τι θα γίνει, εάν εκκενωθεί η Ουκρανία;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΝΙΑ μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία δεν έχουμε λόγους να ανησυχούμε για ένα παγκόσμιο πόλεμο με χρήση πυρηνικών, ως συνέπεια της εισβολής της Ρωσίας στην ανατολική Ευρώπη και της σύγκρουσής της με τις στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Κάτι τέτοια φαιδρά ακούγαμε τους πρώτους μήνες του πολέμου. Σήμερα, τέλη Νοεμβρίου, ο τρόπος με τον οποίο διεξάγει η Μόσχα τον πόλεμο έχει αλλάξει. Αφού προσάρτησε τις επαρχίες όπου ζουν ρωσόφωνοι, το 15% του ουκρανικού εδάφους, τώρα καταστρέφει οργανωμένα και συστηματικά της μονάδες διανομής του ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την ουκρανική επικράτεια, με αποτέλεσμα 12 εκ. νοικοκυριά, σχεδόν όλος ο πληθυσμός,  να ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση, νερό, συγκοινωνία και επικοινωνία, μικρές ποσότητες τροφής και προβλήματα στην ιατρική περίθαλψη. Με -15 και -20, αυτές είναι οι συνήθεις θερμοκρασίες στην Ουκρανία για μεγάλο διάστημα του χειμώνα, πώς θα επιβιώσει ο πληθυσμός μέσα στο σκοτεινό και παγωμένο  διαμέρισμα, χωρίς νερό και χωρίς δυνατότητα μαγειρέματος;

ΕΙΝΑΙ πλέον σαφές  ότι η Ρωσία δεν επιδιώκει να κατακτήσει την Ουκρανία με στρατιωτικές χερσαίες δυνάμεις – η ήττα θα ήταν οδυνηρή και αναπόφευκτη. Τι επιδιώκει όμως; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μας τον δίνει ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου –  πρόκειται για πόλεμο καταστροφής υποδομών, ώστε να καταστεί αδύνατη η αναπαραγωγή της κοινωνίας, να καταστεί ιδιαίτερα δυσχερής η επιβίωση του πληθυσμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα αλλά και πέραν αυτού. Η Μόσχα περιμένει την αντίδραση του πληθυσμού – αυτός είναι ο κρίσιμος παράγοντας, αυτός θα καθορίσει τη διάρκεια του πολέμου και θα κρίνει την έκβασή του. Πώς θα αντιδράσει όμως ο πληθυσμός; Τρία ενδεχόμενα υπάρχουν.

ΠΡΙΝ τα εξετάσουμε, ας κάνουμε μια σύντομη παρέκβαση για να δούμε το ζήτημα του πληθυσμού. Το 1993 ήταν 53 εκ.· τον Ιανουάριο του 2022,  ένα μήνα πριν αρχίσει ο πόλεμος, ήταν 42 εκ. Μέσα σε 30 χρόνια ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 20% –  παρόμοια μείωση πληθυσμού δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή κοινωνία σε περιόδους ειρήνης. Πού πήγαν αυτά τα 11 εκ; Γιατί έφυγαν;  Μετανάστευσαν προς όλες τις  κατευθύνσεις –  και προς τα ανατολικά, προς τη Ρωσία. Προφανώς δεν ήταν ικανοποιημένοι από τις συνθήκες διαβίωσης ή προέβλεψαν τον πόλεμο και την έκαναν εγκαίρως και εκ του ασφαλούς. Όπως την έκαναν, εγκατέλειψαν την Ουκρανία, άλλα 7, 8 εκ. από τη μέρα που άρχισε ο πόλεμος (24 Φεβρουαρίου) μέχρι σήμερα –  σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ. Οι μετανάστες κατευθύνθηκαν κυρίως προς Γερμανία, Αυστρία,  Πολωνία, Σλοβακία, Ρουμανία. Και προς την Ελλάδα: στις 16 Ιουλίου 2022 είχαν έρθει ήδη 57.550. Έτσι, ο πληθυσμός σήμερα της Ουκρανίας είναι 34 εκ. Σε σχέση με το 1993 έχει μειωθεί κατά 36%! Ας δούμε τώρα τα ενδεχόμενα των εξελίξεων μέχρι το τέλος του χειμώνα, τον Μάρτιο.

ΤΟ πρώτο ενδεχόμενο είναι να μπορέσει να επιβιώσει ο πληθυσμός χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση, νερό, επικοινωνία, συγκοινωνία και τροφή μέσα στο δριμύ ψύχος κάθ΄ όλη τη διάρκεια του χειμώνα, για τέσσερις μήνες. Είναι πολύ δύσκολο αλλά όχι και ακατόρθωτο. Οι συνέπειες όμως θα είναι πολλές και θλιβερές. Ψυχική κατάρρευση και πολλά προβλήματα στην υγεία. Θλίψη και απογοήτευση, ταλαιπωρία και εξαθλίωση. Υπάρχει το ενδεχόμενο ο πληθυσμός να υπομείνει όλα αυτά τα δεινά, μόνο εφ΄ όσον περιμένει πως θα υπάρξει βοήθεια από τη Δύση και προσδοκά το τέλος του πολέμου. Η υπομονή και η θυσία έχει ένα χρονικό όριο, δεν παρατείνεται στο διηνεκές μέλλον. Πολύ σύντομα θα διαπιστώσουν ότι η αποκατάσταση των καταστροφών είναι αδύνατη –  τα κέντρα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν καταστραφεί είναι πολλά και θα καταστραφούν κι άλλα, όλα, κατά συνέπεια απαιτούνται πολύ μεγάλες ποσότητες υλικού, που δεν υπάρχει στην Ουκρανία, και μεγάλος αριθμός εξειδικευμένων τεχνιτών και επιστημόνων. Και είναι βέβαιο ότι, μόλις ένα κέντρο διανομής επισκευάζεται, θα καταστρέφεται και πάλι από τον ρωσικό στρατό.

Η υπομονή και η αυτοθυσία του ουκρανικού πληθυσμού έχει όρια, άρα ημερομηνία λήξης. Όσοι και όσες έχετε μεγαλώσει παιδιά, ξέρετε πολύ καλά ότι, εάν κρυώνουν και πεινάνε, θα κάνεις κάτι, δεν θα περιμένεις όσο αποβλακωμένος και να είσαι. Και τι θα κάνει; Θα εξεγερθεί επιτυχώς κατά της κυβέρνησης, θα συγκροτηθεί μια άλλη που θα συνθηκολογήσει με τη Ρωσία, αποδεχόμενη όλους τους όρους της,  κι έτσι θα τελειώσει ο πόλεμος; Υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο;

ΔΕΝ υπάρχει. Ο ουκρανικός πληθυσμός δεν θα εξεγερθεί για να αλλάξει η κυβέρνηση και να τερματιστεί ο πόλεμος. Γιατί; Γιατί φοβάται. Φοβάται το κράτος, την αστυνομία, τον στρατό, τις παραστρατιωτικές (νεοναζιστικές) οργανώσεις. Όλες αυτές οι οργανώσεις είναι πολύ πιο ισχυρές από την οποιαδήποτε οργάνωση του πληθυσμού. Μπορεί να υπάρξουν, που δεν το βλέπω, κάποιες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις, θα κατασταλούν όμως ανηλεώς. Θα πρέπει να αποκλείσουμε και το ενδεχόμενο να υπάρξει κάποιο πραξικόπημα από δυνάμεις που σκέφτονται τη συνθηκολόγηση με τους όρους της Ρωσίας και το τέλος του πολέμου –  μέσα στους κόλπους της κυρίαρχης πολιτικής ολιγαρχίας τέτοιες δυνάμεις δεν υπάρχουν. Πραξικόπημα μπορεί να συμβεί μόνο εάν κι όταν η κυρίαρχη ουκρανική ολιγαρχία κρίνει ότι παραπαίει και πλησιάζει το τέλος της –  θα θυματοποιήσει τον Ζελένσκι και τους πέριξ αυτού μόνο και μόνο για να επιβιώσει ανανεωμένη.

ΤΟ τρίτο ενδεχόμενο είναι το πιο πιθανό –  να συνεχιστεί η φυγή του ουκρανικού πληθυσμού, να συνεχιστεί και να εντατικοποιηθεί η εκκένωση της Ουκρανίας. Είναι βέβαιο ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα φύγει –  στη δυτική  Χερσώνα χτες πανηγύριζαν την απελευθέρωση της πόλης, σήμερα φεύγουν μαζικά. Εάν τους πρώτους μήνες η εσωτερική μετανάστευση είχε κάποιο νόημα, μόνο στο Κίεβο κατέφυγαν 300.000,  σήμερα δεν έχει. Σήμερα η μόνη λύση (θα) είναι η φυγή προς κάποια ευρωπαϊκή χώρα. Πόσοι όμως θα εγκαταλείψουν την Ουκρανία μέχρι τον Απρίλιο; Θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες της ζωής στις πόλεις, από τις θερμοκρασίες του χειμώνα, και από τη συνέχιση του πολέμου καταστροφής που διεξάγει η Ρωσία. Είναι βέβαιο ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα καταστραφούν όλα τα κέντρα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και θα σταματήσει η λειτουργία όλων των πυρηνικών σταθμών. Τα Χριστούγεννα δεν θα υπάρχει ούτε ένα σπίτι που να έχει ηλεκτρικό ρεύμα. Δεν θα πρέπει λοιπόν να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο ένα μέρος του πληθυσμού να μεταναστεύσει –  μικρό ή μεγάλο. 2 εκ, 5, 10; Δεν ξέρουμε, θα το μάθουμε τον Απρίλιο.

ΠΩΣ θα αντιδράσουν οι δυτικές χώρες, εάν αναγκαστούν να υποδεχτούν αυτό το  πλήθος των προσφύγων-μεταναστών; Θα αντιμετωπίσουν ένα καθοριστικής σημασίας δίλημμα. Εάν τους υποδεχτούν με ανοιχτές τις αγκάλες, θα ενισχύσουν την εκκένωση της Ουκρανίας –  γιατί να ζουν τα παιδιά σου μέσα  στο σκοτάδι, να παγώνουν και να πεινάνε και να μην πας στη Γερμανία; Τα 19 εκ. που έφυγαν από το 1993 μαλάκες ήταν; Κάθε άλλο, ήταν πολύ έξυπνοι. Ας αποδείξουμε λοιπόν πως κι εμείς είμαστε έξυπνοι. Η πολιτική αυτή εξασφαλίζει την ήττα: και θα φορτωθούν εκ. προσφύγων, που πρέπει κάπου να κοιμηθούν, να ζεσταθούν και να φάνε, και εκκενώνεται η Ουκρανία! Υπάρχει ένας τρόπος να σταματήσουν οι μαζικές προσφυγικές ροές, να επιστρέψουν όσοι βρήκαν εκεί καταφύγιο και να σταματήσει η εκκένωση της Ουκρανίας: να τελειώσει ο πόλεμος αλλά η Ρωσία τονίζει με έμφαση ότι ο πόλεμος θα τελειώσει μόνο με τους όρους που θα θέσει η ίδια, δηλαδή με νίκη της Ρωσίας, με ήττα της Δύσης.

ΑΣ διατυπώσουμε τώρα, μετά από όσα έχουμε εκθέσει, μια υπόθεση που κάθε άλλο παρά αβάσιμη φαίνεται πως είναι. Ας υποθέσουμε ότι ο πληθυσμός έχει εγκαταλείψει την Ουκρανία, ότι έχει ολοκληρωθεί η εκκένωσή της. Τι θα γίνει σε αυτή την περίπτωση; Το πρώτο που θα γίνει θα είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει: ο ουκρανικός στρατός θα πολεμά σε μια χώρα που ο πληθυσμός την εγκαταλείπει μαζικά ή την έχει ήδη εγκαταλείψει! Δεν θα υπάρχει πληθυσμός, μόνο ο στρατός! Μπορεί όμως να υπάρξει στρατός χωρίς τον πληθυσμό – χωρίς ηθική και επιμελητειακή (logistic) στήριξη και υποστήριξη;

ΤΟ  δεύτερο ενδεχόμενο δεν είναι άλλο παρά η πλήρης πραγματοποίηση του σχεδίου της Ρωσίας, η επιτυχία της στρατηγικής της: η εκκένωση της Ουκρανίας σχηματίζει, επιβάλλει μια αχανή ακατοίκητη περιοχή, μια τεράστια αμυντική τάφρο μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρώπης. Σε αυτή την περίπτωση, η ύπαρξη του στρατού και η συνέχιση του πολέμου δεν μπορεί παρά να έχει ημερομηνία λήξης.

ΤΟ  τρίτο ενδεχόμενο το σκέφτομαι και τρομάζω. Εάν εκκενωθεί η Ουκρανία, εάν φύγει όλος ή το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, θα σταματήσει ολοσχερώς ή κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος, η γεωργική παραγωγή –  σιτάρι, καλαμπόκι, ηλιέλαιο. Οι συνέπειες δεν θα είναι οικτρές και οδυνηρές – θα είναι εξοντωτικές, φρικτές. Θα υπάρξει σιτοδεία, πείνα, υποσιτισμός λόγω της κατακόρυφης αύξησης των τιμών βασικών ειδών διατροφής σε όλες τις χώρες του πλανήτη. Η κοινωνική αναστάτωση θα γενικευτεί σε όλον τον πλανήτη, θα οξυνθεί (εξ αιτίας και της ενεργειακής κρίσης και της αύξησης της τιμής των ορυκτών καυσίμων) και θα κλιμακωθεί· η βίαιη καταστολή από το κράτος και τις παρακρατικές οργανώσεις θα κριθεί αναγκαία.

ΕΑΝ υπάρχουν, είναι βέβαιο ότι υπάρχουν,  κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα ήθελαν ή επιδιώκουν να οδηγηθεί ο κόσμος όλος σε αυτή την κατάσταση, τότε θα οδηγηθούμε προς αυτήν την κατάσταση –  όπως οδηγηθήκαμε προς την διεξαγωγή του Α’ και Β’ παγκοσμίου πολέμου.  Είναι βέβαιο όμως ότι υπάρχουν αντίστοιχες δυνάμεις που δεν επιθυμούν μια κατάσταση γενικευμένου παγκόσμιου εμφυλίου πολέμου. Η έκβαση της σύγκρουσης μεταξύ αυτών των δυνάμεων, μεταξύ της απόλυτης ισχύος (κυριαρχίας) και της σχετικής, θα καθορίσει τις εξελίξεις του μέλλοντος. Είμαι της γνώμης, θέλω να πιστεύω, πως θα επικρατήσει η λογική του συμβιβασμού, της υποχώρησης και των παραχωρήσεων  – η πρόκριση αυτής της λογικής θα γίνει  μόνο και μόνο για να μην διατρέξει σοβαρούς κινδύνους η καπιταλιστική κυριαρχία και ο ο δυτικός πολιτισμός: θα βρεθούν τρόποι να αποτραπεί η εκκένωση της Ουκρανίας και να τελειώσει ο πόλεμος. Ποιοι είναι αυτοί οι τρόποι θα το μάθουμε όταν θα έρθει η ώρα.