φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΛΙΓΟΥΣ μήνες πριν την πανδημία του κορονοϊού, τέλη του 2019, η Uber έβαλε μια αγγελία κι έψαχνε να βρει έναν operations manager, ο οποίος πρέπει να κατάγεται και να ζει στην Αθήνα· η δουλειά του θα είναι αφενός η διαχείριση των οδηγών που συνεργάζονται με την πολυεθνική εταιρεία και αφετέρου η εύρεση λύσεων στα προβλήματα που θα παρουσιάζονται. Θα πρέπει να έχει τριετή εμπειρία στο operations management, management consulting, investment banking και strategy work, παρακαλώ! Με λίγα λόγια, ήθελε να επιστρέψει στην ελληνική αγορά. Είχε έρθει πριν κάνα δυο χρόνια αλλά έφυγε σύντομα επειδή αντιμετώπισε κάποια προβλήματα με τη συντεχνία των ταξιτζήδων και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Δεν γνωρίζουμε με πόσους οδηγούς συνεργάστηκε και πόσα αυτοκίνητα χρησιμοποίησε – σε μια διαμαρτυρία μετά τη έξοδο της εταιρείας έξω από το Υπουργείο Μεταφορών είχαν συγκεντρωθεί 200 οδηγοί. Η πανδημία την σταμάτησε αλλά επιμένει στην επιδίωξή της να επιστρέψει. Θεωρούσε, και θεωρεί, ότι η ελληνική αγορά, λόγω του αυξανόμενου τουρισμού αλλά και της επιθυμίας της μεσαίας τάξης για φτηνό ταξί, θα είναι μια άκρως κερδοφόρα αγορά. Εμείς όμως γιατί να ασχολούμαστε με την Uber;
ΕΧΟΥΜΕ τρεις σημαντικούς λόγους. Μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε τι θα γίνει, πώς θα είναι και πώς θα διαμορφωθεί η οικονομική και κοινωνική κατάσταση μετά τη λήξη της διαχείρισης της πανδημίας, να εξετάσουμε γιατί συχνά η επέκταση, η ανάπτυξη του καπιταλισμού προσκρούει σε κάποιες ιστορικά καθορισμένες πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες και, τέλος, να ρίξουμε μια ματιά στην κατάσταση και το μέλλον της μεσαίας τάξης, η οποία περπατάει, παραπατάει προς τα πίσω κοιτάζοντας πάνω και ψηλά κατευθυνόμενη προς τον τάφο, στο σκάψιμο του οποίου βάζει κι αυτή η ίδια το χεράκι της.
ΔΕΝ μπορούμε να γνωρίζουμε πότε θα λήξει η διαχείριση της πανδημίας από το κράτος και την κυβέρνηση. Πιθανότατα θα εξαρτηθεί από τον βαθμό υλοποίησης των σχεδιασμών τους και των επιδιώξεών τους. Είναι σαφέστατο ότι δεν πρόκειται απλά για διαχείριση της πανδημίας. Μας επιτρέπεται να διαβλέψουμε κάποιες σκοπιμότητες: το κλείσιμο ενός μικρού ή μεγάλου μέρους πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και επαγγελματικών δραστηριοτήτων· η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και άλλων πεδίων της κοινωνικής ζωής· η δημιουργία συνθηκών για την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων που εκκρεμούν, όπως της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (πανεπιστήμια)· και, τέλος, η ολοκλήρωση ενός κοινωνικού πειραματισμού, μια ριζική επανεκκίνηση της κοινωνικής μηχανικής: την καθιέρωση και τον εθισμό στον οικιακό εγκλεισμό/απεγκλεισμό (κλείσιμο, άνοιγμα) κάθε φορά που αντιμετωπίζουν κάποιο μείζον πρόβλημα (οικονομική κρίση, ”φυσική” καταστροφή, πολιτική κρίση κ.α.).
ΤΟ τέλος της κρατικής και κυβερνητικής διαχείρισης αργά ή γρήγορα θα έρθει. Ποιο θα είναι το βασικό χρακτηριστικό της εποχής μετά την πανδημία; Η ανεργία. Πώς θα αντιμετωπιστεί; Ένας τρόπος είναι η εξαγγελία μιας νέας αναπτυξιακής πορείας, η οποία όμως δεν θα είναι παρά ένα ευχολόγιο. Γνωρίζουμε ότι ανάπτυξη και επέκταση του καπιταλισμού στην κοινωνία της αεργίας και την εποχή της συρρίκνωσης του καπιταλισμού είναι παντελώς αδύνατη. Το καλύτερο που μπορεί να υπάρξει είναι η στασιμότητα, στασιμότητα και διάρκεια της ύφεσης. Η ανεργία, είμαι κατηγορηματικός σε αυτό, δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με κάτι το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει, με την ανάπτυξη. Ένα μέρος της θα αντιμετωπιστεί με την επιστροφή στην κανονικότητα, η οποία όμως θα είναι σαφώς ακρωτηριασμένη. Θα επιχειρηθεί να επινοηθούν διάφοροι τρόποι, λίγο ή πολύ ευφάνταστοι. Ένας από αυτούς θα είναι η επιστροφή της Uber. Η Uber ζει, αυτή θα μας οδηγεί.
ΟΛΟΙ οι εξαρτημένοι από το κέρδος και το χρήμα αναμένουν ότι μετά την πανδημία ο διεθνής τουρισμός θα επανέλθει στα προ πανδημίας επίπεδα, μπορεί και να τα ξεπεράσει, μετά τον πολύμηνο εγκλεισμό στα σπίτια, στις πόλεις και στις χώρες. Εάν είναι έτσι, αυτό θα γίνει κι εδώ στην Ελλάδα, την οποία επισκέφτηκαν το 2019 πάνω από 20 εκ. τουρίστες. Από το 2015 είχαμε μια διαρκή αύξηση του αριθμού των τουριστών, μια τάση που ανακόπηκε βίαια και απότομα από την πανδημία, με καίριες και παράπλευρες απώλειες. Αναμένουν ότι θα επανέλθουμε στα προ της πανδημίας επίπεδα, κάτι το οποίο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε. Αυτή είναι η εκτίμηση της Uber και αυτός είναι ο λόγος που επιδιώκει ένα επιθετικό και εντυπωσιακό comeback. Πολύς τουρισμός σημαίνει πολλές μετακινήσεις με ταξί. Με δεδομένο την απαξίωση των ελλήνων ταξιτζήδων από τον διεθνή τουρισμό, δεν είναι τυχαίο ότι για όσο καιρό δραστηριοποιήθηκε η Uber στην Ελλάδα η συντριπτική πλειονότητα των ξένων τουριστών χρησιμοποίησε τα αυτοκίνητα της Uber.
ΔΕΝ είναι όμως μόνο ο τουρισμός. Είναι και η μεσαία τάξη. Η οποία ζει το δράμα της. Η μεσαία τάξη βλέπει προς τα πάνω, μιμείται δηλαδή τους ισχυρούς και πλούσιους Κυρίους καπιταλιστές, επιθυμεί να ζει όπως αυτοί, φαντασιώνεται ότι έτσι ζει, μόνο που ταυτόχρoνα οπισθοχωρεί προς τα κάτω. Το προς τα κάτω κάποτε ήταν η εργατική τάξη αλλά σήμερα το προς τα κάτω είναι ακόμα πιο κάτω! Όπως τα πρότυπά της, η μεσαία τάξη απεχθάνεται και αποφεύγει κάθε δημόσια και κοινόχρηστη υπηρεσία, κάθε κρατική παροχή. Τάσσεται σαφώς υπέρ όλων των ιδιωτικοποιήσεων και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες της μέσω του ιδιωτικού τομέα. Έτσι, τάσσεται και υπέρ της περικοπής των φόρων. Θα στείλει τα παιδιά της σε ιδωτικά σχολεία, θα πάει σε ιδιωτική κλινική, δεν θα χρησιμοποιήσει το λεωφορείο και το τρένο, θα έχει πολυτελές SUV. Θα ήθελε να έχει οδηγό, σωφέρ, στο SUV της αλλά δεν μπορεί. Θα το ήθελε όμως διακαώς. Είναι γνωστό ότι το ταξί το χρησιμοποιεί, σε ποσοστό ίσως και πάνω από 80%, η μεσαία τάξη (συμπεριλαμβάνω τους ελεύθερους επαγγελματίες, κυρίως γιατροί και δικηγόροι, αυτοαπασχολούμενους, μικρές και μεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις, καλά αμειβόμενους μισθωτούς της διεύθυνσης, στελέχη επιχειρήσεων, στελέχη του δημοσίου και του κράτους, μάνατζερς, πανεπιστημιακούς κ.α.). Το ταξί για την μεσαία τάξη είναι ότι η λιμουζίνα με τον οδηγό του βιομηχάνου ή κάποιου άλλου πλούσιου Κυρίου.
ΥΠΑΡΧΕΙ όμως ένα μεγάλο πρόβλημα. Η οικονομική στασιμότητα, που επιδεινώθηκε με την πανδημία, κατακρημνίζει τα όνειρά της και τους πόθους της. Στην καλύτερη περίπτωση αναγκάζεται να κάνει περικοπές και εκπτώσεις στα όνειρά της, τους πόθους της και τις φαντασιώσεις της. Θα αγοράσει ψιλοSUV, μεταχειρισμένο φτηνό σε καλή κατάσταση, θα στείλει τα παιδιά της σε δημόσιο σχολείο, δεν θα έρθει η κομμώτρια στο σπίτι αλλά θα πάει η ίδια στο κομμωτήριο, οι δύο υπηρέτριες θα γίνουν μία και η μία καμμία, θα αναθεωρήσει τους προορισμούς των διακοπών της και από το Λονδίνο θα καταλήξει στην Πάρο. Θα γκρινιάζει και θα απαιτεί μείωση φόρων. Το κατάντημά της φαίνεται από την επιδίωξη του εντοπισμού του φτηνού. Ή του μεταχειρισμένου: λουί βιτόν τσάντα να είναι κι ας είναι μεταχειρισμένη.
ΘΑ προτιμήσει το φτηνό Uber από το ακριβό ταξί και τον έλληνα αγενή και αμόρφωτο ταξιτζή που καπνίζει και ακούει σκυλάδικα.
Η Uber γνωρίζει πολύ καλά την κατάσταση της μεσαίας τάξης διεθνώς και παγκοσμίως. Το Airbnb και το Uber εμφανίστηκαν και επεκτάθηκαν χάριν της κοινωνικής καθόδου της μεσαίας τάξης. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η μεσαία τάξη θέλει φτηνό ταξί. Η επανεκκίνηση του τουρισμού και η επιθυμία της μεσαίας τάξης για φτηνό ταξί είναι οι λόγοι της επιστροφής της Uber στην ελληνική αγορά. Ο πολυπληθής τουρισμός είναι εξάμηνης διάρκειας αλλά η χρήση του ταξί από τη μεσαία τάξη (μάλλον το 20% του πληθυσμού, 2 εκ.) γίνεται όλο το χρόνο.
ΚΑΙ ερχόμαστε τώρα στο τρίτο ζήτημα που μας απασχολεί. Την πρώτη φορά η Uber απέτυχε να στεριώσει στην ελληνική αγορά. Πώς θα τα πάει τη δεύτερη φορά; Γιατί μια καπιταλιστική επένδυση δεν αποφέρει καρπούς; Ποιο είναι το πρόβλημα; Δεν είναι αρκετα τα χρήματα; Όχι, φίλες και φίλοι, δεν είναι αρκετά για να επεκταθεί ο καπιταλισμός σε μια περιοχή ή σε μια δραστηριότητα. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, μάλλον δύο. Πόσα χρήματα, πόσα δις., πόσες επενδύσεις έγιναν από το 1980 μέχρι σήμερα, από τα πλούσια ευρωπαϊκά κράτη στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία για να προσεγγίσουν αυτές οι κοινωνίες το επίπεδο της Γερμανίας και της Ολλανδίας! Ήταν ικανοποιητικά τα αποτελέσματα των επενδύσεων, των χορηγήσεων και των παροχών; Δε νομίζω! Γιατί; Πόσα χρήματα έστειλε η Ρώμη, το ιταλικό κράτος, στον νότο, στο Μετζοτζιόρνο (Νότια Ιταλία, Σικελία, Σαρδηνία)! Και τι έγινε; Μια τρύπα στο νερό! Τα περισσότερα τα έφαγε η Μαφία και η συνεργαζόμενη με αυτήν ντόπια πολιτική και οικονομική ελίτ. Σε τέτοιο βαθμό που η αγανάκτηση του ιταλικού βορρά οδήγησε στην εμφάνιση αποσχιστικών τάσεων και στη Λίγκα του Βορρά! Εμείς εδώ πέρα, μαζί δεν τα φάγαμε – στα σκυλάδικα, στις πουτάνες και στην κόκα; Πέρα από αυτό υπάρχουν και οι πολιτισμικές παραδόσεις, οι πελατειακές σχέσεις, οι κοινωνικές συνήθειες και πρακτικές που εγείρονται ως ισχυρά και ψηλά φράγματα που δεν μας επιτρέπουν να εκσυγχρονιστούμε, που βάζουν όρια στον καπιταλισμό να επεκταθεί. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλες τις κοινωνίες του μεσογειακού νότου. Σε όλον τον πλανήτη.
ΚΑΙ αυτά τα γνωρίζει η Uber. Η στρατηγική της πριν την πανδημία ήταν η αμοιβαία υποχώρηση των αντιπάλων, της εταιρείας και της συντεχνίας των ταξιτζήδων. Δεν νομίζω πως τώρα, αύριο δηλαδή, θα ακολουθήσει την ίδια στρατηγική. Η επέκταση της ανεργίας και η πτώχευση της φαντασμένης μεσαίας τάξης, που επιτάθηκαν λόγω της πανδημίας, της επιτρέπει να σχεδιάσει άκρως επιθετική πολιτική και να συγκρουστεί με την συντεχνία των ταξιτζήδων. Από την άλλη, οι ταξιτζήδες ακονίζουν τα μαχαίρια. Είχα πάρει ταξί πριν κάνα μήνα, συζητούσαμε σχετικά με την Uber, και με λέει κάποια στιγμή: θα πάρουμε τις καραμπίνες. Δεν νομίζω πως θα τις πάρουν, δεν θα τις πάρουν, εννοείται. Γνωρίζουμε ότι οι ταξιτζήδες, οι ιδιοκτήτες, μην παρεξηγηθούμε, στην πλειονότητά τους είναι δεξιοί και ακροδεξιοί, είναι ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας. Οι ιδιοκτήτες ταξί είναι περίπου 35.000, πολλοί έχουν πάνω από ένα ταξί και οι περισσότεροι είναι εισοδηματίες, δεν εργάζονται δηλαδή αλλά το νοικιάζουν ή χρησιμοποιούν οδηγό. Δεν είναι λίγοι αλλά δεν είναι και πολλοί, μιας και είναι διασκορπισμένοι σε όλη την επικράτεια. Οι ιδιοκτήτες αναμένουν στήριξη από την κυβέρνηση, ιδιαίτερα εάν έχει συγκροτηθεί από τη Νέα Δημοκρατία. Δεδομένης της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, τόσο η μεσαία τάξη όσο και η Νέα Δημοκρατία δεν θα διστάσουν να τους θυσιάσουν στο βωμό της επίλυσης της ανεργίας και της υλοποίησης της ανάπτυξης.
Η αντιπαράθεση της συμμαχίας Uber, Νέας Δημοκρατίας, μεσαίας τάξης με τη συντεχνία των ιδιοκτητών ταξιτζήδων θα είναι σφοδρή και μία από τις πολλές εστίες κοινωνικής έντασης και αναταραχής μετά τη λήξη της διαχείρισης της πανδημίας.
Σχολιάστε ελεύθερα!