ανοσία της αγέλης: πώς μας αντιμετώπισαν, ως ανθρώπους ή ως εκτρεφόμενα ζώα; θα σκεφτούμε ή θα φοβηθούμε;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΧΟΛΙΑΖΟΝΤΑΣ ο Χανς Φράγιερ (Hans Freyer, Τεχνοκρατία και Ουτοπία, 1955, Νεφέλη [1998] ) την πρόβλεψη του Αλέξις ντε Τοκβίλ (Η δημοκρατία στην Αμερική, 1835-1840, Στοχαστής, ) ότι η δημοκρατία και το δημοκρατικό κράτος τείνουν προς τον ολοκληρωτισμό, προς το ολοκληρωτικό κράτος, γράφει (σελ. 173): ”Όμως το ουσιώδες είναι το πώς την καταγράφει: δίχως αιτιάσεις και δίχως υπερευαισθησίες, δίχως πικρία και, κυρίως, δίχως χαιρεκακία. Ο Tocqueville καταγράφει την τάση αυτή ως κίνδυνο, όχι όμως με τη στάση του προειδοποιητή που τα ξέρει όλα, ούτε με εκείνη του μάντη κακών, αλλά ως γνώστης των πολιτικών δομών. . .” 

ΜΕ αυτή την προειδοποίηση κατά νου, για να μην παρεξηγηθούμε, θα επαναλάβω το ερώτημα που έθεσα προχτές και θα συνεχίσω διατυπώνοντας και άλλα. Αναρωτήθηκα λοιπόν γιατί, ενώ το 99%, μην πω 99,5%, των νοσούντων και νοσουσών κατά την διάρκεια της πανδημίας δεν έπαθε απολύτως τίποτα, εστιάσαμε την προσοχή μας στο 0, 2% που πέθαναν και όχι στο 99,5% που το σώμα τους αντιμετώπισε τον κορονοϊό; Γιατί εστιάσαμε στον θάνατο και όχι στη ζωή; Γιατί εστιάσαμε στην ασθένεια και όχι στην υγεία; Γιατί εστιάσαμε στην ανοσολογική ανεπάρκεια και όχι στην ικανότητα του σώματός μας, μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος, να αντιμετωπίζει ιούς που δεν τους γνωρίζει; Γιατί δεν εξυμνήσαμε το ανοσοποιητικό σύστημα; Γιατί κάποιοι και κάποιες δυσκολεύτηκαν πολλοί κι άλλοι και άλλες δεν τα κατάφεραν; Γιατί το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν τα κατάφερε, γιατί ήταν ανεπαρκές; Γιατί τις τελευταίες δεκαετίες το ανοσοποιητικό μας σύστημα αρχίζει να τα παίζει (αυτοάνοσα, πάνω από 80) και να στρέφεται όλως παραδόξως κατά υγιών κυττάρων και ιστών και τους καταστρέφει; Γιατί αυτή η αυτοκαταστροφή και αυτοκτονική στάση; Μήπως βρισκόμαστε στην αρχή μιας διαδικασίας αποδιοργάνωσης και απορρύθμισης του ανοσοποιητικού συστήματος; Και μιας και ο κορονοϊός σχετίζεται με το αναπνευστικό μας σύστημα, δεν θα έπρεπε να σκεφτούμε και να αναρωτηθούμε τι γίνεται και με αυτό; Μήπως και αυτό αποδιοργανώνεται και αποδιαρθρώνεται, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το ανοσοποιητικό; Δεν γνωρίζουμε ότι ο καρκίνος των πνευμόνων είναι πρώτος σε θανάτους και ότι εμφανίζεται, όπως και όλες οι άλλες 100 (εκατό) μορφές του καρκίνου, μετά το 1800, με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης και την επικράτηση του βιομηχανικού καπιταλισμού; Δεν βλέπουμε ότι και στην περίπτωση του καρκίνου το σώμα μας εδώ και πάνω από δύο αιώνες  αρχίζει να τα παίζει, πολλαπλασιάζει τα κύτταρά του ανεξέλεγκτα και μας σκοτώνει μέσω της αθανασίας; Μήπως το σώμα μας είναι ένα πεδίο μάχης, του διεξαγόμενου εδώ και δύο αιώνες πολέμου μεταξύ της βιολογικής φύσης μας και της καπιταλιστικής επιστήμης και καπιταλιστικής Τεχνικής; Ποια θα είναι η έκβαση αυτού του πολέμου;

ΥΠΑΡΧΟΥΝ, φίλες και φίλοι, δύο τρόποι να προσεγγίσουμε το ζήτημα του κορονοϊού και της πανδημίας, να σκεφτούμε επί αυτών των ζητημάτων. Ο πρώτος είναι να τα δούμε σε πολύ στενό πλαίσιο: είναι ένας ιός, πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε, θα κάνουμε εμβόλια ή θα πάρουμε άλλα φάρμακα, θα έρθει και θα φύγει και όλα καλά. Δεν νομίζω πως είναι ο κατάλληλος. Είμαι της γνώμης ότι θα πρέπει να τα δούμε ως μέρος μιας ολότητας, να τα προσεγγίσουμε  επεξεργαζόμενοι ένα πολύ ευρύ πλαίσιο και να διερευνήσουμε τη θέση τους μέσα σε αυτό το ευρύ πλαίσιο. Θα πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε αφενός σε ποια φάση της εξέλιξης της καπιταλιστικής κοινωνίας και του καπιταλισμού ενέσκηψε ο κορονοϊός και αφετέρου σε ποια κατάσταση βρίσκεται το σώμα μας μέσα σε αυτή την κοινωνία. Εάν σκέφτεστε όπως οι μεταμοντέρνοι, χαλαρά και απλά, μιας και όλα επιτρέπονται, είναι πολύ λογικό να απηυδήσετε με αυτόν τον τρόπο σκέψης, που επιμένει να διατυπώνει μεγάλες αφηγήσεις. Δεν πειράζει. Συνεχίστε να σκέφτεστε έτσι.

ΔΕΝ θα ασχοληθούμε εκτενώς και διεξοδικά σήμερα με την πρώτη πτυχή. Όταν όμως καταπιαστούμε, θα διαπιστώσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκε ο κορονοϊός, η πρόκριση της ασθένειας και του θανάτου έναντι της υγείας και της ζωής, έχει πολύ μεγάλη σχέση με τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής κοινωνίας και του καπιταλισμού. Θα εστιάσουμε λοιπόν στο σώμα. Και θα αναρωτηθούμε: γιατί εστίασαν στους νεκρούς και όχι στους ζωντανούς; Για να μας προστατεύσουν; Επειδή ενδιαφέρονται για την ζωή μας και την υγεία μας; Ποιος ήταν ο σκοπός τους; Η ανοσία της αγέλης. Ήρθε λοιπόν η ώρα να σκεφτούμε και να θέσουμε το εξής ερώτημα:

Η ανοσία της αγέλης, ως όρος και ως επιδίωξη, μας παρωθεί να αναρωτηθούμε:  πώς μας αντιμετώπισαν, ως ανθρώπους ή ως αγέλη εκτρεφόμενων ζώων; Τι λέτε; Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, αφού διευκρινίσουμε, το γνωρίζουμε άλλωστε, ότι αγέλη είναι ένα κοπάδι αγελάδων και ποίμνιο ένα κοπάδι αιγοπροβάτων.

ΤΙ γίνεται, πώς συμπεριφέρεται μια κοινωνία, πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, όταν αντιμετωπίζουν έναν μεγάλο κίνδυνο, μια σοβαρή απειλή;Πώς μια αγέλη ή ένα ποίμνιο; Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές; Η αγέλη, το ποίμνιο ενώπιον θανάσιμου κινδύνου θα φοβηθεί και θα τρέξει να φύγει, να απομακρυνθεί από τον θάνατο, να σωθεί, θα τρέξει προς τη ζωή, θα προστατευθεί αμυνόμενη με τρόπους που προσιδιάζουν στο είδος της. Με τα κέρατα θα αντιμετωπίσει τον λύκο, εάν είναι αγελάδα, τρέχοντας θα καταφύγει σε απόκρημνα βράχια, εάν είναι κατσίκα ή άγριο πρόβατο. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα σκεφτεί. Η κοινωνία, οι άνθρωποι τι κάνουν;

ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ. Εάν ο φόβος είναι πολύ μεγάλος, χέζονται από τον φόβο τους, κυριολεκτικά μιλάω. Παραλύουν. Δεν σκέφτονται. Επιχειρούν να φύγουν από τον κίνδυνο και τον θάνατο. Τις περισσότερες φορές όμως δεν μπορούν. Και αναγκάζονται να σκεφτούν. Η σκέψη δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της εργασίας αλλά και των σχέσεων μας με τη φύση και τους άλλους ανθρώπους, έχει διαμορφωθεί και από την αντιμετώπιση των κινδύνων. Εάν δούμε το ζήτημα από την οπτική της παγκόσμιας ιστορίας, θα διαπιστώσουμε ότι οι άνθρωποι παραμέρισαν τον φόβο, που δεν έχει εκριζωθεί, κατά κανένα τρόπο, και πρόκριναν τη σκέψη για να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους. Η σκέψη επί των κινδύνων παρήγαγε γνώσεις: με αυτές και με τη σκέψη αντιμετωπίζουμε τους κινδύνους. Εάν δεν σκεφτόμαστε, όταν αντιμετωπίζουμε έναν (θανάσιμο) κίνδυνο, τότε κάτι δεν πάει καλά. Πρόκειται για άλλη μια έκφραση της εν εξελίξει ανθρωπολογικής οπισθοδρόμησης.

ΘΑ θέσω άλλο ένα ερώτημα. Είμαστε μια παρέα, εδώ την Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών, εσείς κι εγώ, που αρέσκεται να θέτει, να εγείρει ερωτήματα και να προτείνει, να διατυπώνει κάποιες απαντήσεις. Οι οποίες τελούν υπό έλεγχο και διερεύνηση. Γι αυτό τις εκθέτουμε δημοσίως. Το ερώτημα: μιας και ζούμε σε μια κοινωνία κυριαρχική, με Κυρίους και Υποτελείς, με ισχυρούς και ανίσχυρους, τι γίνεται με τη σκέψη; Ενθαρρύνεται ή αποθαρρύνεται; Χαίρονται ή ενοχλούνται οι αφέντες μας όταν σκεφτόμαστε; Τι λέτε; Εγώ λέω ότι ενοχλούνται τα μάλα. Δεν πρέπει λοιπόν να σκεφτόμαστε.  Γιατί; Διότι, έτσι κι αρχίσει η σκέψη, δεν τελειώνει ποτέ και με τίποτα.

ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ λοιπόν ένας  κίνδυνος, ο κορονοϊός, ο οποίος δεν είναι θανάσιμος, μιας και το 99,8%, περί αυτού πρόκειται, δεν θα πεθάνει, εάν νοσήσει. Νόσησε και δεν πέθανε –  μετρημένα κουκιά. Τι έγινε; Σκεφτήκαμε ή φοβηθήκαμε; Δεν έγινε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Πριν προλάβουμε να σκεφτούμε ή να φοβηθούμε, μας εκφόβισαν. Μας πρόλαβαν άλλοι. Φοβηθήκαμε; Χεστήκαμε πάνω μας. Σκεφτήκαμε; Πώς να σκεφτούμε – χεσμένοι; Τα ερωτήματα πολλά και εγείρονται αβίαστα. Γιατί φοβηθήκαμε; Γιατί δεν σκεφτήκαμε; Γιατί μας εκφόβισαν; Ποιοι μας εκφόβισαν; Θα σταματήσουν να το κάνουν ή θα συνεχίσουν τον εκφοβισμό; Θα σταματήσουμε να φοβόμαστε; Θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε γιατί και ποιοι μας εκφόβισαν; 

Ο εκφοβισμός, φίλες και φίλοι, δεν είναι φυσικό φαινόμενο, είναι κοινωνικό. Κάποιοι εκφοβίζουν κάποιους άλλους. Γιατί το κάνουν; Ποιοι εκφοβίζουν ποιους; Κάποιοι παίρνουν την απόφαση να εκφοβίσουν κάποιους άλλους. Κάποιοι αποφασίζουν. Ποιοι είναι αυτοί; Το πιο καίριο, το πιο κομβικό ερώτημα έχει γίνει το πιο ασήμαντο, αυτό που περιφρονείται και απαξιώνεται από όλους και όλες: ποιοι αποφάσισαν να μας εκφοβίσουν; Γιατί να το κάνουν; Κάποιοι αποφάσισαν να γίνει ο Α΄Παγκόσμιος πόλεμος, κάποιοι αποφάσισαν να γίνει ο Β΄, κάποιοι αποφάσισαν να γίνει ο πόλεμος στο Βιετνάμ, κάποιοι αποφάσισαν να παραγάγουν το κινητό τηλέφωνο για να το έχουμε όλοι και όλες στο χέρι μας.  Όταν θέτεις το ερώτημα, ποιος, ποιοι αποφάσισαν, αμέσως προβάλλονται ενστάσεις και επιφυλάξεις –  λίαν επιεικώς: συνωμοσιολογία. Δεν μασάμε.

ΜΑΣ εκφόβισαν, για να φοβηθούμε, και τα κατάφεραν· δεν μας προέτρεψαν να σκεφτούμε. Δεν μας προέτρεψαν να σκεφτούμε, διότι δεν πρέπει να σκεφτόμαστε. Είπαμε, και το επαναλαμβάνω: άμα αρχίσει η σκέψη, δεν τη σταματά κανείς και με τίποτα. Μόνο και μόνο γι’  αυτό τον λόγο, η σκέψη είναι επικίνδυνη. Φοβηθήκαμε, δεν σκεφτήκαμε. Όσοι και όσες σκέφτονται, περιθωριοποιούνται συκοφαντούμενοι και χλευαζόμενοι. Αυτός είναι ο ένας τρόπος να αντιμετωπίζεται η αντίσταση. Υπάρχει κι άλλος ένας: η ηρωοποίηση. Με αυτό το ζήτημα όμως της περιθωριοποίησης και της ηρωοποίησης της αντίστασης θα ασχοληθούμε κάποιο άλλο πρωινό.

ΠΩΣ τα κατάφεραν και μας εκφόβισαν; Είναι τόσο μεγάλη η ισχύς τους που μας προκαλεί τόσο μεγάλο φόβο ώστε να μας παραλύει και να μην μπορούμε να σκεφτούμε; Μήπως οι συνθήκες της ζωής είναι τέτοιες που μας έχουν υποβιβάσει στην κατάσταση των εκτρεφομένων ζώων; Μήπως η κοινωνία είναι μαντρί κι εμείς δεν μπορεί, θέλοντας και μη, παρά να περιερχόμαστε στην κατάσταση των εκτρεφομένων ζώων; Εάν όλα αυτά τα ερωτήματα είναι βάσιμα, μήπως επανέρχεται για άλλη μια φορά στο προσκήνιο ο θείος Πλάτων; Ορίζω, γράφει στον Πολιτικόν του, την πολιτική ως ανθρωποβοσκητική (ανθρωπονομική) –  ο πολιτικός είναι βοσκός ανθρώπων. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να αποτρέψουμε την κατάλυση της κυριαρχίας, υποστηρίζει στην Πολιτείαν του, είναι να οργανώσουμε την κοινωνία με πρότυπο το μαντρί.

ΑΠΟΜΕΝΕΙ να εξετάσουμε και τα ερωτήματα: ποιοι και με ποιο σκοπό μάς εκφόβισαν; Έχει τέλος  ο εκφοβισμός, και πιο συγκεκριμένα, αυτός ο εκφοβισμός;