φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗ δεκαετία του 1990 τρία νεαρά ζευγάρια πήραν το πολυτελές και μεγάλο ιστιοφόρο τους και ανοίχτηκαν στο Ειρηνικό ωκεανό, μακριά από τις Φιλιππίνες, έχοντας κάνει όλες τις απαραίτητες προμήθειες για να περάσουν ουάου (waw): τις σαμπάνιες τους, τα καλά κρασιά τους, τη πρέζα και τη κόκα τους. Και μια μέρα, όταν οι σκόνες τους έκαναν τους πιο γαμάτους, τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους του πλανήτη, βούτηξαν στη θάλασσα από το ψηλό ιστιοφόρο τους. Ζωάρα! Λέμε ότι ζούμε κι εμείς! Μετά από κάποια ώρα, συνειδητοποίησαν ότι ξέχασαν να ρίξουν σκάλα –  ήταν αδύνατον να ανέβουν πάνω. Τους βρήκαν νεκρούς μετά από μια βδομάδα. Ξέρω πολύ καλά τι θα σκεφτείτε και θα φρίξετε.

ΟΣΟ πιο μακριά από τους ανθρώπους και την κοινωνία, τόσο πιο καλά: η επιθυμία αυτή, η πρακτική, είναι ένα από τα κοινά στοιχεία που παρατηρούμε στους θεούς και στους πάμπλουτους ανθρώπους όλων των εποχών, από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν. Ο Θεός, ο Γιαχβέ, ζει ψηλά στον ουρανό, μόνος. Ο Ζεύς ζούσε, μπορεί κι ακόμα εκεί να ζει, δεν αποκλείεται,  στην μόνιμα κρυμμένη από τα σύννεφα κορυφή του Ολύμπου, ώστε κανένας θνητός δεν μπορεί να τη δει,   και λίγο πιο κάτω οι άλλοι θεοί. Εκεί ψηλά στον ουρανό ζουν και οι σημερινοί δισεκατομμυριούχοι, στα ιπτάμενα φρούριά τους, στα ιδιωτικά τους jet. Όταν δεν ζουν στον ουρανό, ζουν σε ράντσα στου βοδιού το κέρατο, στη έρημο του New Mexico, σε βίλες χαμένες σε δάση. Οι προκάτοχοί τους ζούσαν σε απομονωμένους ψηλούς πύργους. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ζουν και σήμερα εκεί.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΑΣΤΕ γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο. Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο και δεν το  κάνουμε; Τι; Τίποτα. Εάν μπορούσαμε, θα το κάναμε –  εκτός εάν δεν θέλαμε. Και δεν θα θέλαμε γιατί θα φοβόμασταν. Όταν διαμαρτυρόμαστε, μεμφόμαστε, κατηγορούμε κάποιον που δεν έκανε ή αυτό που έπρεπε να κάνει ή αυτό που εμείς θα θέλαμε να κάνει αλλά έκανε αυτό που θέλει αυτός. Ποιος είναι όμως αυτός και ποιοι είμαστε εμείς; Ποια είναι η μεταξύ τους σχέση; Είναι σαφές: διαμαρτύρεται ο αδύναμος στον ισχυρό. Με την διαμαρτυρία εκφράζει την αδυναμία του και αναπαράγει τη σχέση ισχύος και αδυναμίας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Τη δεκαετία του 1960, 100 εκ. ακτημόνων Ινδών έψαχναν στα κόπρανα των αγελάδων να βρουν τους κόκκους του σιταριού που δεν είχαν χωνευτεί, τους έπλεναν και τους έτρωγαν. Δεν γνωρίζω εάν αυτή η πρακτική επιβίωσης υπάρχει ακόμα. Δεν το αποκλείω. Εάν σχηματίσατε την εντύπωση ότι δεν υπάρχει χειρότερη μορφή εξαθλίωσης, κάνετε μεγάλο λάθος. Σε πολλές αγροτικές κοινωνίες του πλανήτη, δεν υπάρχουν ούτε καν οι αχώνευτοι κόκκοι σιταριού στα κόπρανα των αγελάδων. Πριν καταπιαστούμε με τα ερωτήματα του τίτλου, θα διατυπώσω ένα άλλο και θα απαντήσω. Γιατί οι αγροτικές κοινωνίες όλων των εποχών παράγουν ακτήμονες και φτωχούς αγρότες; Πώς αντιμετωπίστηκε ιστορικά το πρόβλημα του πλεονάζοντος πληθυσμού; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΥ συχνά, σταματάω το διάβασμα, κλείνω το βιβλίο και το φιλώ στο μέτωπο. Το μέτωπο του βιβλίου είναι το πάνω μέρος του εξωφύλλου, εκεί όπου είναι γραμμένο το όνομα το συγγραφέα. Τα συναισθήματα που με διακατέχουν εκείνη τη στιγμή –  χαράς και ευγνωμοσύνης – δεν τα συμμερίζονται οι συγγραφείς, ούτε οι νεκροί, που είναι και οι περισσότεροι, ικανοποιώντας έτσι την πέραν πάσης αμφιβολίας διαπιστωμένη νεκροφιλία μου (ο παππούς μου ήταν ο πατέρας μου) μα ούτε και οι ζωντανοί. Στην πρώτη περίπτωση, πλήττεται η υστεροφημία, και η προσδοκία της υστεροφημίας, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο·  στη δεύτερη πλήττεται η ανάγκη της αναγνώρισης που έχει ο, η εν ζωή συγγραφέας αλλά, δυστυχώς, δεν μπορώ να κάνω κάτι. Ένα φιλί είναι αρκετό.

ΠΟΤΕ όμως φιλώ το βιβλίο και τον συγγραφέα; Όταν διαβάζω κάτι που έχω σκεφτεί και εγώ και όταν, τότε η χαρά και η ευγνωμοσύνη ξεχειλίζουν, έχουν σκεφτεί κάτι που εγώ δεν το έχω σκεφτεί. Αυτοί άλλωστε είναι και οι δύο λόγοι που διαβάζουμε. Στην πρώτη περίπτωση, σκέφτομαι ότι σκέφτομαι σωστά, βρίσκομαι σε καλό δρόμο κι έτσι πρέπει να συνεχίσω. Στη δεύτερη, η χαρά δεν είναι τόσο δική μου όσο των νευρώνων που τους δίνω δουλειά, μέσω των οπτικών νεύρων, και θα κάνουν πολλές συνάψεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα γεννηθεί ως νέα σκέψη, νέα επινόηση, νέα δημιουργία κάποια στιγμή στο μέλλον, ιδίως το πρωί, αφού ο εγκέφαλος έχει εργαστεί ανελλιπώς όσο εγώ κοιμάμαι και είναι και ξεκούραστος, αφού έχει αποσπαστεί από άλλες συνηθισμένες και συχνά όχι και πολύ ευχάριστες δραστηριότητες και τριβές της καθημερινότητας. Όποιος, όποια σκέφτεται, θέλει και να κοιμάται, του αρέσει ο ύπνος. Αυτός είναι ο λόγος που γράφω πρωί –  δεν μπορώ άλλη ώρα. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφεύγω τα πολυήμερα ταξίδια. Και δεν μπορώ να γράψω, εάν το γραφείο δεν είναι μπροστά σε παράθυρο, να βλέπω να ξημερώνει, να βλέπω το βουνό, τα σύννεφα που το αγκαλιάζουν ή στεφανώνουν τις κορυφές του. Δεν θα με πείραζε να βλέπω τη θάλασσα – να βλέπω φύση. Δεν αγαπάμε και πολύ τους εγκεφάλους μας, αυτούς τους πολύ καλούς φίλους –  εάν τους αγαπούσαμε, θα τους φροντίζαμε και θα τους προσέχαμε περισσότερο, αναζητώντας τη συντροφιά βιβλίων που μας αναστατώνουν και συνομιλητών και συνομιλητριών που διακρίνονται για την ελευθερία του πνεύματος τους και για την πνευματική τους ευγένεια.

Continue reading →