φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΔΩ και λίγους μήνες παρατηρείται στη Γερμανία μια νέα κοινωνική πρακτική, κοινωνική συμπεριφορά: οι συνταξιούχοι, άνδρες και γυναίκες, αφήνουν την κατάρα της μονήρους ευδαιμονίας, τη φρίκη της αυτάρκους μακαριότητας και ζουν ομαδικά, από 3 έως και 7, στο ίδιο σπίτι, ο καθένας, η καθεμία με το δωμάτιο του/της και περνώντας τον περισσότερο χρόνο στους κοινόχρηστους χώρους της κουζίνας και του σαλονιού. Η ομαδική συμβίωση ήταν, και συνεχίζει να είναι, πολύ συνηθισμένη πρακτική στις μεγάλες γερμανικές πόλεις, κυρίως μεταξύ των αζευγάρωτων ανδρών και γυναικών ή των ζευγαριών. Στο σπίτι στο Βερολίνο που έζησα ένα κάποιο διάστημα συμβιώναμε τέσσερα “νοικοκυριά”: δύο ζευγάρια (το ένα με παιδί), ένας άντρας και μια γυναίκα. Τέσσερα νοικοκυριά, ένα ψυγείο – όχι τέσσερα νοικοκυριά, τέσσερα ψυγεία· ένα πλυντήριο, μία ηλεκτρική κουζίνα – όχι τέσσερα πλυντήρια, τέσσερις κουζίνες. Ο ατομικισμός και ο εργενισμός αυξάνει την παραγωγή και την κατανάλωση, κατασπαταλά ενέργεια και εργασία, και βέβαια αυξάνει την κερδοφορία – η συλλογική ζωή, η ομάδική συμβίωση τα ελαχιστοποιεί όλα αυτά: ζήτω η μοναξιά και οι εργένηδες, βροντοφωνάζει ο καπιταλισμός, ζήτω η ομαδική συμβίωση διακηρύσσει η κοινωνική επανάσταση της συμβίωσης που εκκίνησε και θα κλιμακωθεί – ειδάλλως δεν την βγάζουμε καθαρή.
ΣΤΟ Ντίσελντορφ, όπου πέρασα το 1992, έξι φίλοι και φίλες εφάρμοσαν το εκ περιτροπής μαγείρεμα: μαγείρευε ο καθένας/καθεμία μία φορά τη βδομάδα για τους υπόλοιπους και τις άλλες μέρες πήγαινε κι έτρωγε σ’ αυτόν/αυτήν που ήταν η σειρά του/της να μαγειρέψει. Η Κυριακή ήταν ελεύθερη. Μπορούσες να μην πας να φας αλλά όταν ερχόταν η σειρά σου έπρεπε να μαγειρέψεις. Μπορούσες να φέρεις κι ένα φίλο, μία φίλη. Να μαγειρεύεις μια φορά τη βδομάδα και τις άλλες μέρες να βρίσκεις έτοιμο φαγητό. Μειώνεται ο επαχθής καθημερινός μόχθος του μαγειρέματος και ποικίλει η διατροφή – η παρέα που γνώρισα αποτελούνταν από Έλληνες, Κύπριο, Ισπανίδα, Γερμανούς και Γερμανίδες.
Η νεοεμφανιζόμενη τάση της ομαδικής συμβίωσης των συνταξιούχων στη Γερμανία θα διαδοθεί, θα κλιμακωθεί, θα γενικευτεί και θα επεκταθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εάν δεν έχει ήδη εκκινήσει. Πρόκειται για την εκκίνηση μιας κοινωνικής επανάστασης, μιας κοινωνικής αλλαγής που δεν μπορεί να αναστραφεί. Οι συνταξιούχοι δεν μπορούν πια να ζήσουν μόνοι και μόνες, ακόμα κι αν το θέλουν. Είναι βέβαιο ότι επεκταθεί και σε άλλες ηλικίες, διοτι και αυτές αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, τα δύο μεγαλύτερα προσβλήματα της εποχής μας – την μοναξιά και την ακρίβεια. Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις την μοναξιά; Με διαμαρτυρίες και με διαδηλώσεις; Τι να ζητήσεις; Παρέα; Φίλους και φίλες; Από ποιον να το ζητήσεις, να το ικετεύσεις, από το κράτος; Στην Αγγλία το κράτος ίδρυσε Υπουργείο Μοναξιάς (δεν κάνω πλάκα)! Κρατικοί υπάλληλοι επισκέπτονται στα σπίτια των μοναχικών συνταξιούχων και τους κάνουν παρέα. Το μυαλό τους είναι στο πότε να έρθει η ώρα να φύγουν να πάνε να πιούνε κάνα μπιρόνι. Δεν τους παρεξηγώ, υπάλληλοι είναι, κι εγώ, όλοι και όλες το ίδιο θα κάναμε.
Η μοναξιά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα προβλήματος για το οποίο δεν μπορείς να διαμαρτυρηθείς και να διαδηλώσεις. Δεν είναι το μόνο, είναι πολλά. Ο μόνος, ο μόνος, τρόπος να αντιμετωπίσεις και να επιλύσεις το πρόβλημα είναι η πράξη, η δράση, η ενεργητικότητα, η πρωτοβουλία, το πέρασμα στην πράξη. Ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, που δεν προσφέρονται για διαμαρτυρίες, αιτήματα και διαδηλώσεις, παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον γιατί σχετίζεται με το ερώτημα: πώς εκκινεί μια κοινωνική επανάσταση, μια μη αναστρέψιμη κοινωνική αλλαγή; Η μελέτη των κοινωνικών επαναστάσεων του παρελθόντος δείχνει ότι άρχισαν με το πέρασμα την πράξη, με την αλλαγή πτυχών της κοινωνικής πρακτικής και της κοινωνικής συμπεριφοράς.
ΓΙΑ την ακρίβεια μπορούμε να διαμαρτυρηθούμε και να διαδηλώσουμε. Και το κάνουμε και θα το κάνουμε. Αναμένονται πολλές διαδηλώσεις και ταραχές και εξεγέρσεις φέτος τον χειμώνα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Επιδιώκουν να αποτρέψουν την πραγματοποίησή τους μέσω της κρατικής διανομής χρήματος αλλά δεν γνωρίζουμε εάν τελεσφορήσει αυτή η προσπάθεια. Εάν επιβληθεί δελτίο στη βενζίνα και στο πετρέλαιο κίνησης, κάτι που το θεωρώ βέβαιο, θα επιβληθεί διότι δεν υπάρχει επάρκεια. Θα υπάρξουν διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις για την επιβολή αυτού του μέτρου; Μα το πετρέλαιο τελειώνει, θα μας πουν, πού θα το βρούμε; Σε δέκα είκοσι χρόνια, ούτε τα μισά αυτοκίνητα θα κυκλοφορούν, λόγω της αύξησης της τιμής των καυσίμων.
ΥΠΑΡΧΕΙ τρόπος να αντιμετωπίσουμε την ακρίβεια με την αλλαγή του τρόπου ζωής και σκέψης; Ποιος είναι αυτός; Είναι ένας και μόνο ένας : η ομαδική συμβίωση, η συλλογική ζωή. Θα επικαλεστώ δύο πρακτικές προσωρινής και περιστασιακής συμβίωσης αλλά σε μόνιμη βάση, επαναλαμβανόμενη. Στα χωριά, τον χειμώνα, οι γέροι το πρωί δεν ανάβουν τη σόμπα στο σπίτι τους. Πάνε στο καφενείο! Τι είναι το καφενείο; Είναι ένας χώρος ομαδικής συμβίωσης, είναι ένας πολυλειτουργικός κοινόχρηστος χώρος, (αλλά ιδιόκτητος, αν και όχι πάντα), είναι μια κομμουνιστικότητα. Είναι το σαλόνι, το καθιστικό του χωριού. Με μία σόμπα, συνήθως ξυλόσομπα, ζεσταίνονται 20 και 30 και περισσότεροι. Πίνουν καφέ, διαβάζουν εφημερίδα, βλέπουν τηλεόραση, συζητάνε για πολιτική και άλλα ζητήματα, λένε μαλακίες και γελάνε, παίζουν χαρτιά και τάβλι, πίνουν τσιπουράκι. Οι γυναίκες μαζεύονται πότε στο σπίτι της μιας πότε της άλλης. Με μια σόμπα ζεσταίνονται και τρεις και τέσσερις και πέντε – πίνουν καφέ, λένε τον καφέ, κουτσομπολεύουν (το κουτσομπολιό μάς έκανε ανθρώπους, μην το ξεχνάτε), η νοικοκυρά του σπιτού μαγειρεύει ή κάνει κι άλλες δουλειές με παρέα, ανταλλάσσουν γνώσεις και εμπειρίες για συνταγές.
ΑΥΤΕΣ οι πρακτικές έχουν μεγάλη παράδοση – αναπόσπαστο μέρος της γενικότερης παράδοσης της συλλογικής ζωής, της ομαδικής συμβίωσης στα χωριά. Στις πόλεις υπάρχουν αυτές οι πρακτικές κι έχουν επινοηθεί κι άλλες. Και στις πόλεις υπάρχουν καφενεία, και στις πόλεις, στις λαϊκές γειτονιές, οι γυναίκες μαζεύονται το πρωί να πιουν τον καφέ τους. Η παράδοση όμως αυτή φθίνει εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι γυναίκες εργάζονται, τα καφενεία είναι λίγα και γίνονται ολοένα και λιγότερα. Στήθηκαν στέκια αλλά ελάχιστα υπάρχουν σήμερα. Οι καταλήψεις αντιμετωπίστηκαν από το κράτος με ανηλεή αποφασιστικότητα. Στα πάρκα και στις πλατείες δεν υπάρχουν παγκάκια να καθίσεις (και να φας, να κοιμηθείς, μνα διαβάσεις) – δεν είναι πια κοινόχρηστοι, πολυλειτουργικοί χώροι: θα περνάς μόνο και θα φεύγεις, για να πας ή στο σπίτι ή στη δουλείά. Καμία άλλη πολιτισμική επιδημία, από τις πάμπολλες που εμφανίστηκαν στις καπιταλιστικές κοινωνίες, δεν έχει τόσο πολλά θύματα και τόσες πολλές ολέθριες συνέπειες, όσο αυτή της μοναξιάς. Η κατάθλιψη επεκτείνεται με ρυθμό ταχύτερο ενός λοιμού. Σε αυτήν προστίθεται μια νέα μάστιγα που μας μαστιγώνει και μας πληγώνει – η ακρίβεια.
ΕΑΝ νομίζετε ότι τα αντικαταθλιπτικά, ο οικιακός εγκλεισμός και οι εικονικοί άγνωστοι φίλοι του fb, τους οποίους πολλοί και πολλές προτιμούν από τους ζωντανούς γιατί είναι σαν τα σκυλιά, δεν σου δημιουργούν προβλήματα, εάν νομίζετε ότι όλα αυτά είναι η λύση στο πρόβλημα της μοναξιάς και της κατάθλιψης, τι να πω, πάω πάσο. Εάν νομίζετε ότι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της ακρίβειας είναι οι διαμαρτυρίες και οι διαδηλώσεις, και πάλι, τι να πω; Υποστηρίζω ότι αυτοί δεν είναι οι ενδεδειγμένοι τρόποι για να αντιμετωπίσεις δημιουργικά και ευχάριστα τη μοναξιά και την ακρίβεια, ότι ο μόνος τρόπος είναι η συλλογική ζωή και η ομαδική συμβίωση/διαβίωση. Διαφωνώ κατηγορηματικά με όσους και όσες υποστηρίζουν ότι είναι δύσκολο στις πόλεις να υπάρξει συλλογική ζωή και ομαδική διαβίωση/συμβίωση. Αργά ή γρήγορα θα εμφανιστούν. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιες μορφές θα πάρουν και ποιοι/ποιες θα είναι αυτοί/αυτές που θα τις επινοήσουν και θα τις ζήσουν.
ΕΑΝ η συρρίκνωση του ζωντανού κομμουνισμού, του κομμουνισμού του αέναου παρόντος, έχει αγγίξει στις μέρες μας τα όριά του, η συρρίκνωση αυτή γίνεται προβληματογόνος: προκαλεί πληθώρα προβλημάτων. Όλα αυτά αντιμετωπίζονται μόνο με ένα τρόπο: με τη συλλογιή ζωή, την ομαδική συμβίωση/διαβίωση, με την διεύρυνση του ζωντανού κομμουνισμού.
Σχολιάστε ελεύθερα!