Στις κωμωδίες του Αριστοφάνη διαβάζουμε και βλέπουμε να γίνονται πράγματα που δεν γίνονταν και δεν θα μπορούσε να γίνουν – να ιδρύσει κάποιος μια νέα πόλιν στον ουρανό (Όρνιθες), να συνάψει ιδιωτική ειρήνη με τον εχθρό (Αχαρνής), να πάει στον Άδη (Βάτραχοι), να ντυθούν άντρες οι γυναίκες και να συμμετάσχουν στην Εκκλησία του Δήμου (Εκκλησιάζουσαι), να κάνουν ερωτική απεργία οι γυναίκες και να καταλάβουν την Ακρόπολιν (Λυσιστράτη) και άλλα πολλά.
το έθνος και ο Αριστοφάνης του· ΣΦΗΚΕΣ: γιατί θα κλείναμε σήμερα τον γέρο πατέρα μας στο σπίτι; (1)
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΜΕΛΕΤΩ τον Αριστοφάνη εδώ και καμιά δεκαριά χρόνια και κάποια στιγμή αναρωτήθηκα γιατί άργησα τόσο πολύ. Δεν δυσκολεύτηκα να απαντήσω. Εσωτερίκευσα κι εγώ την επικρατούσα απαξίωση της ανάγνωσης και της μελέτης των κωμωδιών του, απαξίωση που χαρακτηρίζει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης αλλά και το αναγνωστικό κοινό, αυτό που διαβάζει κείμενα της αρχαίας γραμματείας σε μετάφραση. Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη είναι σαν τη μύγα μέσα στο γάλα της καρδάρας της αρχαίας ελληνικής γραμματείας – τι μύγα όμως! Είναι να απορεί κανείς γιατί – το πώς το ξέρουμε- σώθηκαν έντεκα κωμωδίες του, από τις σαράντα που έχει γράψει. Γιατί να τις αντιγράφουν αδιάκοπα, να τις διαβάζουν και τις μελετούν χριστιανοί στα μοναστήρια; Εικάζουμε βάσιμα ότι ενίσχυε την ανωτερότητα του ασκητικού χριστιανικού βίου και πολιτισμού έναντι του πληθωρικού εθνικού, του αρχαιοελληνικού· δεν είναι μόνο αυτό: μόνο από τον Αριστοφάνη μαθαίνουμε πώς μιλούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι στην καθημερινή τους ζωή – κανένας άλλος. Θα θέσω σήμερα κάποια ερωτήματα, και θ’ απαντήσω σε αυτά: οι απαντήσεις θα μας βοηθήσουν να συνοψίσουμε σε λίγες προτάσεις το περιεχόμενο και την δημοφιλία των κωμωδιών του Αριστοφάνη. Τι προτιμούσαν να βλέπουν οι θεατές στην αρχαία Αθήνα, τραγωδία ή κωμωδία; Τι περίμεναν, τι ήθελαν να δουν και να ακούσουν σε μια κωμωδία οι θεατές στην αρχαία Αθήνα; Τι σήμερα “εμείς” – θα δούμε γιατί τα εισαγωγικά – στο θέατρο της Επιδαύρου ή άλλού; Ποια από τις έντεκα κωμωδίες θα θέλαμε, θα ήθελα, να είχε διασωθεί, εάν σωζόταν μόνο μία; Απαντώ εκ των προτέρων: οι Σφήκες (αρσενικού γένους – ο σφήξ, του σφηκός, οι σφήκες). Ποια από τις έντεκα κωμωδίες προσφέρεται για την πληρέστερη επικαιροποίηση, διασκευή στη σημερινή νεολληνική κοινωνία; Απαντώ: οι Σφήκες! Αυτή είνα η γνώμη μου, παρακάτω θα εκθέσω τα επιχειρήματά μου.
θα καταργηθεί η στρατιωτική θητεία; πότε;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Η άρνηση, η έμπρακτη με διαφόρους τρόπους αποφυγή της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, είναι μια πτυχή του κοινωνικού πολέμου που έχει τη δική της ιστορία. Μόνο που είναι άγνωστη και αφανής. Από τη μεταπολίτευση και μετά, ολοένα και περισσότεροι νέοι, αποφεύγουν να στρατευθούν είτε φεύγοντας στο εξωτερικό (ανυπότακτοι) είτε παίρνοντας τρελόχαρτο. Οι περισσότεροι υπηρετούν τη θητεία τους, το κάνουν όμως απρόθυμα και μισή καρδιά. Εάν η στρατιωτική θητεία ήταν εθελοντική, δεν θα στρατευόταν ούτε ένας νέος. Η στρατιωτική θητεία είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα το οποίο πρέπει να επιλυθεί το συντομότερο δυνατό. Δεν θα επιλυθεί όμως, η στρατιωτική θητεία θα αργήσει να καταργηθεί. Το ότι θα καταργηθεί μια μέρα το θεωρώ βέβαιο. Γιατί όμως θα καταργηθεί, γιατί θα αργήσει, γιατί δεν καταργείται τώρα;
ο Αλέξης Τσίπρας και η ανείπωτη ηδονή της παραίτησης
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Η 26η Ιουνίου, η μέρα μετά τις δεύτερες εκλογές, ήταν μία από τις ωραιότερες, τις πιο ευχάριστες στιγμές της ζωής του Αλέξη Τσίπρα. Ήταν η μέρα που ανακοίνωσε την παραίτησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Η παραίτηση ήταν μια καθ΄ όλα σοφή κίνηση. Τον είδα και τον άκουσα: έλαμπε από χαρά και ανακούφιση. Την ευχαρίστηση και την ηδονή που ένιωσε εκείνες τις στιγμές δεν θα μπορούσε να τις εκφράσει με λόγια, θα ήταν περιττό άλλωστε. Είναι η ανακούφιση και η χαρά που νιώθει, που θα νιώσει κάποιος, κάποια μετά από μια πολύ δυσάρεστη, ακόμα και ανυπόφορη, κατάσταση που βιώνει και περιμένει να τελειώσει ή να βάλει ο ίδιος ένα τέλος: όταν τελειώνει το σχολείο και καίει τα βιβλία, όταν φεύγει από ένα δεσμό που δεν τραβάει και περιμένει πότε να έρθει η ώρα του χωρισμού, όταν τελειώνει η στρατιωτική θητεία, όταν αποφυλακίζεται, όταν παίρνει διαζύγιο, όταν αφήνει μια δουλειά που τον τσακίζει, όταν εγκαταλείπει την κομματική οργάνωση που τον επιτηρεί και του ελέγχει τη ζωή, όταν διαλύει έναν φιλικό δεσμό που έχει γίνει ανυπόφορος. Ο Α. Τσίπρας θα ήθελε να παραιτούνταν στις 22 Μαΐου, την επομένη των πρώτων εκλογών, αλλά το ανέβαλε, δεν θα μπορούσε να κάνει κι αλλιώς, για την επομένη των δεύτερων εκλογών, στις 26 Ιουνίου. Την απόφαση την πήρε το βράδυ της 21ης Μαΐου, όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των εκλογών. Απλά περίμενε να έρθει η 26η Ιουνίου, η ώρα και η μέρα της ανείπωτης ηδονής και ευχαρίστησης που χαρίζει η ανακούφιση, η απαλλαγή.
τα επιδόματα θα κυβερνούν από δω και πέρα
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΜΟΛΙΣ συγκρότησε κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία, πριν λίγες μέρες, ανακοίνωσε την χορήγηση 150 ευρών στους νέους και τις νέες που έκλεισαν τα 18 (και 19, μόνο για φέτος) χρόνια, η οποία θα ισχύει κάθε χρόνο, γνωστή ως youth pass (επικαιροποίηση του freedom pass που είχε χορηγηθεί επί πανδημίας). Ανακοίνωσε επίσης την αύξηση του ελάχιστου εγγυημένου επιδόματος (ΚΕΑ) κατά 8%, οπότε η οικογένειά μας θα παίρνει 486 από 450 ευρά. Θα δοθεί επίσης και αύξηση στους δημοσίους υπαλλήλους και στις συντάξεις, και στην εθνική σύνταξη, από 385 στα 411 ευρά, την οποία θα πάρω σε δυόμιση χρόνια, μόλις κλείσω τα 67. Η διανομή χρήματος από το κράτος προς νέους και νέες, αέργους, φτωχούς και ανασφάλιστους άρχισε πριν την πανδημία, συνεχίστηκε κατά τη διάρκειά της, με παροχή χρήματος σε μικροεπιχειρήσεις και εργαζόμενους, με δωρεάν εμβόλια και συνεχίζεται και τώρα, με επιδόματα για την ακρίβεια των καυσίμων (fuel pass) και των τροφίμων (market pass) – αυτό το τελευταίο θα παραταθεί άλλο ένα εξάμηνο. Αναρωτιέμαι: όλα αυτά τα pass και τα επιδόματα είναι πρακτικές που θα τις χαρακτηρίζαμε ως ανασύσταση του κράτους πρόνοιας, που είχε συρρικνωθεί στις προηγούμενες δεκαετίες, κατά τη διάρκεια της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού; Όχι, οι πρακτικές αυτές δεν συνάδουν με το κράτος πρόνοιας, είναι κάτι άλλο. Τι είναι;
Γαλλία: πού ήταν, τί έκαναν οι έφηβες και οι νέες κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των εφήβων και των νέων αρρένων;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΣΤΗΝ πρόσφατη τετραήμερη εξέγερση των εφήβων και των νέων στη Γαλλία δεν συμμετείχαν οι έφηβες και οι νέες. Εάν υπήρξε κάποια συμμετοχή, εικάζω βάσιμα ότι ήταν πολύ μικρή, ελάχιστη. Εξεγέρθηκαν κυρίως μόνο οι άρρενες έφηβοι και ένα μικρό μέρος νέων αρρένων. Γιατί συνέβη αυτό; Ούτε κάποια άλλη ηλικιακή ομάδα συμμετείχε – γιατί; Δεν αξίζει τον κόπο να θέσουμε και να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα; Πού ήταν τα κίτρινα γιλέκα; Πού ήταν οι εκατοντάδες χιλιάδες άντρες και γυναίκες των πρόσφατων, επαναλαμβανόμενων διαμαρτυριών και διαδηλώσεων κατά της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης του κράτους, κατά της παράτασης του εργασιακού βίου κατά δύο χρόνια; Γιατί δεν συμμετείχαν; Γιατί γύρισαν την πλάτη τους στην εξέγερση των αρρένων εφήβων; Υπάρχει το ενδεχόμενο οι εξεγέρσεις να γίνονται στο μέλλον μόνο από έφηβους άρρενες; Μήπως συρρικνώνεται δραστικά ο αριθμός των εξεγερμένων και των διαδηλωτών;
το μέλλον των ακροδεξιών κομμάτων: οι σχέσεις των τριών κοινωνικών τάξεων με τους μετανάστες
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Ο σχηματισμός ακροδεξιάς κυβέρνησης στη Γερμανία είναι ζήτημα χρόνου, μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, το πολύ. Η εξέλιξη αυτή θα ολοκληρώσει τη διαδικασία της εκλογικής ανόδου και της επικράτησης στην πολιτική σκηνή της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς – ο σχηματισμός ακροδεξιών κυβερνήσεων ή συμμετοχής ακροδεξιών κομμάτων σε κυβερνήσεις συνασπισμού σε αρκετές χώρες έχει προηγηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Δεν θα παραξενευτούμε λοιπόν εάν έρθει μια μέρα που σε όλες σχεδόν τις ευρωπαικές κοινωνίες θα υπάρχουν ακροδεξιές κυβερνήσεις. Ούτε θα μας εκπλήξει η κυριαρχία της ακροδεξιάς στο ευρωκοινοβούλιο – θα επιβεβαιωθεί στις ευρωεκλογές του 2024 και ακόμα περισσότερο σε αυτές του 2029. Εάν υπάρξουν κοινωνίες στις οποίες τα ακροδεξιά κόμματα δεν θα συγκροτήσουν κυβέρνηση και θα παραμείνουν περιθωριακό φαινόμενο της πολιτικής ζωής, όπως για παράδειγμα θα συμβεί στην Ελλάδα, αυτό θα οφείλεται στην υιοθέτηση της στρατηγικής τους από παραδοσιακά κόμματα της Δεξιάς. Τι θα συμβεί όμως μετά την κυριαρχία τους; Θα εφαρμόσουν στη πράξη όλα όσα προτείνουν και απειλούν ή θα αναγκαστούν να ρίξουν νερό στο κρασί τους και να μεταλλαχτούν σε συντονιστές της αναπαραγωγής του κράτους και της κοινωνίας; Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να εξετάσουμε τους λόγους της ανόδου τους και την πιθανή πτώση ή μετάλλαξή τους.