φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΙΝΑΙ πιθανό το ενδεχόμενο στο μέλλον, εγγύς ή μακρινό, να συμπέσουν και να συντονιστούν κάποια από τα πολλά και οξυμένα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας; Ποια μπορεί να είναι αυτά τα προβλήματα; Εάν συμβεί αυτό το ενδεχόμενο, ποιες θα είναι οι συνέπειες; Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η διαδικασία σύμπτωσης και συντονισμού κάποιων κομβικών κοινωνικών προβλημάτων;
ΕΑΝ η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται, μάλλον αυτό συμβαίνει, και εάν κάποια ακραία φαινόμενα δεν μπορούμε όχι απλά να τα ελέγξουμε αλλά ούτε καν να τα αντιμετωπίσουμε, τότε υπάρχει το ενδεχόμενο η σύμπτωση και ο συντονισμός των προβλημάτων να εκτυλιχθεί κατά τη διάρκεια ενός τέτοιο ακραίου φαινομένου. Δύο από αυτά ξεχωρίζουν: το παρατεταμένο ψύχος που θα ενσκήψει μετά από παρατεταμένες χιονοπτώσεις στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και Αμερικής και ο παρατεταμένος καύσωνας. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν το πρώτο. Εάν, για παράδειγμα, συμβεί φέτος, θα συμβεί κατά τη διάρκεια της έξαρσης της επιδημίας covid-19. Γνωρίζουμε – μιας και τα τελευταία χρόνια εκδηλώνονται ολοένα και πιο συχνά παρατεταμένες χιονοπτώσεις και παρατεταμένο ψύχος – ότι σε αυτή τη περίπτωση οι μετακινήσεις των ανθρώπων (συγκοινωνία) και οι μεταφορές των αναγκαίων αγαθών περιορίζονται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Ποιες θα είναι οι συνέπειες; Εάν συμβεί και ο βαθμός αυτός είναι μεγάλος και μεγάλη και η διάρκεια, οι εργαζόμενοι δεν θα μπορούν να πάνε στις δουλειές τους, πολλές δημόσιες υπηρεσίες παύουν να λειτουργούν, κλείνουν τα σχολεία, ο εφοδιασμός των σούπερ μάρκετ σταματά. Επίσης, σε αυτή την περίπτωση, έχουμε και διακοπές στην ηλεκτροδότηση και στην παροχή φυσικού αερίου. Να ποια θα ήταν μια πολύ ακραία κατάσταση: οι κάτοικοι των πόλεων απομονώνονται στα σπίτια τους για πολλές μέρες ή και βδομάδες, κρυώνουν και πεινάνε. Χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα δεν θα υπάρχει ούτε επικοινωνία – ούτε τηλεόραση ούτε ίντερνετ ούτε φέισμπουκ, τίποτα.
ΣΑΣ ρωτώ: μας επιτρέπεται να αποκλείσουμε κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο, αυτό το ακραίο σενάριο; Όχι, δεν μας επιτρέπεται. Θα μπορούσε να γίνει χειρότερο; Ναι, θα μπορούσε. Θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο πρόβλημα στη μεταφορά του φυσικού αερίου. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει κάποια χρηματοπιστωτική ή άλλης μορφής οικονομική κρίση, με συνέπεια την διακοπή, μικρής ή μεγάλης διάρκειας, κάποιων παραγωγικών κλάδων και την κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας.
ΕΑΝ συμβούν όλα αυτά, τότε θα ζήσουμε μια κατάσταση που θα μπορούσαμε να της δώσουμε το όνομα κοινωνικό χάος – προσωρινή και ολική ή μερική αποδιοργάνωση των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών κοινωνιών. Λόγω του διεθνούς καταμερισμού της εργασίας το κοινωνικό χάος θα επεκταθεί σε όλες τις κοινωνίες που σχετίζονται οικονομικά με τις κοινωνίες όπου αυτό θα εκδηλωθεί αρχικά. Σε αυτή την περίπτωση όλα τα προβλήματα επιδεινώνονται και αλληλοενισχύονται. Η σύμπτωση και ο συντονισμός των κοινωνικών προβλημάτων κλιμακώνεται.
ΕΙΜΑΙ βέβαιος ότι κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο δεκαετιών όχι μόνο θα υπάρξουν απλά κάποιες πρώιμες ενδείξεις μελλοντικού κοινωνικού χάους αλλά θα ζήσουμε καταστάσεις κοινωνικού χάους. Το επίπεδο της κλιμάκωσης θα καθοριστεί αφενός από το πόσο ακραία θα είναι τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής και από το βαθμό της επιδείνωσης άλλων παραμέτρων, λ.χ., να εκδηλωθεί σε χρονιά σιτοδείας, μείωσης της παραγωγής της τροφής λόγω καιρικών συνθηκών.
ΤΟ κοινωνικό χάος είναι ο κοινός εφιάλτης και των καπιταλιστών (και των συμβούλων τους) και των υποτελών. Οι πρώτοι ανησυχούν και φοβούνται πιθανή διασάλευση της κοινωνικής τάξης, εξεγέρσεις, παρατεταμένη κοινωνική αστάθεια· οι δεύτεροι τρομάζουν με το ενδεχόμενο της απότομης και ξαφνικής επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου, της εξαθλίωσης και της ταλαιπωρίας. Οι πρώτοι, οι σύμβουλοί τους, προετοιμάζονται· οι δεύτεροι αδιαφορούν και έρχονται αντιμέτωποι με το κοινωνικό χάος μόνο όταν αυτό ενσκήπτει. Η κύρια απασχόληση των συμβούλων, των δεξαμενών σκέψης και πολλών τμημάτων των μεγαλύτερων πανεπιστημίων του δυτικού κόσμου είναι η μελέτη του κοινωνικού χάους – των πιθανών αιτίων και των συνεπειών του. Εδώ και πολλά χρόνια εξετάζουν όλα τα πιθανά σενάρια εκδήλωσης κοινωνικού χάους (οικονομική κρίση, εξεγέρσεις, λιμός, πτώση μετεωριτών, επιδημίες, ακραία καιρικά φαινόμενα) και σχεδιάζουν τους τρόπους αντιμετώπισής του. Ενώ η κύρια λειτουργία του κράτους είναι η αποτροπή της εκδήλωσης κοινωνικού χάους. Θεωρούν ότι μπορούν να αποτρέψουν το κοινωνικό χάος, εάν γνωρίζουν που βρίσκονται οι υποτελείς τους, τι κάνουν, τι σκέφτονται, τι φαντάζονται, τι θέλουν, τι σχέδιάζουν. Αυτή είναι η κοινωνία του ελέγχου.
ΕΝΑ από αυτά τα σενάρια ήταν και η επιδημία, η εξάπλωση κάποιου ιού. Η ετοιμότητα, η συμφωνία και η αποφασιστικότητα ως προς τον τρόπο διαχείρισης της επιδημίας covid – 19 είναι σαφείς ενδείξεις ότι εξέταζαν πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο της εκδήλωσης κοινωνικού χάους εξ αιτίας κάποιας επιδημίας. Ο εμφανής και δηλωμένος πανικός τους μας υποδεικνύει ένα ακόμα προβληματισμό: μπορούμε να αποτρέψουμε την εκδήλωση κοινωνικού χάους χωρίς την άσκηση βίας; Σε περίπτωση που δεν μπορούμε, μέχρι σε ποιο σημείο χρήσης βίας μας επιτρέπεται να φτάσουμε; Υπάρχει το ενδεχόμενο η βία να αποδειχτεί παντελώς άχρηση και αναποτελεσματική; Τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση;
ΑΥΤΑ τα ερωτήματα τους απασχολούν, τα εξετάζουν και προετοιμάζονται. Το ενδεχόμενο εκδήλωσης κοινωνικού χάους και η αποτελεσματικότητα ή μη αντιμετώπισής του τους τρομάζει. Υπάρχει όμως, φίλες και φίλοι, κάτι πολύ χειρότερο, κάτι που τους παραλύει, κάτι πολύ εφιαλτικότερο: το μη αναμενόμενο, το μη προσδοκώμενο, η έκπληξη. Επιχειρούν να κατακτήσουν και να αποικίσουν το μέλλον, να το ελέγξουν εξετάζοντας όλα τα πιθανά ενδεχόμενα, έχοντας κατά νου τη σαφή επίγνωση ότι υπάρχει και το μη αναμενόμενο, υπάρχει κι αυτό που δεν μπορούν να φανταστούν. Αυτό τους κόβει τα χέρια και τα πόδια.
Η έκπληξη, το μη αναμενόμενο, είναι εκδήλωση της αλλαγής. Εάν δεν υπάρχει αλλαγή, δεν υπάρχει και έκπληξη. Εάν μπορέσουμε να καταργήσουμε την αλλαγή, έλεγαν και λένε, θα καταργήσουμε και την έκπληξη, που είναι πάντα ένας δυνάμει κίνδυνος μείωσης ή και απώλειας της ισχύος. Η αποκήρυξη και η άρνηση της αλλαγής έχει διατυπωθεί την εποχή της διαμόρφωσης των θεμελιών του δυτικού πόλιτισμού – από τον Παρμενίδη και τον Πλάτωνα. Η ισχύς δεν μεταβάλλεται και κάθε ένδειξη μη αλλαγής είναι και ένδειξη ισχύος.
ΠΟΙΑ έκπληξη τους τρομάζει και τους πανικοβάλλει; Η συμπεριφορά των υποτελών. Γνωρίζουν, είναι βέβαιοι ότι όση πλύση εγκεφάλου κι αν τους γίνει, οι υποτελείς θα είναι πάντα αυτό που έλεγε ο Πλάτων: ζώα που πολύ δύσκολα τιθασεύονται, δαμάζονται – εάν τιθασεύονται τελικά. Ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε, λένε, πώς μπορεί να συμπεριφεθούν και τι μπορεί να κάνουν. Θα μας βρίσκουν πάντα απροετοίμαστους.
ΑΥΤΟΣ είναι και ο λόγος, φίλες και φίλοι, που βρίσκονται διαρκώς σε εγρήγορση, ετοιμότητα και επιφυλακή. Αυτός είναι ο λόγος που ανησυχούν και βλέπουν εφιάλτες κάθε βράδυ, αυτός είναι ο λόγος που τρομάζουν με το παραμικρό, αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης των συμβούλων και των δεξαμενών σκέψης.
ΚΑΙ να μια έκπληξη που προέκυψε στις αρχές του 2021, μία από τις πολλές, κάτι που δεν περίμεναν, που δεν μπορούσαν να το φανταστούν: το big quit, η great resignation – η παραίτηση 2 εκατομμυρίων εργαζομένων στις ΗΠΑ, αγνώστου αριθμού προς το παρόν στη Βρετανία, τη Γερμανία και αλλού από τη δουλειά τους και η φυγή τους από την καταναγκαστική μισθωτή εργασία. Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που εξαπλώνεται και κλιμακώνεται με ταχείς ρυθμούς. Με αυτό θα ασχοληθούμε αύριο.
Σχολιάστε ελεύθερα!