φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΣΗΜΕΙΩΣΑΜΕ χτες ότι η διαδήλωση ενός μεγάλου πλήθους που διατυπώνει κάποιο αίτημα έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη λιτανεία, θρησκευτική τελετή, με την οποία ζητάμε από τον Θεό να μας δώσει κάτι, να βάλει το χέρι του να γίνει κάτι – πριν λίγες μέρες Γάλλοι αγρότες έκαναν λιτανεία για να βρέξει. Δεν έβρεξε. Δεν θα έπρεπε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο η διαδήλωση αιτήματος να προέρχεται από τη λιτανεία – γίνονται έρευνες. Η θρησκευτική λιτανεία ήταν μια ευρύτατα διαδεδομένη πρακτική στη δυτική, καθολική Εκκλησία, πρακτική που εξαφανίστηκε με τη Γαλλική επανάσταση (Διαφωτισμός) και την επέκταση του καπιταλισμού. Την εποχή της εξαφάνισης της λιτανείας εμφανίζονται και οι πρώτες διαδηλώσεις (των αβράκωτων, sans-cullotes, άνεργων στρατιωτών της φτωχής εργατικής και αγροτικής τάξης, που φορούσαν παντελόνι και όχι βράκα, όπως οι αριστοκράτες). Η πιθανότητα αυτή ενισχύεται από τη διαπίστωση, που έχει γίνει κοινός τόπος στην πολιτική φιλοσοφία, ότι όλες, ή σχεδόν όλες, οι πολιτικές έννοιες είναι εκκοσμικευμένες θρησκευτικές έννοιες. Το όραμα, το πρόταγμα μιας άλλης κοινωνίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά ιουδαϊκή-χριστιανική εσχατολογία, η επανάσταση είναι μια άλλη λέξη για το θαύμα. Θα ήταν παράδοξο η εκκοσμίκευση να μην επεκτεινόταν και σε ζητήματα οργάνωσης και πρακτικών: η οργάνωση ενός κόμματος έχει πολλά κοινά σημεία με την αντίστοιχη της εκκλησίας, η οποία με τη σειρά της έχει ως πρότυπο την οργάνωση του στρατού. Όταν λοιπόν συμμετέχουμε σε μια διαδήλωση για να δια-δήλωσουμε, εκφράσουμε το αίτημά μας μαζικά και ειρηνικά, αποποιούμενοι/ες κάθε μορφή βίας, ακόμα και λεκτικής, δεν κάνουμε τίποτα άλλο από το συμμετέχουμε σε μια πολιτική λιτανεία ως πιστοί και αφοσιωμένοι υπήκοοι. Ελπίζουμε ότι ο πολιτικός ή οικονομικός ή όποιος άλλος Θεός θα μας ακούσει. Και θα εκπληρώσει το αίτημά μας.
ΤΙ γίνεται όμως εάν αυτός, ισχυρό πρόσωπο ή ισχυρός θεσμός, προς τον οποίο απευθύνουμε το αίτημά μας , την παράκλησή μας, την ικεσία μας, δεν εκπληρώσει το αίτημά μας; Συνήθως δεν τον εκπληρώνει. Η εκπλήρωση του αιτήματος των υποτελών εκλαμβάνεται ως υποχώρηση, ως επιβεβαίωση της ισχύος των υποτελών, ως επιβεβαίωση δηλαδή της εξάρτησης του ισχυρού από αυτούς, εξάρτηση που θεωρείται όνειδος και αίσχος. Και εκλαμβάνεται ακόμα και ως μια υποχώρηση που μειώνει τον πλούτο και την ισχύ Του, ως ήττα, που επίσης είναι όνειδος και αίσχος. Όταν προέβαιναν σε υποχωρήσεις το έκαναν μόνο όταν έκριναν ότι η τακτική αυτή υποχώρηση στρατηγικά θα σταθεροποιήσει ή και θα αυξήσει την ισχύ τους. Η πιο γνωστή υποχώρηση ήταν αυτή των Ρωμαίων δουλοκτητών του 2ου μ. Χ. αιώνα, όταν επέτρεψαν στους δούλους τους να κάνουν οικογένεια, άρα και να γαμάνε, μιας και ο εφοδιασμός με νέους δούλους είχε σταματήσει λόγω τυης αδυναμίας του ρωμαϊκού κράτους να επεκταθεί περαιτέρω.
ΟΙ υποχωρήσεις και εκπλήρωση αιτημάτων έχουν κάποιο όριο. Εάν αύριο οι εργαζόμενοι διατυπώσουν το αίτημα για τρεις μήνες άδεια με πλήρεις αποδοχές, αντιλαμβάνεστε ότι το αίτημα αυτό δεν πρόκειται να εκπληρωθεί ακόμα κι αν μπάρμπας τους είναι ο Θεός. Το αίτημα όμως αυτό δεν πρόκειται να διατυπωθεί διότι δεν περνά καν από το μυαλό των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι ή όποιοι άλλοι διατυπώνουν αιτήματα τα οποία θεωρούν ότι δεν είναι υπεροβολικά, ότι δεν υπερβαίνουν τα όρια της νομιμότητας και της λογικής. Οι Γάλλοι εργαζόμενοι δεν ζήτησαν να παίρνουν σύνταξη στα 55, θα το θεωρούσαν και οι ίδιοι εξωφρενικό, αλλά να μην παραταθεί από τα 62 στα 64. Παρ’ όλο λοιπόν που τα αιτήματα κινούνται εντός του πλαισίου της νομιμότητας, της ανάγκης της επιβίωσης και της λογικής, πολύ συχνά τα αιτήματα δεν γίνονται δεκτά και δεν εκπληρώνονται.
ΣΕ αυτή την περίπτωση η διαδήλωση του αιτήματος ως λιτανεία μεταλλάσσεται και η διαδικασία της μετάλλαξης εκτυλίσσεται σε τρεις φάσεις: αρχικά εμφανίζεται ως ειρηνική διαδήλωση της διαμαρτυρίας, η οποία συχνά συνυπάρχει με την διαδήλωση ως λιτανεία. Το περιεχόμενο της διαμαρτυρίας είναι άλλοτε αυτό που έκανε ο ισχυρός (η αστυνομία σκοτώνει κάποιον) κι άλλοτε αυτό που δεν έκανε, που δεν εκπλήρωσε το αίτημα της μη παράτασης του εργασιακού βίου κατά δύο χρόνια. Μετεξέλιξη της ειρηνικής διαδήλωσης της διαμαρτυρίας είναι η ειρηνική διαδήλωση της έκφρασης του συναισθήματος της οργής που προκλήθηκε από αυτό που έκανε ή που δεν έκανε ο ισχυρός δρων, πρόσωπο ή θεσμός. Στην περίπτωση αυτή η διαδήλωση είναι μια συλλογική εκτόνωση των βίαιων συναισθημάτων, των αρνητικών παθών, είναι μια συλλογική, μαζική ψυχοθεραπεία. Εάν για δυο ή τρεις ώρες φωνάζεις ΜΠΑΤΣΟΙ ΓΟΥΡΟΥΝΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ και ΕΣΕΙΣ ΜΠΑΤΣΟΙ ΕΜΕΙΣ ΑΠΑΤΣΙ και ΜΠΑΤΣΟΙ ΜΟΥΝΙΑ, είναι βέβαιο ότι θα επιστρέψεις στο σπίτι σου βραχνιασμένος μεν αλλά ήρεμος και γαλήνιος, με την πεποίθηση ότι αγωνίστηκες, πάλεψες· είναι επίσης βέβαιο ότι θα κοιμηθείς σαν πουλάκι.
ΑΠΟ την έκφραση των βίαιων συνσισθημάτων μέχρι την άσκηση της βίας η απόσταση είναι λιγότερο από ένα τσιγάρο δρόμο. Οι ισχυροί δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τις ειρηνικές διαδηλώσεις όλων των μορφών – τις επιτρέπουν και τις κατοχυρώνουν συνταγματικά. Ζήτησε, διαμαρτυρήσου, εξέφρασε την οργή σου, no problem, και μετά πήγαινε στο σπίτι σου – ή στο τσιπουράδικο, την ταβέρνα, το μπαράκι. Η άσκηση όμως της βίας (επιθέσεις κατά αστυνομικών, καταστροφές κτηρίων, εμπρησμοί, λεηλασίες) από τους διαδηλωτές τους ενοχλεί, υπερβαίνει τα όρια που αυτοί έχουν θέσει. Με την άσκηση της βίας η διαδήλωση γίνεται πορεία στρατιωτών που πάνε να πολεμήσουν. Η πορεία είναι μια έννοια στρατιωτικής προέλευσης, ενώ η λιτανεία είναι πομπή (θρησκευτική τελετή). Η πορεία είναι προϋπόθεση της επίθεσης, της εφόδου. Η διαδήλωση ως λιτανεία είναι πορεία, η πορεία όμως σε αυτά τα συμφραζόμενα έχει απωλέσει την αρχική πολεμική σημασία και σημαίνει πλέον ότι και η πομπή. Η χρήση της βίας από τους διαδηλωτές επαναφέρει στο προσκήνιο την αρχική, στρατιωτική σημασία της λέξης πορεία.
Η διαδήλωση που κάνει πορεία για να επιτεθεί, για να κάνει έφοδο σε κτήριο ή σε αστυνομικές/στρατιωτικές δυνάμεις ή να ελέγξει τον δρόμο, εμφανίστηκε ιστορικά την εποχή της διαδήλωσης ως λιτανείας – όλες οι μορφές διαδήλωσης εμφανίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα και παράλληλα, την εποχή της Γαλλικής επανάστασης, τότε που διαμορφώθηκε η λατρεία της εφόδου. Οι διαδηλώσεις που αποβλέπουν στην έφοδο ενέπνευσαν το περιεχόμενο και τη μορφή όλων των ένοπλων εξεγέρσεων και επαναστάσεων: κάποια μέρα θα υπάρξει μια τελική επαναστατική έφοδος, γράφουν και πιστεύουν οι Μαρξ και Ένγκελς. Ο Λένιν την έκανε, με την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα. Αργότερα, άλλοι έκαναν έφοδο και στον ουρανό!
ΤΗΝ πορεία και την έφοδο την κάνει κάποιος στρατός ή κάποιος που μιμείται, λειτουργεί και οργανώνεται όπως ο στρατός. Η διαδήλωση που κάνει χρήση βίας, δηλαδή καταφεύγει σε όπλα, όποια κι αν είναι αυτά, είναι μια στρατιωτική οργάνωση, είναι ένας σχηματισμός μάχης. Θα πρέπει λοιπόν να θέσουμε τα παρακάτω πέντε ερωτήματα: Ποια είναι η στρατιωτική οργάνωση μιας διαδήλωσης που κάνει έφοδο; Ποια είναι τα όπλα της; Ποιοι είναι οι τακτικοί στόχοι της; Ποια είναι η στρατηγική της, ο απώτερος σκοπός της; Ποιο είδος πολέμου διεξάγει – πόλεμο ελιγμών και κινήσεων ή πόλεμο θέσεων;
ΜΠΟΡΟΥΜΕ να απαντήσουμε με συντομία αλλά με σαφήνεια σε αυτά τα πέντε ερωτήματα αν απαντήσουμε σε ένα άλλο ερώτημα: ποιον σχηματισμό μάχης μας θυμίζει η διαδήλωση της βίας και της εφόδου; Με ποιο κριτήριο θα κάνουμε τη σύγκριση ώστε να βρούμε κοινά σημεία; Θα υιοθετήσουμε το κριτήριο των όπλων, αυτό είναι το καθοριστικό. Ποια είναι τα όπλα; Είναι τα καδρόνια, οι πέτρες, τα νεράντζια, με ή χωρίς ξυράφια, οι μολότωφ και καμιά φορά και το τόξο. Πού πάει το μυαλό μας, ποιοι σχηματισμοί μάχης χρησιμοποιούσαν ως όπλα εργαλεία της εργασίας τους ή ό,τιδήποτε άλλο που θα μπορούσε να τραυματίσει ή και να σκοτώσει;
ΟΙ σχηματισμοί μάχης των αγροτικών και πρώιμων εργατικών εξεγέρσεων της μεσαιωνικής εποχής και του πρώιμου καπιταλισμού. Γνωρίζουμε ότι όλες αυτές οι εξεγέρσεις ηττήθηκαν και καταστάλθηκαν βάναυσα και φρικωδώς. Διότι δεν μπορούσαν να νικήσουν τον πειθαρχημένο και οπλικά υπέρτερο στρατό των φευδαρχών και του πρώιμου καπιταλιστικού κράτους. Έπρεπε λοιπόν να υπάρξει προετοιμασία για να εξασφαλιστει η νίκη – αυτό ήταν κοινός τόπος στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στη New York Tribune, το 1851-2, γράφει μεταξύ των άλλων ο Μαρξ (ο Ένγκελς το έγραψε, ο Μάρξ το υπέγραψε):
Η εξέγερση είναι τέχνη όπως ακριβώς τέχνη είναι και ο πόλεμος.. . και η διεξαγωγή της υπόκειται σε ορισμένους κανόνες. . . Πρώτον, δεν πρέπει να ξεκινά κανείς μια εξέγερση αν δεν είναι πλήρως προετοιμασμένος ν΄ αντιμετωπίσει τις συνέπειες που αυτή έχει . . . Δεύτερον, όταν αρχίσει κανείς την εξεγερτική διαδικασία πρέπει να ενεργεί πάντα αποφασιστικά και επιθετικά. Η άμυνα είναι ο θάνατος κάθε ένοπλης εξέγερσης. . . Αιφνιδιάστε τον αντίπαλο. . . Προσπαθήστε να ανεβάζετε συνέχεια το ηθικό που σας χάρισε η πρώτη επιτυχημένη εξέγερση . . .Σύμφωνα με τη ρήση του Δαντόν που υπήρξε ο μεγαλύτερος δεξιοτέχνης της επαναστατικής στρατηγικής ” τόλμη, τόλμη, τόλμη”.
ΟΙ διαδηλώσεις που κάνουν χρήση βίας και αποσκοπούν σε εφόδους κατά κατασταλτικών δυνάμεων και κτηρίων είναι σχηματισμοί μάχης που έχουν καθηλωθεί στον 18ο και 19ο αιώνα. Ο μόνος τρόπος να εκσυγχρονιστούν και να επικαιροποιηθούν, για να προετοιμαστούν σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής μας, για να γίνουν αποτελεσματικές, για να νικήσουν την αστυνομία και τον στρατό του κράτους, είναι να εφοδιαστούν με τανκς και πολεμικά αεροσκάφη. Δεν ξέρω που θα τα βρουν για να τα αγοράσουν. Θα μπορούσαν να επιτεθούν σε στρατιωτικές βάσεις και στρατιωτικά αεροδρόμια με καδρόνια και με νεράντζια και να τα πάρουν.
ΣΕ αυτά τα εξωφρενικά συμπεράσματα μας οδηγεί η στοιχειώδης σκέψη, η πολιτική φιλοσοφία και η θεωρία του πολέμου. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο πρόβλημα: η εμμονή των διαδηλωτών στις ειρηνικές διαδηλώσεις. Πώς θα μπορέσουμε να μετατρέψουμε μια ειρηνική διαδήλωση σε διαδήλωση που θα καταφύγει στη χρήση βίας; Θα την εξαναγκάσουμε. Ποιος θα το κάνει αυτό; Οι μπαχαλάκηδες.
Σχολιάστε ελεύθερα!