θα τα ξαναπούμε τέλη Σεπτεμβρίου – τι έχουμε να πούμε, πόσα πράγματα θα γίνουν μέχρι τότε!

” δεν θέλω να δουλεύω καθόλου”

(Αγ., φίλη, πενηντάχρονη λαντσέρισα σε ψητοπωλείο)

April is the cruellest month, breeding/lilacs out of the dead land, mixing/memory and desire, stirring/dull roots with spring rain.

(T.S. Eliot, The Waste Land – Η Ρημαγμένη Γη)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΗΡΘΕ πάλι ο Απρίλης (όχι, δεν είναι ο σκληρότερος μήνας)  και, όπως κάθε χρόνο,  ήρθε η ώρα να χωρίσουμε για λίγους μήνες. Θα τα ξαναπούμε τέλη Σεπτέμβρη. Άρχισαν οι δουλειές στον λαχανόκηπο, τον βοτανόκηπο, το αμπέλι και τον οπωρώνα. Μέχρι τον Σεπτέμβρη θα γίνουν πολλά, οπότε τότε  θα σκεφτούμε και θα γράψουμε πολλά –  και, το σημαντικότερο, θα επανεξετάσουμε, θα αναθεωρήσουμε  και θα ξανασκεφτούμε πολλά. Σήμερα θα συνοψίσω τα βασικά σημεία των κειμένων των τελευταίων μηνών, τον προβληματισμό μου και τις απόψεις μου. Όλα αυτά θα είναι ο προσανατολισμός μου και για το προσεχές φθινόπωρο.

ΤΟ κομβικό γεγονός της εποχής μας είναι η εν εξελίξει σύγκρουση μεταξύ της κοινωνικής  επανάστασης και της προληπτικής/κατασταλτικής αντεπανάστασης. Η σύγκρουση αυτή θα διαρκέσει καθ΄ όλον τον 21ο αιώνα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια θα είναι η έκβασή της, μας επιτρέπεται όμως να διατυπώσουμε κάποιες εικασίες, λιγότερο ή περισσότερο βάσιμες. Τι εννοώ όμως όταν λέω “κοινωνική επανάσταση”; Και τι, “προληπτική/κατασταλτική αντεπανάσταση”;

ΟΤΑΝ λέω κοινωνική επανάσταση εννοώ τρεις πολύ σημαντικές αλλαγές που έχουν εκτυλιχθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Η πρώτη: ο υλικός κοινωνικός πλούτος που παράγεται είναι τεράστιος, επαρκεί να καλύψουμε τις βασικές μας ανάγκες, εννοώ τον παγκόσμιο πληθυσμό, και παράγεται από ολοένα και λιγότερους εργαζόμενους. Θα γίνουν ακόμα λιγότεροι μέσα στις επόμενες δυο, τρεις δεκαετίες. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης είναι συνταρακτικές: η ηθική της εργασίας υποχωρεί συνεχώς, η δυσφορία για την εναπομείνασα μισθωτή εργασία είναι ολοφάνερη, η πλειονότητα του πληθυσμού ζει χωρίς να εργάζεται (κοινωνία της αεργίας), επιβιώνει με την διανομή χρήματος από το κράτος (κρατική διανεμητική κοινωνία). Ο υλικός κοινωνικός πλούτος παράγεται με ολοένα λιγότερη χρησιμοποίηση του εμπορεύματος “εργασιακή δύναμη” με συνέπεια τη συρρίκνωση του καπιταλισμού –  ένα προϊόν που παράγεται χωρίς την εργασιακή δύναμη δεν είναι πια εμπόρευμα. Εάν το εντονότερο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού είναι η απόσπαση κέρδους (υπεραξίας) μέσω της χρησιμοποίησης της εργασιακής δύναμης, τότε στις επόμενες δυο, τρεις δεκαετίες η συρρίκνωση του καπιταλισμού θα συνεχιστεί και θα επιταθεί. Αυτή είναι η πρώτη πτυχή της εν εξελίξει κοινωνικής επανάστασης. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα του Παραδείσου –  θα μπορούμε να ζούμε χωρίς να δουλεύουμε αλλά να εργαζόμαστε και να δημιουργούμε. Αυτό δεν πρέπει να γίνει –  αυτή είναι η προληπτική/κατασταλτική αντεπανάσταση. Δεν μπορεί όμως να αποτραπεί, να σταματήσει. Υπάρχει άλλος τρόπος να αντιμετωπιστεί: η ζωή στο όριο της επιβίωσης, ο οικιακός εγκλεισμός. Θα τα δούμε παρακάτω.

Η δεύτερη αλλαγή. Εκτός από το τέλος της δουλειάς έχουμε και το τέλος του πολέμου. Επειδή διατρέχω τον κίνδυνο να παρεξηγηθώ, διευκρινίζω ότι όταν λέω τέλος πολέμου εννοώ ότι οι υποτελείς  (της Ευρώπης, της περιοχής του πλανήτη που ήταν για χιλιάδες χρόνια διαρκές πεδίο μαχών και πολέμων)  δεν θα πολεμήσουν πια μεταξύ τους, υπό τις διαταγές των Κυρίων τους, όπως πολεμούσαν εδώ και χιλιετίες. Δεν εννοώ ότι δεν θα γίνονται πόλεμοι –  τουναντίον. Αλλά οι πόλεμοι θα γίνονται με επαγγελματικούς, μισθοφορικούς στρατούς. Αυτό είναι το πρόβλημα της ειρήνης: οι υποτελείς δεν θέλουν να πολεμήσουν, δεν υπάρχουν πια στρατοί κληρωτών, δεν υπάρχουν εδαφικές εκκεμότητες, δεν μπορούν να συμμετάσχουν στον πόλεμο λόγω των υπαρχόντων όπλων –  απαιτείται ειδίκευση για να χρησιμοποιηθούν αυτά τα όπλα (αεροπλάνα, πύραυλοι, τανκς κ.α.). Πώς θα επιλυθεί το πρόβλημα της ειρήνης –  αυτή είναι η προληπτική/κατασταλτική αντεπανάσταση. Τι πρέπει να κάνουμε ώστε να υπάρχουν στρατοί και πολεμική βιομηχανία; Πώς θα εξοβελίσουμε το ειρηνικό πνεύμα; Τρεις τρόποι υπάρχουν: η διεξαγωγή τοπικών πολέμων, η ένταση της βίας μεταξύ των υποτελών (της ενδοοικογενειακής, μεταξύ των αντρών και των γυναικών, μεταξύ των νέων ανδρών) και η επίσειση της απειλής του πολέμου – και μάλιστα του πυρηνικού.

Η τρίτη αλλαγή είναι η βελτίωση της θέσης των γυναικών και ο κλονισμός, η υποχώρηση, ο επιθανάτιος ρόγχος του τέρατος της πατριαρχίας. Παρ΄ όλες όμως τις θετικές αλλαγές, υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα μπροστά μας. Πιο μεγάλο δρόμο έχουν οι άνδρες. Κι αυτή η αλλαγή πρέπει να σταματήσει. Οι αμβλώσεις απαγορεύονται, οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο, δουλεύουν περισσότερο (και στο σπίτι), οι γυναικοκτονίες κάθε χρόνο γίνονται και περισσότερες. Όλα αυτά είναι πτυχές της προληπτικής/κατασταλτικής αντεπανάστασης.

Η κοινωνική επανάσταση, αυτές οι τρεις κοινωνικές αλλαγές που ανέφερα, άρχισε τα τέλη του 19ου αιώνα με τα πρώτα θεμέλια του κοινωνικού κράτους, τη μείωση του χρόνου εργασίας, την εμφάνιση του φεμινιστικού κινήματος, ενώ με τους δύο παγκοσμίους πολέμους και την κατασκευή των πυρηνικών όπλων εδραιώθηκε η απέχθεια και η απροθυμία για τον πόλεμο. Η προληπτική και η κατασταλτική αντεπανάσταση άρχισε τη δεκαετία του 1980, στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο πρώτα, με την επέλαση του νεοφιλευθερισμού. Η κοινωνική επανάσταση έπρεπε να σταματήσει (προληπτική αντεπανάσταση) και να αρθούν πολλές παραχωρήσεις (κατασταλτική αντεπανάσταση).

Η κοινωνική επανάσταση όμως δεν μπορεί να εξαλειφθεί. Οι επιτυχίες του νεοφιλευθερισμού ήταν λίγες και υστερούσαν έναντι των αχαλίνωτων φιλοδοξιών του.  Πώς να εφαρμόσεις την καθολική πλήρη οχτάωρη απασχόληση; Πώς να σταματήσεις τη μείωση της χρησιμοποίησης της μισθωτής εργασιακής δύναμης, του εμπορεύματος που σου εξασφαλίζει πραγματικά και όχι εικονικά ή υποθετικά κέρδη; Μπορείς να ξανακάνεις τους υποτελείς αν όχι πολεμοχαρείς, τουλάχιστον φιλοπόλεμους; Μπορείς να κλειδώσεις τις γυναίκες στο σπίτι, όταν από τη δουλειά τους κερδίζεις πολλά;

Ο φιλελευθερισμός αποδείχτηκε λίγος. Άλλη είναι η λύση, πιο δραστική, πιο αποτελεσματική:

Παράδεισο θέλετε; Θα τα κάνουμε όλα Κόλαση!

ΣΤΟ ερώτημα αυτό και σε αυτή την απάντηση, φίλες και φίλοι, συνοψίζω το χρονικό διάστημα 2020-2100.

ΠΩΣ θα τα κάνουν όλα κόλαση; Είναι πολύ απλό: θα αποτρέψουν την επίλυση των πολλών και παγκοσμίων κοινωνικών προβλημάτων και θα δημιουργήσουν κι άλλα. Εάν τα προβλήματα επιλυθούν, ο δυτικός πολιτισμός και ο καπιταλισμός θα καταρρεύσουν –  άρα, δεν πρέπει να επιλυθούν. Η δυτική (καπιταλιστική) κυριαρχία όχι μόνο  νομιμοποιείται αλλά διαιωνίζεται και ενισχύεται με την ύπαρξη των προβλημάτων. Μόνο εάν λάβουμε υπ’  όψει μας το βασικό χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού (την  επιθυμία αύξησης της ισχύος έναντι της φύσης και των υποτελών, την απομάκρυνση από τη φύση και από τους άλλους), μπορούμε να κατανοήσουμε τα δύο κομβικά προβλήματα: την ανθρωπολογική οπισθοχώρηση και την ελεεινή κατάσταση του σώματος, ένα σώμα που δεν έχει αρχίσει να τα παίζει αλλά που τα έχει παίξει. Με την ανθρωπολογική οπισθοδρόμηση εννοώ την εν εξελίξει απώλεια βασικών ανθρώπινων χαρακτηριστικών: δεν γελάμε, δεν χορεύουμε, δεν τραγουδάμε, δεν παίζουμε, δεν γαμάμε, δεν είμαστε ενεργητικοί αλλά παθητικοί θεατές και καταναλωτές, έχουμε εθιστεί αναπανόρθωτα στην ευκολία, την άνεση –  με αντίτιμο την ανία, την πλήξη, την βαρεμάρα, την μοναξιά και την κατάθλιψη. Τρία καινοφανή φαινόμενα, άμεσα συσχετιζόμενα με την εμφάνιση του βιομηχανικού καπιταλισμού και την επέκτασή του, ο καρκίνος (από το 1800), οι μακροχρόνιες ασθένειες  και τα αυτοάνοσα (μετά το 1980), είναι αψευδείς μάρτυρες της συνεχούς επιδείνωσης της υγείας των υποτελών. Θα ζούμε ως ασθενείς από τη γέννησή μας μέχρι τον θάνατό μας  –  υπό διαρκή ιατρική επιτήρηση  (ιατρικό Πανοπτικό). Το πόσο ευάλωτοι είμαστε φάνηκε με την Covid 19.

ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ, ένδεια, οικιακός εγκλεισμός –  αυτοί θα είναι μερικοί από τους τρόπους για να γίνει η κοινωνία και η ζωή μας κόλαση. Η κοινωνία θα γίνει ένα αχανές Πανοπτικόν, η πλειονότητα θα εγκλειστεί μέσα στο σπίτι, αυτό θα εκλαμβάνεται ως φυσιολογικό και ο τρόμος των ανθρώπων θα είναι μήπως αυτό πάψει να υπάρχει –  η απόγνωση και η απελπισία που προκαλεί μια ολιγόωρη διακοπή στο φέις μπουκ δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα ενισχύσει την προληπτική/κατασταλτική αντεπανάσταση –  η ακρίβεια θα ενισχύσει τον οικιακό εγκλεισμό, η πρόσβαση στην ενέργεια και την τροφή θα περιοριστεί δραστικά, η ανεργία θα αυξηθεί, ένα πολύ μεγάλο μέρος των μικροαστικών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων θα πάρει τον δρόμο της καθόδου προς την κοινωνική κόλαση, θα υπάρξουν εξεγέρσεις, λεηλασίες, ανηλεής κρατική καταστολή που θα μετεξελιχθεί σε καθημερινή κρατική τρομοκρατία.

ΕΑΝ η κοινωνική αναταραχή εξαπλωθεί σε όλον τον πλανήτη και η καπιταλιστική οικονομία (και οι καπιταλιστικές κοινωνίες) αντιμετωπίσουν το φάσμα της κατάρρευσης, τότε δεν ξέρουμε ποια από τις δύο στρατηγικές του Κυρίου ημών θα εφαρμοστεί:

οι παραχωρήσεις ή η εξόντωση;