in 21ος αιώνας

Futures Studies: σχεδιασμός σεναρίων και το σενάριο του παγκόσμιου εμφύλιου πολέμου

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας της Γερμανίας Ράλφ Τίσλερ σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Welt am Sonntag προειδοποίησε για ολιγόωρες διακοπές ρεύματος  (brown out) τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο και υπέδειξε στον πληθυσμό να προετοιμαστεί –  υλικά και ψυχικά. “Εγώ ο ίδιος έχω αποθηκεύσει νερό και τρόφιμα για δέκα μέρες”, δήλωσε και επισήμανε ότι όχι μόνο δεν θα υπάρχει ηλεκτρικό φως αλλά δεν θα υπάρχει ούτε τηλεόραση και διαδίκτυο ούτε κινητή τηλεφωνία· και πρότεινε να εφοδιαστεί ο πληθυσμός με ραδιόφωνο με μπαταρίες και κεριά. Όταν δεν θα λειτουργούν τα κινητά, δεν θα μιλάτε με άλλους ανθρώπους, είπε.

ΕΚΑΝΕ κι άλλες προβλέψεις. Εκτός από διακοπές του ηλεκτρικού ρεύματος και τις συνέπειές τους θα έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα με καύσωνες και πολλές βροχές και πλημμύρες και μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας, άρα και δριμύ ψύχος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ατομική, οικιακή αντιμετώπιση δεν θα είναι αποτελεσματική –  αποτελεσματική θα είναι μόνο η συλλογική, κατά συνέπεια θα πρέπει τα υπόγεια γκαράζ και τις υπόγειες και σιδηροδρομικές σήραγγες να τις μετατρέψουμε σε καταφύγια, μιας και τα υπάρχοντα εξασφαλίζουν προστασία μόνο για το 3% του πληθυσμού και δεν μας παίρνει να κτίσουμε νέα για όλο τον πληθυσμό. Φαντάζεστε τον γερμανικό πληθυσμό των 90 εκ. ανθρώπων, κάπου εκεί πρέπει να είναι,  να ζει για μέρες μέσα σε υπόγεια γκαράζ και υπόγειες και σιδηροδρομικές σήραγγες λόγω καύσωνα και δριμέος ψύχους, εξ αιτίας της έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας; Να τρώνε μόνο κονσέρβες και να πίνουν μόνο νερό; 

ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ να μην φτάσουν σε αυτό το σημείο αλλά ποιος ξέρει; Για να το λέει ο επικεφαλής της ομοσπονδιακής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας κάτι θα ξέρει. Κι άλλοι υπουργοί στο παρελθόν έχουν προειδοποιήσει για αποθήκευση τροφίμων και μάλιστα υπέδειξαν συγκεκριμένα είδη και συγκεκριμένες ποσότητες. Και εικάζω ότι αυτές οι προειδοποιήσεις και οι υποδείξεις θα επαναληφθούν στο μέλλον. Τι συμβαίνει, φίλες και φίλοι, τι να υποθέσουμε; Πρόκειται για εκφοβισμό ή για ανησυχία; Μήπως και τα δύο; Ή μήπως ούτε αυτοί ξέρουν τι θα γίνει; Κι όλα αυτά που είπε ο επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας τα σκέφτηκε ο ίδιος ή του τα σφύριξαν; Ποιοι είναι αυτοί;

ΕΑΝ πρόκειται για εκφοβισμό, τότε όλα αυτά δεν θα συμβούν, απλά οι κυβερνώντες, η πολιτική κρατική ολιγαρχία, ισχυρίζονται ότι θα συμβούν. Γιατί όμως να εκφοβηθεί ο πληθυσμός; Ποιον εκφοβίζουμε και γιατί –  και τι γίνεται όταν, αυτός που εκφοβίζουμε, φοβάται και τα κάνει πάνω του; Εκφοβίζουμε τον αντίπαλο και το κάνουμε για να τον νικήσουμε, για να παραλύσει η σκέψη του, για να υπακούσει. Εάν ανησυχούν, ποια είναι η ανησυχία τους; Ανησυχούν μήπως η έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας και τροφής προκαλέσουν κοινωνικές αναστατώσεις, τις οποίες πιθανόν να μην μπορέσουν να ελέγξουν και να  διαχειριστούν; Εάν ανησυχούν, τότε ο εκφοβισμός θα κριθεί αναγκαίος και επιβλητέος.

ΕΙΝΑΙ βέβαιο ότι όλα όσα δήλωσε και υποστήριξε αυτός ο ανώτατος κρατικός υπάλληλος δεν είναι δικές του σκέψεις. Κάποιοι του τις υπέβαλαν. Ποιοι είναι αυτοί; Γνωρίζουμε πολύ καλά ποιοι και ποιες είναι. Εδώ και μερικές δεκαετίες, από τη δεκαετία του 1960,  έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ειδικών του μέλλοντος, ο αριθμός των ομάδων, των συμβούλων που αντικείμενό τους είναι η προόραση (foresight), η πρόβλεψη (forecast) και η πρόγνωση (prediction) του μέλλοντος. Σήμερα, δεν υπάρχει επιχείρηση του ιδιωτικού τομέα, πολιτικό κόμμα  και κρατική υπηρεσία που να μην απασχολεί επαγγελματίες της ανάγνωσης του μέλλοντος, ενώ σε πολλά πανεπιστήμια πολλών χωρών του καπιταλιστικού κόσμου υπάρχουν έδρες των Σπουδών για τα μέλλοντα (Futures Studies). Στη δεκαετία του 1990, διαβάζω σε μια σύντομη εισαγωγή σε αυτές τις σπουδές που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (Jennifer M. Gidley, το μέλλον, μετ. Μαρία Παπαηλιάδη), ότι το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έπλασε τον όρο VUCA, από τα αρχικά των λέξεων volatile,  uncertain, complex και ambiguous –  μεταβαλλόμενος, αβέβαιος, πολύπλοκος, ασαφής (ΜΑΠΑ). Πάνω σε αυτή τη θεμελιώδη αντίληψη ερείδονται οι Σπουδές για τα μέλλοντα.

ΜΙΑ από τις πολλές μεθοδολογίες των ειδικών του μέλλοντος είναι ο σχεδιασμός σεναρίων. Πολλά από αυτά τα σενάρια δημοσιοποιούνται μέσω άρθρων, μελετών, εκλαϊκευμένων βιβλίων αλλά υπάρχουν και σενάρια τα οποία δεν δημοσιοποιούνται. Αυτό που υποστηρίζω δεν το έχω διαβάσει αλλά είναι εικασία δική μου. Η λέξη εικασία είναι ευφημισμός –  πρόκειται για βεβαιότητα, δική μου, δεν σας ζητώ να την δεχτείτε και να την υιοθετήσετε. Θα αναρωτηθείτε ποιο να είναι το περιεχόμενο αυτών των σεναρίων και για ποιο λόγο δεν δημοσιοποιούνται και μένουν για ιδία χρήση.

ΤΑ σενάρια αυτά αφορούν ακραίες καταστάσεις, τόσο ακραίες που προκαλούν μεγάλη ανησυχία, τόσο μεγάλη που κρίνεται ότι δεν πρέπει να εκδηλωθεί. Όλα όσα δήλωσε ο Ραλφ Τίσλερ απηχούν κάποιες από αυτές τις ανησυχίες, τις οποίες την επομένη έσπευσε να διαψεύσει η ομοσπονδιακή  Υπηρεσία Δικτύων ενώ ο ειδικός σε ζητήματα ενέργειας του πανεπιστημίου Ζίγκεν Νίκο Πεχ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να γίνονται ολιγόωρες διακοπές, σε τοπικό επίπεδο, στη περίπτωση που ο χειμώνας θα είναι βαρύς. Η βασική ανησυχία των γερμανών μελλοντολόγων είναι το μέλλον των εξαγωγών και των εισαγωγών. Εάν μειωθούν ή περιοριστούν κατά πολύ οι εξαγωγές, θα αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ανέργων. Εάν μειωθούν ή περιοριστούν κατά πολύ οι εισαγωγές, θα μειωθεί τόσο η βιομηχανική παραγωγή όσο και η ποσότητα της τροφής που απαιτείται για να καλυφθούν οι διατροφικές ανάγκες της Γερμανίας. Γιατί όμως να μειωθούν οι εξαγωγές και οι εισαγωγές; Τι φοβούνται, τι τους ανησυχεί;

ΤΟ σενάριο που σχεδιάζουν και μελετούν βασίζεται στη βεβαιότητα της αύξησης της τιμής των ορυκτών καυσίμων. Η Γερμανία και άλλες πλούσιες κοινωνίες της Ευρώπης θα μπορούν να εξασφαλίζουν τις ποσότητες που χρειάζονται αλλά αυτό δεν θα μπορούν να το κάνουν οι περισσότερες φτωχές χώρες, στις οποίες ζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γης. Τι θα συμβεί σε αυτή την περίπτωση; Θα μειωθεί η παραγωγή της τροφής και των πρώτων υλών, θα αυξηθεί ο αριθμός των ανέργων, θα υπάρξει λιμός (προφανώς και λοιμοί), θα υπάρξει μια κατάσταση γενικευμένης κοινωνικής αναστάτωσης. Όχι μόνο σε λίγες χώρες αλλά σε όλες. Με λίγα λόγια, φοβούνται το ξέσπασμα ενός παγκόσμιου εμφύλιου πολέμου.

ΕΑΝ συμβεί αυτό, θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιη η δραστική μείωση τόσο  των γερμανικών εξαγωγών όσο και των εισαγωγών πρώτων υλών και τροφίμων. Το αποτέλεσμα θα είναι η εκρηκτική αύξηση του αριθμού των ανέργων και έλλειψη τροφής, μιας και ένα πολύ μεγάλο μέρος των διατροφικών αναγκών  καλύπτεται από τις εισαγωγές. Δεν θα υπάρξει λιμός, πείνα αλλά ένδεια και σπάνη. Δεν θα τρώνε  Ιανουάριο μήνα καρπούζι από τη Νότια Αφρική και σταφύλια από τη Χιλή, οι αγελάδες της Ολλανδίας δεν θα τρώνε σανό που εισάγεται από το Μεξικό, εάν οι Μεξικάνοι γαιοκτήμονες αποφασίσουν να καλλιεργήσουν φασόλια και όχι χορτάρι, μετά από κοινωνικές αναταραχές.

ΕΑΝ αυτή είναι η κομβική ανησυχία τους, εάν αυτό είναι το κομβικό σενάριο που σχεδιάζουν και μελετούν, θα πρέπει να εικάσουμε ότι θα σχεδιάζουν ακόμα και τρόπους αντιμετώπισης ενός παγκόσμιου εμφυλίου πολέμου. Ποια να είναι άραγε η στρατηγική τους; Μία από τις δύο: προληπτική αποτροπή, παραχωρήσεις δηλαδή ή καταστολή, χρήση βίας. Υποστηρίζω ότι έχει προκριθεί η στρατηγική της προληπτικής αποτροπής, των παραχωρήσεων, της μεταφοράς πόρων από τις λίγες πλούσιες χώρες του καπιταλιστικού κόσμου προς τις φτωχές. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε εάν στεφθεί με επιτυχία αυτή η στρατηγική. Αυτό θα εξαρτηθεί από την ποσότητα των πόρων που θα κατευθυνθεί προς τις φτωχές χώρες. Με άλλα λόγια, θα εξαρτηθεί από την αποφασιστικότητα της κρατικής πολιτικής ολιγαρχίας να προκρίνει το συλλογικό συμφέρον, την συλλογική ισχύ σε βάρος του ατομικού και του μερικού, να προκρίνει την αναπαραγωγή και διαιώνιση της συνολικής καπιταλιστικής κυριαρχίας σε βάρος των μεμονωμένων  άπληστων καπιταλιστών και ισχυρών επενδυτών. Η δε κλιμάκωση της αποφασιστικότητας των πολιτικών θα καθοριστεί από την κλιμάκωση της VUCA, της ΜΑΠΑ.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!