το επίδομα τροφίμων (market pass) έρχεται από το μέλλον, είναι το μέλλον: από την κοινωνία της εργασίας στην κοινωνία της αεργίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΙΑ ηλιόλουστη, ζεστή φθινοπωριάτικη μέρα του 1964 ο παππούς Αθανάσιος, 70 ετών, και ο εγγονός Αθανάσιος, 5, κάπου στα νότια Βαλκάνια, στη βόρεια Ελλάδα, φόρτωσαν το αλέτρι στο κάρο, έζεψαν τις αγελάδες και πήγαν να οργώσουν ένα χωράφι για να σπείρουν σιτάρι μετά από λίγες μέρες. Ο παππούς μάθαινε στον εγγονό να οργώνει. Μετά το όργωμα, πήγαν στο ποτάμι για να βοσκήσουν οι αγελάδες, να πιουν νερό, να πιουν κι αυτοί νερό από το ποτάμι, φόρτωσαν ξερά κλαριά για το φούρνο και επέστρεψαν στο σπίτι.

ΑΥΤΟ που έκαναν ο παππούς και ο εγγονός, να εργαστούν μαζί στην παραγωγή της τροφής και της ενέργειας, το έκαναν πολλοί παππούδες και εγγονοί σε όλη την Ελλάδα, σε όλα τα Βαλκάνια, σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο καθ΄όλη τη διάρκεια της ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Πριν δύο αιώνες, σταδιακά, και ανάλογα με τον βαθμό επέκτασης του βιομηχανικού καπιταλισμού σε κάθε κοινωνία, αυτή η  συν-εργασία, αυτή η κοινωνική σχέση παππού και εγγονού, γιαγιάς και εγγονής, άρχισε και εκλίπει και τελικά εξέλιπε ολικώς. Οι γέροι και οι γριές εξοβελίστηκαν από την παραγωγή του κοινωνικού υλικού πλούτου, απομονώθηκαν στα γηροκομεία, στα καφενεία, στα ΚΑΠΗ και στα διαμερίσματα ενώ τα παιδιά, οι έφηβοι και ένα μεγάλο μέρος των νέων κλείστηκαν στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Δεν συμμετέχουν πια στην παραγωγή του υλικού κοινωνικού πλούτου.

Continue reading

μπορούμε να αφοπλίσουμε ή να καταργήσουμε την αστυνομία;

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΠΟ το 2006 μέχρι το και το 2015, μέσα σε μια δεκαετία,  διαπράχθηκαν στην ελληνική κοινωνία 2.590 ανθρωποκτονίες από πρόθεση. Πόσα από τα θύματα πέθαναν από σφαίρες όπλων αστυνομικών σε ώρα υπηρεσίας; Γνωρίζουμε ένα όνομα: Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος, ετών 15. Υπήρξαν κι άλλα θύματα αστυνομικής βίας; Δεν γνωρίζω, νομίζω πως δεν υπήρξε άλλο. Από το 2016 μέχρι και το 2022 διαπράχθηκαν πάνω από 1.750 ανθρωποκτονίες από πρόθεση –  δύο από αυτές οι δράστες ήταν αστυνομικοί: το 2021 εκτέλεσαν τον 18χρονο Νίκος Σαμπάνη και ένα χρόνο μετά τον 16χρονο Κώστα Φραγκούλη, πάμπτωχοι γύφτοι και οι δύο. Υπήρξαν άλλα; Δεν γνωρίζω κι αν υπήρξαν θα ήθελα να το μάθω.

ΘΑ αντιλαμβάνεστε ότι αυτό που συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία συμβαίνει σε όλες τις δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες. Οι φόνοι που διαπράττουν οι αστυνομικοί είναι ένα απειροελάχιστο κλάσμα του συνολικού αριθμού των ανθρωποκτονιών με πρόθεση. Το κλάσμα αυτό μεγαλώνει ελάχιστα στις ΗΠΑ αλλά δεν παύει να είναι απειροελάχιστο. Οι αστυνομικοί εκεί σκοτώνουν μαύρους αλλά γνωρίζουμε ότι η νούμενο 1 αιτία θανάτου των νεαρών μαύρων είναι οι ανθρωποκτονίες –  που διαπράττονται μεταξύ τους ή από μαύρους μεγαλύτερης ηλικίας. Και σε αυτή την περίπτωση το ποσοστό είναι απειροελάχιστο.

Continue reading

αν καταστραφεί η μισή Αθήνα από μεγάλο σεισμό, να μην ξαναχτιστεί

“ο θεός Ποσειδών θα μας τιμωρήσει για την καταστροφή που κάναμε στο τοπίο της Αθήνας και της Αττικής”

Φ. Κ. ζωγράφος, γνώστης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΤΑ ανατολικά προάστεια του δυτικού Βερολίνου, αν θυμάμαι καλά,  υπάρχει, μέσα σε μεγάλο πάρκο, ένας χαμηλός λόφος που τον έχουν ονομάσει Γολγοθά. Ο λόφος αυτός είναι τεχνητός, τον έφτιαξαν από τα μπάζα των ερειπίων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μάζεψαν τα μπάζα, πρόσθεσαν χώμα και όλο το χρόνο είναι καταπράσινος. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαμε κι εμείς να διαχειριστούμε τα μπάζα από μεγάλη καταστροφή που θα προκαλέσει μεγάλος σεισμός στην Αθήνα. Αν γίνει σεισμός πάνω από 6 ή, ακόμα χειρότερα, πάνω από 6,5 Ρίχτερ, εκατοντάδες, πιθανόν και χιλιάδες πολυκατοικίες  πολλών συνοικιών της Αθήνας θα καταρρεύσουν, με χιλιάδες, μπορεί και  δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και βαριά τραυματισμένους, ιδίως αν γίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας. Γνωρίζουμε πολύ καλά ποιες είναι αυτές οι συνοικίες: Κουκάκι, Νέος Κόσμος, Παγκράτι, Γουδί, Αμπελόκηποι, Γκύζη, Πατήσια, κέντρο (πλατείες Βάθη, Αμερικής, Κολιάτσου), Πετράλωνα και πολλές συνοικίες του Πειραιά.

Continue reading

πρώιμη ιστορία του κειμένου της Ιλιάδας (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΠΟΙΟΣ, όποια πάρει στα χέρια του την Ιλιάδα για να τη διαβάσει, θα τη διαβάσει έχοντας την εντύπωση ότι το κείμενο γράφηκε όπως γράφονται σήμερα τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τα θεατρικά έργα. Ο  συνθέτης/ποιητής έγραψε τον πρώτο στίχο, συνέχισε με τον δεύτερο και μετά από μήνες ή χρόνια έγραψε και τον τελευταίο (Ω 804), σύνολο 15.693 στίχοι, πολλές εκατοντάδες σελίδες μικρού σχήματος βιβλίου. Πολλοί ομηριστές, οι λεγόμενοι ενωτικοί, υποστηρίζουν ότι η Ιλιάδα συντέθηκε με αυτόν τον τρόπο. Πότε έγινε όμως αυτό, πού; Δεν θα το μάθουμε ποτέ –  έχουν διατυπωθεί πολλές εικασίες και θεωρίες. Πώς έγινε; Την έγραψε αυτός που τη συνέθεσε, πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο, ή μήπως την υπαγόρευσε κάποιος αοιδός ή ραψωδός σε κάποιον εγγράμματο; Δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Continue reading

συγκριτική αποστέρηση και βία: ποιος δεν θα ήθελε να ήταν ισχυρός, πλούσιος και αναγνωρίσιμος;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ μπορώ να γνωρίζω πόσοι και ποιοι δεν θα ήθελαν να έχουν πολυτελή κατοικία, ένα εξοχικό στη θάλασσα, ένα στο βουνό, μια Μερσέντες και μια Πόρσε, να φορούν ρούχα οίκων μόδας, να έχουν σκάφος, να κάνουν πολυτελείς διακοπές, συχνά ταξίδια, να τρώνε στα καλύτερα εστιατόρια κι άλλα πολλά να κάνουν. Όλα αυτά, η υλική ευημερία,  είναι μόνο μία πτυχή της επιθυμίας-  υπάρχουν άλλες δύο. Υπάρχει και η κοινωνική άνοδος, η κοινωνική ανέλιξη, η αύξηση της κοινωνικής ισχύος, η δυνατότητα και η ικανότητα να επηρεάζει κάποιος τη λήψη των όποιων αποφάσεων και, η τρίτη πτυχή,  η αναγνωρισιμότητα, η φήμη, η δόξα. Να σε αναγνωρίζουν όπου κι αν πας, όπου κι αν βρίσκεσαι, να μιλούν για σένα. Η αναγνωρισιμότητα αυτή είναι η σημερινή εκδοχή του αρχαιοελληνικού κλέους: όλοι και όλες να μιλούν, να αναφέρονται σε σένα, να σε επικαλούνται συχνά. Αν και δεν μπορώ να γνωρίζω πόσοι και ποιοι είναι, είμαι βέβαιος ότι είναι πολύ λίγοι και πολύ λίγες.

Continue reading

θα υπήρχαν αναρχικοί, εάν δεν υπήρχαν αστυνομικοί;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ θα γινόταν εάν δεν υπήρχε, στη σημερινή ταξική κοινωνία, κρατική αστυνομία και κρατική απονομή της δικαιοσύνης; Θέτω το ερώτημα διότι κάποιοι και κάποιες ζητούν τη διάλυση της κρατικής αστυνομίας, κατά συνέπεια, και της κρατικής απονομής της δικαιοσύνης, ζουν με αυτό το όραμα και το ιδεώδες. Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει, πρώτον,  να εξετάσουμε, εάν υπήρξαν κοινωνίες χωρίς αστυνομία και απονομή δικαιοσύνης και, δεύτερον, τι θα γινόταν, εάν στη σημερινή κοινωνία δεν υπήρχε αστυνομία και απονομή δικαιοσύνης, λαϊκή ή κρατική. Θα πρέπει ακόμα να εξετάσουμε και τις διαθέσεις των υποτελών τάξεων και στρωμάτων: θα ήθελαν ή όχι να υπάρχει αστυνομία και απονομή δικαιοσύνης; Μπορούμε, και πώς, να καταργήσουμε το νομοθετικά κατοχυρωμένο  δικαίωμα της κρατικής αστυνομίας να σκοτώνει, ως κατέχουσα το μονοπώλιο της βίας,  και της κρατικής απονομής της δικαιοσύνης να τιμωρεί όποιον και όποια αντιστέκεται και στρέφεται κατά των συμφερόντων των ιδιοκτητών και του κράτους; Continue reading

πολιτική, πλουτισμός, απάτη και κοινωνικός πόλεμος

ποιος έχει το δάχτυλο στο μέλι και δεν το γλείφει;

(παροιμία)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΧΩ δυσάρεστα νέα να σας αναγγείλω, πολύ δυσάρεστα. Πάσχω από μία ανίατη ασθένεια, όχι και πολύ σπάνια. Η ασθένεια αυτή εμφανίζεται μετά τα 60, σε κάποιους κάποιες νωρίτερα (τους ζηλεύω) –  θα περιγράψω τα συμπτώματα με μια πρόταση: έχω χάσει την ικανότητα να εκπλήττομαι με αυτά που συμβαίνουν στο ορατό, στο εμφανές  πεδίο του κοινωνικού πολέμου, της πολιτικής. Δεν μπορώ να εκπλαγώ με ειδήσεις που αφορούν τον πλουτισμό ως αποτέλεσμα της πρακτικής του  δημοσιογραφικού εκβιασμού.   Δεν μπορώ να εκπλαγώ, σαν άνθρωπος κι εγώ, δυστυχώς, με ειδήσεις που αφορούν τον πλουτισμό μελών της πολιτικής δημοκρατικής ολιγαρχίας ως αποτέλεσμα διαφθοράς, δωροδοκίας και απάτης.  Πώς να εκπλαγώ όταν η δημοκρατία υπόσχεται ίσες ευκαιρίες σε όλους και όλες, εκ των οποίων η πρωταρχική είναι ο εύκολος και γρήγορος πλουτισμός μέσω της πολιτικής; Θα μου πείτε, όχι, φίλε, δεν είναι αυτό δημοκρατία, κάτι άλλο είναι η δημοκρατία, και θα ακούσω να την εξυμνείτε και να σκέφτεστε και κάτι πέραν της αντιπροσωπευτικής, μια ιδανικής άμεσης δημοκρατίας. Θα σας ακούσω με προσοχή, θα κάνω τ΄ αφτιά μου λαγάνες, θα ήθελα όμως να με ακούσετε και σεις.

Continue reading

πού τα βρήκαν τα άλογα και τα άρματα οι Αχαιοί επιδρομείς;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ αυτά που μας λέει η Ιλιάδα, είναι άλλωστε η μοναδική πηγή,  και δεχόμαστε ότι ο Τρωικός πόλεμος έγινε. Έγινε αλλά δεν θα μπορούσε να είχε γίνει όπως μας τον περιγράφει η Ιλιάδα. Και σκεφτόμαστε και αναρωτιόμαστε και ρωτάμε: γιατί μας τον περιγράφει όπως δεν είχε γίνει και δεν μας τον περιγράφει όπως όντως έγινε; Πώς έγινε; Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος, κάποια φιλόλογος ή ειδικευμένος ομηριστής για να ρωτήσει: μα πού τα βρήκαν τα άλογα και τα άρματα και πολεμούσαν με αυτά; Η ερώτηση αυτή δεν ισχύει για τους Τρώες, γηγενείς είναι, αυτοί θα μπορούσαν να είχαν ιππήλατα άρματα. Είχαν όμως;

ΜΑ, θα μας πει κάποιος, τα φόρτωσαν στα πλοία και τα έφεραν στην Τροία. Η Ιλιάδα δεν μας λέει κάτι τέτοιο, πουθενά. Αφού τελειώσει η απαρίθμηση των συμμάχων, ο ποιητής αναρωτιέται –  και απαντά (Β 761-770) : ποιοι ήρωες και ποια άλογα ξεχώριζαν; Ο Αίας, όσο μήνιε (<μήνις, τσαντίλα, οργή) ο Αχιλλεύς, ο οποίος ήταν βέβαια και ο πρώτος· από τα άλογα ξεχώριζαν του Εύμηλου, μετά βέβαια από αυτά του Αχιλλέως.  Τα άλογα του Εύμηλου ήταν γρήγορα σαν πουλιά (όρνιθας ώς, 764). Θα περιμέναμε ο Εύμηλος (” αυτός που έχει πολλά και καλά αιγοπρόβατα”) να διακριθεί στο πεδίο της μάχης, με το ταχύτατο άρμα που διαθέτει. Όσο τον είδατε εσείς άλλο τόσο τον είδα κι εγώ: ποτέ! Ποτέ των ποτών!

Continue reading

ο Δούρειος Ίππος ως μήνυμα (συμβουλή): ουδέποτε πολιορκήθηκε η Τροία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΑΡΑΞΕΝΕΥΟΜΑΙ και απορώ και αναρωτιέμαι γιατί όσοι και όσες ασχολήθηκαν και έγραψαν για τον Τρωικό πόλεμο δεν έθεσαν, από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, από αυτά που έχω διαβάσει, κάποια πολύ εύλογα ερωτήματα, κομβικής σημασίας. Και σκέφτομαι ότι, εάν τα μέχρι τώρα πορίσματα των ερευνών και των υποθέσεων, εικασιών και θεωριών, είναι άγονα και κοινότοπα, αυτό οφείλεται όχι στο ότι διατύπωσαν διαφορετικές απαντήσεις στα ίδια ερωτήματα αλλά στο ότι δεν έθεσαν, παρέλειψαν να θέσουν,  αυτά τα επικίνδυνα και, όπως θα δείξω, γόνιμα ερωτήματα. Είναι τόσο εύλογα ώστε φτάνω στο σημείο να αναρωτηθώ μήπως τα απέφυγαν διότι είναι πολύ ενοχλητικά –  και όντως είναι. Διότι εάν φέρεις στο προσκήνιο της έρευνας και της αναζήτησης ένα γόνιμο ερώτημα , αυτό θα γεννήσει κι άλλο, κι άλλα, και δεν πρέπει να σταματήσεις, να τολμήσεις να προχωρήσεις χωρίς να δίνεις λογαριασμό σε κανέναν και σε καμία –  μόνο σε ανοιχτόμυαλους και ακομπλεξάριστους  ανθρώπους. Οφείλεις να ανταποκριθείς στις παρατηρήσεις τους, τις υποδείξεις, τις ενστάσεις και τις διαφωνίες.

ΤΟ πρώτο από αυτά τα ερωτήματα: γιατί εννιά ολόκληρα χρόνια οι Αχαιοί επιδρομείς δεν μπόρεσαν να καταλάβουν την Τροία; Δεν μου αρέσει όπως το διατύπωσα, το διατυπώνω εκ νέου: γιατί εννιά ολόκληρα χρόνια οι Αχαιοί επιδρομείς δεν μπόρεσαν να καταλάβουν με τη βία, με τα όπλα, ένα καλά οχυρωμένο φρούριο, την Τροία; Την πολιορκούσαν για εννιά ολόκληρα χρόνια και στο δέκατο τα κατάφεραν; Όχι, δεν τα κατάφεραν –  η Τροία δεν καταλήφθηκε με τη βία, με τα χέρια στα όπλα. Άρα, ο αριθμός εννιά πρέπει να γίνει δέκα. Γιατί; Είναι δυνατόν να πολιορκείς ένα φρούριο, μια πόλιν (αρχική σημασία της λέξης ήταν “φρούριο, οχυρό, κάστρο”), δέκα χρόνια κι αυτή να αντέχει στην πολιορκία; Πώς άντεξε; Και αφού δεν καταλήφθηκε με τη βία αυτή η οχυρωμένη θέση, γιατί λέμε η άλωση της Τροίας; Όταν λέμε άλωση, μας λένε όλα τα λεξικά, εννοούμε τη βίαιη κατάληψη μιας οχυρωμένης θέσης από εχθρικά στρατεύματα. Μπορούμε να απαντήσουμε σε όλα αυτα τα ερωτήματα; Ναι, μπορούμε, θα μας βοηθήσει η μοναδική πηγή του Τρωικού πολέμου, η Ιλιάδα. Θα πρέπει όμως να τη διαβάσουμε με μεγάλη προσοχή.

Continue reading

το μέλλον ανήκει στην κολονοσκόπηση: παγκόσμια ιστορία της διατροφικής ποικιλίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΛΟΙ παλαιοανθρωπολόγοι διατείνονται ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε πριν 250.000 χρόνια, ενώ η διαδικασία για να διαμορφωθεί (ανθρωπογένεση/κοινωνιογένεση) είχε μια διάρκεια που ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρωπος είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας σειράς επαναστάσεων, αλλαγών χωρίς επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση: η όρθια στάση, η απώλεια οίστρου στα θηλυκά, η παράταση της παιδικής ηλικίας, η χρήση της φωτιάς, το μαγείρεμα, η κατασκευή εργαλείων για κατασκευή εργαλείων, το παιχνίδι, ο χορός, η μουσική, η γλώσσα και η σκέψη, η αφήγηση, η φαντασία και η φαντασίωση, το σύμβολο και η τελετή, η ανταλλαγή, η παράσταση και η τέχνη, το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων, ο πόλεμος, ο διαρκής πειραματισμός –  αυτές είναι οι σημαντικότερες επαναστάσεις.

ΑΠΟ τα 250.000 χρόνια, τα 240.000 τα ζήσαμε ως τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί μικρών θηραμάτων (και μεγαλύτερων προς το τέλος αυτής της περιόδου). Ζούσαμε σε ομάδες των 20-50 μελών, στις οποίες οι δεσμοί δεν ήταν σταθεροί: οι συμβιωτικές ομάδες διασπόντουσαν,  διαλύονταν και ανασυνθέτονταν μόλις προέκυπτε κάποια διαφωνία, πολύ συχνά δηλαδή. Η προσωρινότητα της συμβίωσης απέτρεπε την εμφάνιση παγιωμένων κυριαρχικών σχέσεων. Οι σχέσεις ανταλλαγής και συνεργασίας με άλλες ομάδες ήταν επίσης ευκαιριακές και προσωρινές, για να αποτραπεί η αύξηση του μεγέθους της συμβίωσης και κατά συνέπεια για να αποτραπεί και πάλι η εμφάνιση κυριαρχικών σχέσεων. Εστιάζω στην αντίθεση προσωρινότητα/μονιμότητα –  θα μας χρειαστεί για να κατανοήσουμε και την παγκόσμια ιστορία και το μέλλον μας.

Continue reading