φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ θα έπρεπε να λέμε θανατοφόρος και όχι θανατηφόρος; Πώς προέκυψε το θανατηφόρος; Ετυμολογική εξήγηση δεν υπάρχει: πρόκειται για σαφέστατη παραβίαση των κανόνων της σύνθεσης ονομάτων. Ποια είναι όμως η πηγή, η προέλευση της παραβίασης; Ξέρουμε ότι η αρχαιότερη μαρτυρία της λέξης βρίσκεται στον Αισχύλο (Χοηφόροι 369) – θα τη διαβάσουμε και στον Σοφοκλή και στον Πλάτωνα. Δεν ξέρουμε εάν προϋπήρχε ή εάν την έπλασε ο Αισχύλος –  δεν έχει σημασία. Να ποια είναι η εξήγηση: η λέξη θανατοφόρος έχει πέντε βραχείες συλλαβές! Το αρχαιοελληνικό αυτί, το αθηναϊκό της ιωνικής-αττικής διαλέκτου έστω, δεν μπορούσε να ακούσει λέξη με πέντε βραχείες συλλαβές! Οι πέντε βραχείες συλλαβές δεν είναι προσ-ωδία, δεν τείνει προς την ωδή, δεν τονίζει την μελωδία –  άρα οι αρχαίοι Έλληνες θα πρέπει να μιλούσαν κάπως τραγουδιστά, κάπως σαν το ρετσιτατίβο της όπερας. Και μετέτρεψε το βραχύ ο σε μακρό ε (η) παντελώς αυθαίρετα για ακουστικούς λόγους. Γιατί;

Continue reading →

εάν έρθετε στην κηδεία μου, θα έρθω κι εγώ στη δική σας

Γιάννης Βαρβέρης (1955-2011) Savoir Murir

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ μόνο πράγμα που βλέπω στην τηλεόραση είναι ειδήσεις –  όλων των καναλιών –  και καμιά φορά και ενημερωτικές πρωινές εκπομπές. Όχι από την αρχή μέχρι το τέλος και όχι καθημερινά. Θα υποθέσετε ότι η εικόνα που έχω σχηματίσει για την κοινωνική πραγματικότητα δεν είναι αποτέλεσμα αυτής της συνήθειας –  έτσι νομίζω κι εγώ. Έρευνες κάνω.  Παρατήρησα λοιπόν ότι τους τελευταίους μήνες τα κανάλια επιμένουν να εστιάζουν την αφήγησή τους, περί αφήγησης πρόκειται, στις διασωληνώσεις και στους θανάτους ολοένα και μικρότερης ηλικίας ανθρώπων που είχαν πάρει τον κορονοϊό. Τώρα προστέθηκε άλλη μια αφήγηση: οι φαρμακευτικές εταιρείες παράγουν ή θα παράξουν εμβόλια για ολοένα και μικρότερης ηλικίας –  για βρέφη, νήπια και παιδιά. Άρα, κι αυτές οι ηλικίες κινδυνεύουν να πεθάνουν. Προς τι αυτές οι αφηγήσεις; Γίνονται εσκεμμένα, υπάρχει κάποια σκοπιμότητα;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΣΟ σκέφτομαι ότι έχουμε σήμερα στα χέρια μας μια ηρωική ποιητική αφήγηση, την Ιλιάδα,  που καταγράφηκε γύρω στα 550 π. Χ., μπορεί και (πολύ) νωρίτερα, τα χάνω. Μέχρι την επινόηση της τυπογραφίας, είχαν περάσει κοντά 2.200 χρόνια! Πώς και διασώθηκε ένα τόσο εκτενές κείμενο; Αντιγραφόταν και μεταβιβαζόταν από γενιά σε γενιά, κι αν πούμε ότι μια γενιά κρατούσε 25 –  30 χρόνια, είναι γύρω στις 70-75 γενιές! Ποιοι ενδιαφέρονταν να συντηρήσουν τη μνήμη της Ιλιάδας και να διατηρήσουν το κείμενο; Οι πλούσιοι αριστοκράτες της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και μετά της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Και κάποιοι ανώτεροι κληρικοί, που μελετούσαν τα αρχαία ελληνικά κείμενα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν ο Ευστάθιος της Θεσσαλονίκης και ο Φώτιος. Πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης οι φυγάδες αριστοκράτες έφεραν τα κείμενα στην Ιταλία και άρχισε η μελέτη τους κι από τους Ιταλούς (Αναγέννηση). Εάν εξαιρέσουμε την Καινή Διαθήκη, τα κείμενο με τα περισσότερα χειρόγραφα (κώδικες, βιβλία από περγαμηνή, δέρμα αρνιού) είναι αυτό της Ιλιάδας! Τόσο μεγάλος έρωτας και αφοσίωση. Γιατί; Γιατί ήταν τόσο δημοφιλής η Ιλιάδα μεταξύ των αριστοκρατών; Και γιατί συνέχισε να είναι και μεταξύ εμπόρων και τραπεζιτών της νεωτερικότητας; Το ερμηνευτικό υπομνημα στην Ιλιάδα του Walter Leaf , γύρω στο 1900,  μας είναι ακόμα χρήσιμο και θα είναι και στο μέλλον. Ο Leaf ήταν τραπεζίτης! Κι ο Σλίμαν έμπορος! Γιατί τη διαβάζουμε και τη μελετάμε  και σήμερα και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε όσο υπάρχει δυτικός πολιτισμός και δυτική Κυριαρχία;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΣΑ χρόνια να χρειαζόταν άραγε κάποιος νέος για να γίνει ένας ικανός και επιδέξιος αοιδός; Πολλά. Τι έπρεπε να μάθει; Έπρεπε να μάθει κάτι το πολύ δύσκολο: να αφηγείται μια ιστορία μπροστά σε ακροατήριο με μια πολύ συγκεκριμένη τεχνική, που τον περιόριζε πολύ, με έναν ρυθμό, αυτόν του δακτυλικού εξαμέτρου – μια ιστορία την οποία δεν είχε μνημονεύσει αλλά δημιουργούσε εξ αρχής κάθε φορά που την αφηγούνταν. Ο αοιδός δημιουργούσε την ώρα που συνέθετε, που αφηγούνταν, χωρίς να σταματά, χωρίς να κομπιάζει, χωρίς να σκέφτεται· κι έπρεπε να  αποσπά την προσοχή του ακροατηρίου –  να αφηγηθεί μια ιστορία που το ακροατήριο την έβρισκε ενδιαφέρουσα και ευχάριστη. Είναι βέβαιο ότι υπήρχαν αρκετές ιστορίες με ήρωες αλλά έχουν διασωθεί μόνο δύο –  ήταν προφανώς οι δημοφιλέστερες: η μήνις, η οργή του Αχιλλέα και ο νόστος, η επιστροφή του Οδυσσέα.

Continue reading →