ο τσομπάν-Πλάτων και το μαντρί
1.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Αγαπητέ Πλάτων, είναι πολύ μεγάλη η χαρά μου που ήρθες σήμερα και κάνουμε παρέα και συζητάμε. Χιονίζει, η ξυλόσομπα μάς ζεσταίνει. . .
ΠΛΑΤΩΝ Τι κρασί είναι αυτό! Είναι έξοχο! Και τα φαγητά που ετοίμασες! Σε ευχαριστώ πολύ για όλα. Χαίρεσαι να βλέπεις τους άλλους να περνάν καλά. Έτσι δεν είναι;
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ναι, Πλάτων, χαίρομαι. Μου αρέσει πολύ να μαγειρεύω και μάλιστα για τους φίλους μου. Νιώθω μεγάλη ευχαρίστηση, μεγάλη απόλαυση. Και να συζητάω μου αρέσει πολύ. Να συζητάω με ανθρώπους που σκέφτονται. Κι εσύ σκέφτεσαι. Το ξέρεις, δεν σκέφτονται όλοι οι άνθρωποι.
ΠΛΑΤΩΝ Σκέφτονται, Αθανάσιε, σκέφτονται. Αλλά μέχρις ένός σημείου. Από κει και πέρα σκέφτονται μόνο όσοι τολμούν να σκεφτούν.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Τι σημαίνει όμως τολμώ να σκεφτώ; Τι είναι η τόλμη της σκέψης;
ΠΛΑΤΩΝ Υπάρχουν, Αθανάσιε, πολλοί τρόποι να επιλύσεις ένα πρόβλημα, κοινωνικό ή θεωρητικό – ή κάποιο άλλο. Ο έσχατος τρόπος είναι η βία. Όταν όλοι οι άλλοι αποδεικνύονται αναποτελεσματικοί, οι άνθρωποι καταφεύγουν στη βία. Ο προηγούμενος από τη βία τρόπος είναι η σκέψη. Υπάρχει λοιπόν μια σχέση μεταξύ σκέψης και βίας: μπορώ, για παράδειγμα, να σου ανακοινώσω μια σκέψη μου και να σε αναστατώσω, να σε κάνω έξαλλο, να την ακούσεις και να θυμώσεις τόσο πολύ που μπορεί και να με χτυπήσεις. Ή μπορεί να με χαρακτηρίσεις τρελό, βλάκα, ηλίθιο, μαλάκα, όπως συνηθίζετε να λέτε εσείς. Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που μας αναστατώνουν με τις σκέψεις τους. Αυτοί που μας αναστατώνουν, αυτοί που ασκούν διανοητική βία πάνω μας με τις σκέψεις τους, είναι αυτοί που τολμούν να σκεφτούν. Είναι αυτοί που σκεφτόμενοι βλέπουν κάποια πράγματα που δεν μπορούν να δουν οι άλλοι. Πάντα λίγοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πάντα λίγοι θα είναι.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ασκεί βία αυτός που υποστηρίζει ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο ενώ όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο ήλιος κινείται γύρω από τη Γη; Ασκεί βία αυτός που διατείνεται ότι ο άνθρωπος προήλθε από κάποιο είδος πιθήκου και δεν τον τον έπλασε ο Θεός;
ΠΛΑΤΩΝ Ναι, Αθανάσιε, ασκεί βία. Δεν είναι σωματική βία, δεν είναι ψυχική βία, είναι διανοητική, πνευματική βία. Είναι βία γιατί τους αναγκάζει να σκεφτούν.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Εάν είναι έτσι, Πλάτων, τότε και η φιλοσοφία είναι μια μορφή διανοητικής βίας!
ΠΛΑΤΩΝ Μα, εάν η φιλοσοφία δεν είναι διανοητική βία, δεν είναι φιλοσοφία.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Εάν δεν σε αναστατώνει, εάν δεν σε ωθεί να σκεφτείς, να επανεξατάσεις, να αναθεωρήσεις;
ΠΛΑΤΩ Ακριβώς.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Εάν λοιπόν η φιλοσοφία είναι διανοητική βία, εάν είναι άξια του ονόματός της, τότε και η δική σου φιλοσοφία είναι διανοητική βία.
ΠΛΑΤΩΝ. Ναι, το δέχομαι.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Το πιο γνωστό του έργο είναι η Πολιτεία. Προσπαθώ να σκεφτώ τη διανοητική βία που ασκεί πάνω μας.
ΠΛΑΤΩΝ Δεν την έχεις εντοπίσει;
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δεν ξέρω, δεν είμαι βέβαιος.
ΠΛΑΤΩΝ Μπορείς να τη συνοψίσεις με λίγες προτάσεις;
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Νομίζω πως μπορώ.
ΠΛΑΤΩΝ Σε ακούω.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Εμείς οι πλούσιοι και ισχυροί γαιοκτήμονες δουλοκτήτες θα μπορούμε να κοιμόμαστε χωρίς να βλέπουμε εφιάλτες στον ύπνο μας μόνο εάν οργανώσουμε την κοινωνία με πρότυπο το μαντρί. Εάν το κάνουμε αυτό, οι υποτελείς μας, η αγέλη των εκτρεφομένων ζώων μας, δεν θα μπορέσουν ποτέ να καταλύσουν την κυριαρχία μας – τα πρόβατα δεν εξεγείρονται και δεν επαναστατούν ποτέ.
ΠΛΑΤΩΝ Έξοχα!
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Όχι και τόσο έξοχα, Πλάτων. Εάν συνοψίσω με αυτόν τον τρόπο την Πολιτεία σου, όλοι οι ασχολούμενοι με το έργο σου, οι ιστορικοί της φιλοσοφίας, οι φιλομαθείς ερασιτέχνες αναγνώστες του έργου σου, θα εκπλαγούν και θα με χλευάσουν, θα πουν ότι δεν την έχω κατανοήσει, ότι δεν την έχω διαβάσει καν. Πρέπει να ψάξω να βρω κάνα μέρος να κρυφτώ.
ΠΛΑΤΩΝ Γιατί να σε χλευάσουν, Αθανάσιε; Δεν είναι σαφές ότι λατρεύω το μαντρί; Αθανάσιε, υπάρχουν πολλοί τρόποι να διαβάσει κάποιος ένα κείμενο, υπάρχουν πολλοί τρόποι πρόσληψής του. Γιατί διαβάζουμε; Για να περάσει η ώρα; Όχι! Διαβάζουμε για να βρούμε αυτό που ψάχνουμε. Ψάχνουμε να βρούμε κάτι – και ή το βρίσκουμε ή δεν το βρίσκουμε.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Κι όταν το βρίσκουμε;
ΠΛΑΤΩΝ Τολμάμε και σκεφτόμαστε. Έψαχνες να βρεις, εάν, εγώ, ο Πλάτων , έχω μια εμμονή, μια ξεχωριστή αγάπη για το μαντρί, και κατέληξες στο συμπέρασμα ότι λατρεύω το μαντρί. Έψαξες ακόμα να βρεις τους εφιάλτες μου, τους εφιάλτες μας, και, εικάζω από την συνόψιση της Πολιτείας, ότι τους βρήκες. Θα ήθελα πολύ να ακούσω τι βρήκες!
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Γράφεις κάπου στην Πολιτεία, εάν εγκαταλείπαμε την πόλιν και πηγαίναμε να ζήσουμε στα χτήματά μας, δεν θα μας έσφαζαν οι δούλοι και οι άλλοι φτωχοί και ακτήμονες; Θα μας έσφαζαν. Εάν μπορούσαν, δεν θα μας άρπαζαν τον πλούτο μας, δεν θα κατέλυαν την κυριαρχία μας; Εάν μπορούσαν, θα το έκαναν. Και πολλές φορές το έκαναν.
ΠΛΑΤΩΝ Αυτός ακριβώς είναι ο εφιάλτης μας και δεν είναι μόνο δικός μας. Είναι ο εφιάλτης όλων των πλούσιων και ισχυρών Κυρίων του κόσμου τούτου.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Μόλις αντιλήφθηκα τον έρωτά σου για το μαντρί και δεν είχα πλέον καμιά αμφιβολία, αναρωτήθηκα και έψαξα να βρω τον λόγο για τον οποίο το λατρεύεις. Και τον βρήκα.
ΠΛΑΤΩΝ Τι βρήκες, καλε μου Αθανάσιε;
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Λατρεύεις το μαντρί γιατί τίποτα δεν αλλάζει σε αυτό – έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι: βοσκός, τσομπανόσκυλα, πρόβατα. Και νομίζω, είμαι βέβαιος, ότι η διαπίστωση αυτή που έκανες σχετικά με το μαντρί συνέβαλε στη διαμόρφωση της πολιτικής σου φιλοσοφίας. Πολύ συχνά, τους άρχοντες τους αποκαλείς ποιμένες, τους φύλακες τους αποκαλείς τσομπανόσκυλα και τους παραγωγούς αγέλη προβάτων. Την δε πολιτική την μετονομάζεις σε Ανθρωποβοσκητική.
Σχολιάστε ελεύθερα!