Γραμματική και Ιστορία: η δήλωση της διάρκειας ή/και του στιγμιαίου της πράξης

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΠΕΙΔΗ η νέα (και η αρχαία) ελληνική γλώσσα (και όλες οι σύγχρονες  ([ινδο])ευρωπαϊκές έχουν μέρη του λόγου, κατηγορίες λέξεων που τις ταξινομούμε με κριτήριο τη μορφή, τη λειτουργία και το περιεχόμενό τους, πιθανόν να σχηματίσουμε την εντύπωση ότι όλες οι γλώσσες που έχουν μιληθεί, νεκρές και ζωντανές, έχουν κι αυτές μέρη του λόγου. Εάν το κάνουμε αυτό, θα κάνουμε ένα πάρα πολύ μεγάλο λάθος. Η πλειονότητα των γλωσσών, σε ποσοστό που ξεπερνάει χονδρικά το 95%, να μη πω περισσότερο, δεν διαθέτουν μέρη του λόγου. Είναι βέβαιο ότι ούτε η αρχαία ελληνική σε ένα πολύ παρωχημένο παρελθόν διέθετε μέρη του λόγου-  όπως υποστηρίζω στην εν εξελίξει  μελέτη μου Γραμματική και Ιστορία. (Εκτός από τη γλώσσα, εννοώ την αρχαία ελληνική και δη την πρωτοελληνική ή προδιαλεκτική, μήπως και η Γραμματική της μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ιστορική πηγή; Και τι μπορούμε να μάθουμε από τη γλώσσα και την Γραμματική της; ). Μια λέξη μπορεί να είναι όνομα ή επίθετο ή και ρήμα, ανάλογα με τα συμφραζόμενα, το περικείμενο. Η κινεζική γλώσσα, για παράδειγμα, μας το επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο. Ή η σουμερική, όπου, για παράδειγμα, gal σημαίνει και γάλα και μεγάλος και μεγαλώνω (lugal είναι ο μεγάλος άνδρας, ο βασιλιάς). Το ερώτημα, γιατί άλλες γλώσσες διαμόρφωσαν αυτά που λέμε μέρη του λόγου και άλλες όχι, είναι ένα ερώτημα που μάλλον δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαντήσουμε. Μόνο εικασίες μπορούμε να διατυπώσουμε. Νομίζω όμως ότι υπάρχει μια μέθοδος ώστε να θέσουμε το ζήτημα σε στέρεες βάσεις.

Continue reading

Β΄ Ψυχρός Πόλεμος ή Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΑ από τα ζητήματα με τα οποία θα καταπιαστούμε σήμερα θα είναι η πάγκοινα γνωστή ρήση του Αλβέρτου Μονοπετρά – Einstein ότι ο Δ΄Παγκόσμιος Πόλεμος θα γίνει με βέλη και τόξα.  Διαφωνώ πλήρως, τόσο που, παρ΄ όλο τον σεβασμό, θα την χαρακτήριζα α-νοησία. Όταν θα έρθει η ώρα. Διότι πριν από αυτό θα διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα, πολλά από τα οποία όλοι και όλες τα έχουμε σκεφτεί, μερικά όμως θα είναι καινοφανή. Οι απαντήσεις μας δεν θα συμφωνούν, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο.

Continue reading

μεσήλικας γυναίκα υπουργός, μητέρα, κάθεται στη στάση λεωφορείου και τρώει το κολατσιό της μέσα από πλαστικό τάπερ!

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΔΑ στο fb τη φωτογραφία και διάβασα το κείμενο που τη σχολίαζε –  δεν τα θυμάμαι καλά, μου διαφεύγουν λεπτομέρειες αλλά τα πράγματα είναι σε γενικές γραμμές όπως τα περιγράφει ο τίτλος του κειμένου. Η υπουργός είναι μάλλον Σουηδέζα, δεν έχει όμως και πολύ μεγάλη σημασία. Ο θαυμασμός ξεχείλιζε από το κείμενο και χυνόταν παντού. Και δεν είναι θαυμασμός λίγων, είναι πολλών. Και βέβαια η συγκριση με την συμπεριφορά των υπουργών της Ελλάδας ή του μεσογειακού νότου είναι αναπόφευκτη: αυτός είναι πολιτικός πολιτισμός, αυτή είναι συμπεριφορά υπουργού. Παρόμοια περιστατικά σκάνε μύτη συχνά πυκνά: υπουργοί που πάνε με το ποδήλατό τους στο υπουργείο, με το λεωφορείο, με τα  πόδια. Κάποιοι δικοί μας και δικές μας, όχι μόνο αριστεροί και αριστερές,  εδώ πέρα τους μιμούνται. Πρωθυπουργός (Α. Τσίπρας) δεν φοράει γραβάτα, υπουργός αγγλοτραφής (Ε. Τσιριμώκος)  δεν αποχωρίζεται το μπλουτζίν του και το σακκίδιό του, βουλευτές με αλογοουρά (Κουράκης), και ο μέγας Βαρουφάκης με το μοτοσικλέτα του και το σακκίδιό του. Ο οποίος δεν ξέρει τι έχει, ξέρει όμως ότι έχει σύζυγο κόρη βιομηχάνου και εννιά (9) πολυτελή αυτοκίνητα. Σε όσους και όσες θαυμάζουν και εκτιμούν αυτή την απλή, λαϊκή συμπεριφορά θα ήθελα να τους ρωτήσω κάτι, μάλλον πολλά, και να εκφράσω και κάποιες επιφυλάξεις και ενστάσεις που δεν έχουν σκεφτεί. Αυτή η συμπεριφορά είναι μια αβίαστη συμπεριφορά ή είναι αποτέλεσμα παρακολούθησης πολλών σεμιναρίων και  μαθημάτων πανεπιστημιακού επιπέδου  (ιστορίας, πολιτικής, κοινωνικής και ιστορικής ψυχολογίας, κοινωνιολογίας των επαναστάσεων και των εξεγέρσεων); 

Continue reading

οι ήρωες ποιμένες πολεμιστές και το κρασί

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΗΠΩΣ γνωρίζουμε σε ποιο μέρος, τον 5ο π. Χ. τουλάχιστον αιώνα, παράγονταν το περισσότερο και  ένα από το καλύτερης ποιότητας κρασί ; Το γνωρίζουμε: η Χίος. Μήπως γνωρίζουμε σε ποιο μέρος υπήρχε ο μεγαλύτερος αριθμός δούλων; Το γνωρίζουμε, μας το λέει ο Θουκυδίδης: η Χίος. Είναι δυνατόν να μην υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της εκτεταμένης αμπελουργίας στη Χίο και του μεγάλου αριθμού των δούλων που προφανέστατα εργάζονταν στους αμπελώνες; Η Χίος δεν αναφέρεται στην Ιλιάδα. Η Οδύσσεια όμως περιγράφει (γ 170) τη Χίο ως παιπαλόεσσα,  δηλαδή λοφώδης, τραχεία, κακοτράχηλη, χωρίς κάμπο. Ο μεταγενέστερος (του έκτου π. Χ. αιώνα) ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα (στ. 38) την χαρακτηρίζει ως το πιο πλούσιο νησί από όλα όσα βρίσκονται στη θάλασσα (και Χίος, η νήσων λιπαρωτάτη ειν αλί κείται). Πώς είναι δυνατόν ένα κακοτράχηλο, λοφώδες, χωρίς κάμπο νησί να είναι το πιο πλούσιο από όλα τα νησιά; Μία απάντηση υπάρχει: ήταν πλούσιο λόγω της εκτεταμένης καλλιέργειας του αμπελιού και της παραγωγής ποιοτικού κρασιού μέσω της εργασίας των δούλων.

Continue reading

πρέπει να υπάρχουν τρία εμπορεύματα τουλάχιστον για να υπάρχει χρήμα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΠΙΜΕΝΩ στο ζήτημα της επινόησης του χρήματος στην πρώιμη αρχαϊκή Ελλάδα γιατί πολλοί αναγνώστες και  πολλές αναγνώστριες ενδιαφέρονται γι΄ αυτό –  δεν ξέρω γιατί, μάλλον θα είναι φοιτητές ή μεγαλύτερης ηλικίας που ενδιαφέρονται για την αρχαία ελληνική ιστορία. Η επινόηση του χρήματος είναι κομβικής σημασίας για την κατανόηση της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Το ενδιαφέρον για την επινόηση του χρήματος έχει αναζωπυρωθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και έχει τεθεί σε νέες βάσεις. Εδώ και χρόνια ετοιμάζω μια μελέτη πάνω σε αυτό το ζήτημα, αποσπάσματα της οποίας εκθέτω κατά καιρούς στη Σχολή. Είναι πολλά τα ζητήματα που άπτονται αυτό της επινόησης του χρήματος και κάθε νέο μονοπάτι σε οδηγεί σε κάποιο άλλο κι όλα μαζί συμβάλλουν στο να σχηματισθεί μια αρκετά ευκρινής εικόνα. Εν τω μεταξύ, περιμένω πώς και πώς να εκδοθεί το βιβλίο του Richard Seaford, Χρήμα και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα (από τις εκδ. ΜΙΕΤ), προσδοκώντας ότι ο συγγραφέας θα αναφέρεται στις πρώτες μέρες του εμπορεύματος και του χρήματος. Ακόμα όμως κι αν δεν το κάνει αυτό, το βιβλίο θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί ο Ρίτσαρντ Σίφορντ έχει γράψει μια πολύ αξιόλογη μελέτη (Ανταπόδοση και τελετουργία . Ο Όμηρος και η τραγωδία στην αναπτυσσόμενη πόλη-Κράτος) για την μετάβαση από τον οίκον στην πόλιν (και από την κτηνοτροφία στην γεωργία, συνεχίζω εγώ), για την εποχή που  επινοήθηκε το χρήμα. (Και το βιβλίο του Διόνυσος είναι πολύ ενδιαφέρον, μιας και αυτός ο θεός σχετίζεται με την επινόηση του χρήματος, με ένα τρόπο που δεν πέρασε καν από τη σκέψη του ).

Continue reading

η οικονομική και κοινωνική κατάσταση μετά τη λήξη της κρατικής διαχείρισης της πανδημίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ Ιούλιο του 2014 σε μια έκθεσή του ο ΟΟΣΑ (OECD) διατυπώνει την πρόβλεψή του για τον ρυθμό ανάπτυξης μέχρι το 2060 (OECD, Policy Challenges for the next 50 years, July 2014, No 9, Policy paper): θα είναι ασθενική και θα βαίνει διαρκώς μειούμενη. Από το 2,7% το 2014 θα πέσει στη δεκαετία του 2050 γύρω στο 1,7%. Νομίζω πως η πρόβλεψη είναι άκρως αισιόδοξη: την διέψευσε κατηγορηματικά η πανδημία (2020-1), η οποία μπορεί να είναι εξωτερικός της οικονομίας παράγοντας αλλά η οικονομία ποτέ δεν ήταν αποστειρωμένη από κοινωνικές μεταβλητές –  μας το έκανε σαφές ο Κ. Πολάνιι με το βιβλίο του  Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Η οικονομία είναι κοινωνικός θεσμός. Τελεία και παύλα. Και ως κοινωνικός θεσμός δεν μπορεί να μένει ανεπηρέαστος από αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία. Και θα συμβούν πολλά στην κοινωνία μέχρι το 2060. Και κάποια άλλα δεν θα συμβούν. Ένα από αυτά είναι η εντυπωσιακή, θριαμβευτική ανάπτυξη, επέκταση του καπιταλισμού. Ένας πρώτος τρόπος να δούμε πώς θα διαμορφωθεί η οικονομική και κοινωνική κατάσταση μετά τη λήξη της κρατικής διαχείρισης της πανδημίας είναι να εξετάσουμε όχι τι θα γίνει αλλά τι δεν θα γίνει, τι δεν θα υπάρξει.

Continue reading

οι σιδερένιες σούβλες ψησίματος του κρέατος (οβελοί) ως χρήμα στην αρχαϊκή Ελλάδα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΔΑΜΕ σε προηγούμενο κείμενο (γιατί το βόδι-χρήμα αντικαταστάθηκε από το μέταλλο-χρήμα) ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια μας παρέχουν πληροφορίες για την χρήση του βοδιού όχι ως μέσον ανταλλαγής αλλά μόνο ως μονάδα υπολογισμού δούλων και πολύτιμων αντικειμένων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα μεγάλα χάλκινα καζάνια, χωρίς πόδια (λέβητες) ή με τρία πόδια (τρίποδες [λέβητες]). Αυτά τα μεγάλα χάλκινα καζάνια τα χρησιμοποιούσαν για να βράσουν το κρέας (σε θυσίες, γιορτές, γεύματα). Το κρέας όμως συνήθως το έψηναν στα κάρβουνα, αφού το έκοβαν κομμάτια και το περνούσαν σε σιδερένιες σούβλες. Αυτές οι σιδερένιες σούβλες ονομάζονταν οβελοί. Από αυτή τη λέξη προέρχεται η μικρότερη νομισματική μονάδα, ο οβολός, το ένα έκτο της δραχμής. Δραχμή (δράττομαι) σημαίνει ότι χωράει στην παλάμη μου αλλά στην παλάμη τους δεν χωρούσαν έξι οβολοί αλλά πολύ περισσότεροι. Γιατί τότε έξι οβολοί ισοδυναμούν με μία δραχμή; 

Continue reading

πανδημία έτος 1

πανδημία έτος 1

γράφει ο π.

 

Τον εαυτό μου γύρεψα κ’ ερεύνησα!

Ο βασιλιάς, που το μαντείο του είναι στους Δελφούς, ούτε λέγει ούτε κρύβει, αλλά σημαίνει.

Ηράκλειτος

 

Τι άλλο μένει να ειπωθεί γι’ αυτόν τον χρόνο;

Τόνοι μελανιού χύθηκαν, πληκτρολόγια αχρηστεύτηκαν, σάλιο δεν έμεινε. Ο φόβος είναι ακόμα εδώ, μαζί μας, αλλά ένα άλλο συναίσθημα κυριαρχεί πλέον: η κόπωση. Ειδικοί το αναγνωρίζουν, κυβερνώντες το λαμβάνουν υπόψη, επίδοξοι ηγετίσκοι το αξιοποιούν, ριζοσπάστες το μεγεθύνουν, συνωμοσιολόγοι επενδύουν πάνω του καταστροφικά οράματα. Δεν πάει άλλο! Πότε θα επιστρέψουμε στην όποια κανονικότητα; Μήπως όλα αυτά ήρθαν για να μείνουν; Λογικές αποφάνσεις και ερωτήσεις – σε έναν κόσμο όμως οριακά παρά-λογο, έναν κόσμο που ούτε μιλά ούτε αποκρύβει αλλά «σημαίνει». Και αυτό που «σημαίνει» είναι ζήτημα να μείνει στην επιφάνεια, να μην παλινδρομήσει, να μην θαφτεί, να μην εξοριστεί.

Continue reading

Uber: θα θυσιάσει την συντεχνία των ταξιτζήδων η μεσαία τάξη για να έχει φτηνότερο ταξί;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΛΙΓΟΥΣ μήνες πριν την πανδημία του κορονοϊού, τέλη του 2019, η Uber έβαλε μια αγγελία κι έψαχνε να βρει έναν operations manager, ο οποίος πρέπει να κατάγεται και να ζει στην Αθήνα· η δουλειά του θα είναι αφενός η διαχείριση των οδηγών που συνεργάζονται με την πολυεθνική εταιρεία και αφετέρου η εύρεση λύσεων στα προβλήματα που θα παρουσιάζονται. Θα πρέπει να έχει τριετή εμπειρία στο operations management, management consulting, investment banking και strategy work, παρακαλώ! Με λίγα λόγια, ήθελε να επιστρέψει στην ελληνική αγορά. Είχε έρθει πριν κάνα δυο χρόνια αλλά έφυγε σύντομα επειδή αντιμετώπισε κάποια προβλήματα με τη συντεχνία των ταξιτζήδων και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Δεν γνωρίζουμε με πόσους οδηγούς συνεργάστηκε και πόσα αυτοκίνητα χρησιμοποίησε –  σε μια διαμαρτυρία μετά τη έξοδο της εταιρείας έξω από το Υπουργείο Μεταφορών είχαν συγκεντρωθεί 200 οδηγοί. Η πανδημία την σταμάτησε αλλά επιμένει στην επιδίωξή της να επιστρέψει. Θεωρούσε, και θεωρεί, ότι η ελληνική αγορά, λόγω του αυξανόμενου τουρισμού αλλά και της επιθυμίας της μεσαίας τάξης για φτηνό ταξί, θα είναι μια άκρως κερδοφόρα αγορά. Εμείς όμως γιατί να ασχολούμαστε με την Uber; 

Continue reading

ζούμε το τέλος των διαδηλώσεων: γιατί διαμαρτύρεστε για την αστυνομική βία;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΑ χτες το απόγευμα το παρακάτω κείμενο στο fb:

ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΕΣΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΒΙΑ;
Η σύγκρουση αστυνομίας – διαδηλωτών είναι μια μάχη, είναι μια πολεμική μάχη, κυριολεκτικά. Δεν μας επιτρέπεται να διαμαρτυρηθούμε γι΄ αυτό.
Επειδή είναι πολεμική μάχη, χρησιμοποιούνται όπλα, όχι τούρτες ή λουλούδια. Η αστυνομία έχει τα όπλα της (γκλομπ, αέρια, πυροβόλα όπλα), οι διαδηλωτές έχουν τα δικά τους όπλα (πέτρες, ξύλα, μολότωφ, νεράντζια και άλλα). Δεν μας επιτρέπεται να διαμαρτυρηθούμε γι΄ αυτό.
Η μάχη γίνεται είτε εκ του σύνεγγυς (όταν οι διαδηλωτές ωθούν τους αστυνομικούς) είτε από απόσταση (όταν τους πετούν βλήματα από μακριά). Δεν μας επιτρέπεται να διαμαρτυρηθούμε γι΄ αυτό.
Επειδή είναι πολεμική μάχη υπάρχουν νικητές και νικημένοι. Δεν μας επιτρέπεται να διαμαρτυρηθούμε γι αυτό.
Σε όλες τις μάχες, ο ισχυρός νικάει, ο ανίσχυρος ηττάται. Ο ισχυρός είναι η αστυνομία, ο ανίσχυρος είναι οι διαδηλωτές – ούτε γι΄ αυτό μας επιτρέπεται να διαμαρτυρηθούμε.
Οι ηττημένοι δεν ειναι νεκροί αλλά δαρμένοι και συλληφθέντες – ούτε γι΄ αυτό μας επιτρέπεται να διαμαρτυρόμαστε.
ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΕΣΤΕ;
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΓΙΝΕΣΤΕ ΕΣΕΙΣ ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ;
ΜΠΟΡΕΙΤΕ;
ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ! ΓΙ ΑΥΤΟ (ΚΑΙ) ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΕΣΤΕ.

Continue reading