φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΠΙΣΗΜΑΝΑΜΕ χτες ότι από τις 1035 καταγραμμένες πόλεις του αρχαίου ελληνικού κόσμου, σύμφωνα με τον Κατάλογο της Οξφόρδης, μόνο λίγες τις ”είχε κερδίσει το κίνημα της αυτοθέσμισης”. Από αυτές τις λίγες μόνο σε μία είχε διάρκεια και δημιούργησε θεσμούς, στην Αθήνα. Θα πρέπει ακόμα να επαναλάβουμε ότι η συντριπτική πλειονότητα των πόλεων ήταν πολίσματα, μικρές πόλεις, και πολίχναι, ακόμα πιο μικρές, χωριουδάκια – τον 4ο π. Χ. αιώνα πλάστηκε και η λέξη πολισμάτιον. Και ότι λίγες από αυτές τις 1035 πόλεις ήταν πόλεις από λειτουργικής άποψης, κόμβος λίγων ή πολλών οικισμών – από πληθυσμιακής καμία πόλις δεν ήταν πόλη. Γιατί λοιπόν μόνο λίγες πόλεις κέρδισε το κίνημα της αυτοθέσμισης; Γιατί οι άλλες αδιαφόρησαν; Γιατί ειδικά στην Αθήνα είχε διάρκεια και δημιούργησε θεσμούς; Εάν αυτό το φαινόμενο έχει σχέση με κάποια ιδιαιτερότητα της Αθήνας ως πόλεως, ποια να είναι αυτή; Μας επιτρέπεται να γενικεύουμε εσκεμμένα και να μιλάμε για ελληνικό θαύμα και ελληνική ιδιαιτερότητα; Γιατί τη Σπάρτη δεν την κέρδισε το κίνημα της αυτοθέσμισης; Ξέρουμε; Ξέρουμε δηλαδή την αιτία; Ο Καστοριάδης διατείνεται ότι δεν την ξέρουμε. Μα αν δεν υπάρχει αιτία που εμφανίστηκε το κίνημα της αυτοθέσμισης, όπως υποστηρίζει, γιατί να λέει ότι δεν ξέρει γιατί η Σπάρτη δεν εντάχθηκε στο κίνημα της αυτοθέσμισης;
ΘΑ μπορούσαμε να μάθουμε τι είναι αυτό που αποκαλεί ο Καστοριάδης ”κίνημα της αυτοθέσμισης” και τα αίτια της εμφάνισης και της εξάπλωσης του ή μη, εάν απαντούσαμε στα εξής ερωτήματα: 1. Γιατί όλες οι πόλεις της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου (εκτός από ένα μεγάλο αριθμό της ελλαδικής χερσονήσου) ήταν παράκτιες ή πάρα πολύ κοντά στη θάλασσα, σε λιμάνι βεβαίως; Γιατί δεν προχωρούσαν στα ενδότερα της Ισπανίας ή της Γαλλίας για να ιδρύσουν νέες πόλεις; Το έκαναν πρώτη φορά την ελληνιστική εποχή και μόνο στην Ανατολή – γιατί τότε; 2. Γιατί καθ΄ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας υπήρχε η τάση της συγκέντρωσης της γης σε λίγους γαιοκτήμονες; 3. Γιατί σε όλες τις πόλεις υπήρχαν ακτήμονες, ποια διαρκής διαδικασία προκαλούσε την ύπαρξή τους, γιατί ο αριθμός των οποίων αυξανόταν αιώνα με τον αιώνα; 4. Γιατί οι μεγαλύτερες σε έκταση και σε πληθυσμό πόλεις πολεμούσαν διαρκώς, γιατί ήταν πολεμοχαρείς και φιλοπόλεμες; 5. Έχει κάποια σχέση το κίνημα της αυτοθέσμισης με όλα αυτά τα ερωτήματα και μάλιστα με την κοινωνική διαφοροποίηση των πόλεων και των κοινωνικών συγκρούσεων που αυτή συνεπάγεται; 6. Γιατί η Αθήνα, η πολυπληθέστερη πόλις, δεν ίδρυσε υπερπόντιες αποικίες; Δεν είναι περίεργο, μιας και ήταν η πολυπληθέστερη πόλις με τους περισσότερους ακτήμονες;