φίλες και φίλοι, καλη σας μέρα
ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ότι ο δυτικός πολιτισμός έχει μια ιστορία τριών χιλιάδων ετών, άρα και η δυτική Κυριαρχία. Αυτά τα τρεις χιλιάδες χρόνια τα ζήσαμε μέσα στη φρίκη του πολέμου, ενός διαρκούς πολέμου. Η ειρήνη δεν ήταν ειρήνη, ήταν μη πόλεμος, διακοπή του πολέμου, προετοιμασία για τον επόμενο πόλεμο. Οι άντρες, πατεράδες και γιοί και σύζυγοι και αδέρφια στρατολογούνταν με τη βία, πέθαιναν στα πεδία των μαχών, γύριζαν ακρωτηριασμένοι σωματικά κι όσοι επέστρεφαν αρτιμελείς τα ψυχικά τους τραύματα δεν επουλώνονταν ποτέ. Εμείς οι άμαχοι, γυναίκες, παιδιά, γέροι και γριές, τώρα πια ανήκω σε αυτή την κατηγορία, και είμαι και περήφανος και χαρούμενος, υποφέραμε εξ ίσου: σφαγές, βιασμοί, καταστροφές σπιτιών, χωριών και πόλεων, απαγωγές, εκτοπίσεις, κρύο, πείνα, λοιμοί. Σήμερα, 2021, δεν πολεμάμε. Δεν πολεμάμε εδώ και πολλές δεκαετίες, από το 1945 – έχουν περάσει 75 ολόκληρα χρόνια. Δεν φαίνεται να είναι διακοπή πολέμου, δεν φαίνεται να είναι περίοδος προετοιμασίας. Φαίνεται να είναι το τέλος του πολέμου.
ΟΙ πόλεμοι στον δυτικό πολιτισμό ήταν κυρίως πόλεμοι μεταξύ Κυρίων, στους οποίους συμμετείχαν και οι Υποτελείς. Κάποτε πολεμούσαν και οι ίδιοι οι Κύριοι, όπως ο Αγαμέμνων και ο Αχιλλεύς στην Ιλιάδα. Ή συμμετείχαν ως πολέμαρχοι στην πρώτη γραμμή, όπως ο Νικίας ή ο Αλέξανδρος. Μετά συμμετείχαν παρακολουθώντας και συντονίζοντας τη μάχη, όπως ο Ναπολέων. Και τώρα τελευταία, δεν το κουνούσαν από το σπίτι τους – μέχρι και υπουργικό συμβούλιο έκαναν ξαπλωμένοι στο κρεβάτι τους, όπως ο Τσόρτσιλ: πολεμούσαν οι Υποτελείς μεταξύ τους. Με τι ενθουσιασμό παρήλαυναν αυτοί παραμονές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου περιμένοντας με λαχτάρα να πολεμήσουν και να πεθάνουν για την πατρίδα τους!
ΜΕΤΑ την ανείπωτη φρίκη του Α΄και Β΄ παγκόσμιου πολέμου καταλάβαμε επιτέλους ότι πολεμούσαμε για τους Κυρίους μας, πεθαίναμε για τα συμφέροντά τους, πολεμούσαμε μεταξύ μας αντί να πολεμούν οι Κύριοί μας μεταξύ τους. Μπορούσαν και μας έβαζαν να πολεμήσουμε και να αλληλοσφαχτούμε, μπορούσαν να μας κινητοποιήσουν για πόλεμο. Μας έπειθαν και μας παρακινούσαν. Σήμερα γνωρίζουν ότι τα έχουμε καταλάβει όλα αυτά και δεν πρόκειται να μας πείσουν να πολεμήσουμε ξανά μεταξύ μας. Δεν μας χρειάζονται πια ως στρατιώτες. Τι να μας κάνουν; Να μας δώσουν από ένα ντουφέκι και να πολεμήσουμε στα χαρακώματα;
ΘΑ διαφωνήσουν πολλοί και πολλές με αυτά που γράφω. Διότι είναι βέβαιοι ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να μην προκαλεί πολέμους, αφού ο ανταγωνισμός μεταξύ των κεφαλαίων (όχι των καπιταλιστών, αυτοί μια χαρά τα βρίσκουν μεταξύ τους!) είναι αδύνατον να εξαλειφθεί. Αφού λοιπόν υπάρχει καπιταλισμός, θα γίνει και πόλεμος μια μέρα των ημερών. Η λογική αυτή συνέβαλε στην διατύπωση των θεωριών για τον ιμπεριαλισμό στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι θεωρίες αυτές όμως μπάζουν από παντού – δεν είναι του παρόντος να ασχοληθούμε πόσο προβληματικές είναι. Όσοι και όσες δέχονται την ορθότητα αυτών των θεωριών οφείλουν να μας πουν μεταξύ ποιων καπιταλιστικών κρατών, χωρών, κεφαλαίων δηλαδή, θα γίνει πόλεμος. Μεταξύ ποιων ευρωπαϊκών κεφαλαίων θα γίνει πόλεμος; Θα πολεμήσουν Γερμανοί κατά Γάλλων, Άγγλοι κατά Γάλλων, Ιταλοί κατά Ισπανών με το ντουφέκι στο χέρι; Θα γίνει πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κϊνας, ΗΠΑ και Ρωσίας; Θα γίνει με τη χρήση πυρηνικών όπλων;
ΟΧΙ, φίλες και φίλοι, δεν θα γίνει. Εάν τους πρώτους αιώνες του καπιταλισμού γινόταν πόλεμος, γινόταν λόγω της φεουδαρχικής αδράνειας, της επίλυσης των διαφορών μεταξύ των κεφαλαίων σύμφωνα με τις φεουδαρχικές πρακτικές. Το γενικό καπιταλιστικό συμφέρον ενισχύεται με την αποφυγή του πολέμου, όχι με τον πόλεμο. Εάν γίνει πόλεμος στην Ευρώπη, ο καπιταλισμός δεν θα ενισχυθεί αλλά θα τρωθεί και μάλιστα ανεπανόρθωτα. Οι καπιταλιστές, το κεφάλαιο δεν τον θέλει τον πόλεμο πια. Άλλα θέλει και θα δούμε τι θέλει.
ΔΕΝ θα λησμονήσουμε όμως να θυμηθούμε ότι υπήρξαν και πόλεμοι μεταξύ Υποτελών και Κυρίων, ένοπλες εξεγέρσεις, ένοπλες επαναστάσεις, ένοπλα κινήματα, τα οποία όμως όλα, σχεδόν όλα, κατεστάλησαν φρικωδώς – εξοντωτικώς. Οι Υποτελείς όχι μόνο δεν θα πολεμήσουν πια για την πατρίδα τους και τη χώρα τους, για τα αφεντικά τους αλλά και δεν θα πάρουν ξανά τα όπλα για να πολεμήσουν κατά των Κυρίων τους. Η ένοπλη επαναστατική πάλη ανήκει πια στο παρελθόν, ανεπιστρεπτί. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο αντίπαλος διαθέτει συντριπτική οπλική και στρατιωτική υπεροχή. Κάποιοι και κάποιες είναι βέβαιοι ότι κάποια μέρα το προλεταριάτο θα πάρει τα όπλα και θα επαναστατήσει – και περιμένουν. Ας περιμένουν, δεν μας ενοχλούν.
ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΥΝ το ατόπημα του Μαρξ: ενώ ήλπιζε ότι το προλεταριάτο όλων των χωρών θα ενωθεί για να ανατρέψει τον καπιταλισμό (Κομμουνιστικό Μανιφέστο), οι αναλύσεις του έδειχναν ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει (Κεφάλαιο, τόμος πρώτος). Γι΄ αυτό και σταμάτησε να ελπίζει. Τι λένε αυτές οι αναλύσεις του; Λένε ότι ενώ η εκμετάλλευση και η καταπίεση ήταν σαφείς, φανερές όταν οι Υποτελείς ήταν δούλοι και δουλοπάροικοι, καθόλου σαφείς και φανερές όμως τώρα που είναι μισθωτοί εργάτες. Διότι στον καπιταλισμό η εκμετάλλευση και η καταπίεση, η ανισότητα και η ανελευθερία, δεν φαίνονται. Η μισθωτή εργασία είναι μια συμφωνία μεταξύ ίσων, ο μισθός είναι αμοιβή, δίκαιη και σωστή, λιγότερο ή περισσότερο, ότι το κράτος δικαίου του εξασφαλίζει δικαιώματα, ελευθερία και ισότητα. Οι αναλύσεις του για τον φετιχισμό του εμπορεύματος μας λένε ότι είναι πολύ δύσκολο, ακατόρθωτο οι Υποτελείς μισθωτοί εργάτες να αντιληφθούν ότι η ισότητα είναι ανισότητα και ότι η ελευθερία είναι ανελευθερία. Ο Μαρξ περίμενε αυτή η δυσκολία να αρθεί σε εποχές κρίσεων αλλά και αυτή του η ελπίδα εξανεμίστηκε. Οι κρίσεις τελικά ενίσχυαν τις καπιταλιστικές σχέσεις, και τα επαναστατικά κινήματα που ξεσπούσαν καταστέλλονταν αιμοσταγώς και ανηλεώς.
ΠΑΡ΄ όλα αυτά, ποιος, ποια Υποτελής θα ήθελε να ήταν δούλος ή δουλοπάροικος; Ούτε ένας, ούτε μία! Μπορεί ο φετιχισμός του εμπορεύματος να μην μας αφήνει να αντιληφθούμε την εκμετάλλευση και την καταπίεση, έχουμε όμως πλυντήριο, πάνες για τα μωρά, σερβιέτες, ρούχα φτηνά, ηλεκτρικό ρεύμα – και τι δεν έχουμε! Όλα τα καλούδια! Έχει βελτιωθεί η κατάστασή μας; Εάν την συγκρίνουμε με αυτήν του δούλου ή του δουλοπάροικου, δεν νομίζω να υπάρχει εργάτης ή εργάτρια που θα ήθελε να ήταν δούλος ή δουλοπάροικος. Ούτε ένας, ούτε μία. Είναι σε καλύτερη κατάσταση, όχι ότι είναι καλά! Το ότι είναι καλύτερα ασφαλώς και δεν μας λέει πολλά πράγματα. Δεν μας λέει τίποτα. Εάν όμως τον ρωτήσουμε, πώς θα ήθελε να ζει, τι θα μας πει; Η συντριπτική πλειονότητα, μη πω όλοι και όλες, θα μας πει, θα ήθελα να είχα περισσότερα χρήματα! Αυτός είναι ο φετιχισμός του εμπορεύματος! Το ξέρουν αυτό οι Κύριοι. Και μας λένε: όλοι και όλες μπορούμε να γίνουμε γρήγορα και εύκολα πλούσιοι! Γεμάτα τα προπατζίδικα. Η εγκληματικότητα δεν εξηγείται μόνο με την ανέχεια και τη φτώχεια αλλά και με τη μίμηση του Κυρίου. Μου φαίνεται πως μας διαφεύγει. Η πορνεία δεν εξηγείται μόνο με τη βία του νταβατζή αλλά και με την καταναλωτική μανία. Τρεις μήνες βίζιτες να κάνει ένα εικοσάχρονο φωτομοντέλο, μια Μερσεντές των 60.000 ευρών την αγοράζει άνετα. Με ένα χιλιάρικο τη βίζιτα.
ΚΙ εμείς, εδώ στην Καστανούσσα, τετραμελής οικογένεια, ζούμε με τα 400 ευρά το μήνα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Εισόδημα! Είμαστε εισοδηματίες, το ξέρατε; Ψιλοδουλεύουμε, βγάζουμε άλλα δύο, γίνονται εξακόσια. Άρχοντες! Ζούμε χωρίς να εργαζόμαστε. Πολλοί και πολλές δεν έχουν αντιληφθεί, δεν μπορούν, δεν θέλουν να το αντιληφθούν ότι κάτι το πολύ ιδιαίτερο συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες: ενώ πριν τον καπιταλισμό όλος ο πληθυσμός, το 99% στις αταξικές κοινότητες, το 92% στις ταξικές κοινωνίες, εργαζόταν, συμμετείχε στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου. Σήμερα, το 70% του πληθυσμού δεν συμμετέχει, δεν εργάζεται, ζει χωρίς να εργάζεται.
ΠΑΙΔΙΑ, εφηβοι, ένα μεγάλο μέρος των νέων ηλικίας 18-25 ετών, οι γέροι και οι γριές, το 60% του πληθυσμού δεν εργάζεται! Πρωτοφανές και κοσμογονικό! Από τον ενήλικο πληθυσμό, τον λεγόμενο εργατικό δυναμικό, το 40% του πληθυσμού, το 30-40% δεν εργάζεται, αφού ο βαθμός απασχόλησης του εργατικού δυναμικού είναι 60-70%. Από αυτούς που εργάζονται, ένα μεγάλο μέρος περιστασιακά, για μικρά ή μεγάλα χρονικά διαστήματα επίσης δεν εργάζεται- είναι άνεργοι, άνεργες. Από αυτούς που εργάζονται, άλλοι ψιλοδουλεύουν κι άλλοι λίγες ώρες τη μέρα (μερική απασχόληση – 55% στην Ολλανδία, λόγου χάριν). Ο τεράστιος κοινωνικός πλούτος παράγεται γρήγορα και από λίγους και λίγες που θα γίνουν ακόμα λιγότεροι. Ρίξτε μια ματιά στις αυτοκινητοβιομηχανίες, στα κλωστήρια, στα υφαντουργεία, τα χαλυβουργεία, στις βιομηχανίες που παράγουν καλώδια και σε άλλες πολλές βιομηχανίες: θα δείτε πολύ λίγους ανθρώπους να εργάζονται εκεί.
ΓΙΑΤΙ δεν μπορούμε να δούμε αυτό το πρωτοφανές φαινόμενο; Θα εκθέσω τη γνώμη μου και σκεφτείτε. Η προσέγγιση πολλών κοινωνικών φαινομένων ήταν ανδροεργατοκεντρική. Ο παραγωγός του κοινωνικού πλούτου, το επαναστατικό υποκείμενο ήταν ο άντρας εργάτης. Οι άντρες εργάτες ήταν το κέντρο κόσμου, ήταν οι σωτήρες μας. Οι γυναίκες, τα παιδιά, οι γέροι και οι γριές, οι άρρωστοι, οι ψυχασθενείς, οι φυλακισμένοι, οι ανάπηροι, η φύση, όλα αυτά και πολλά άλλα δεν υπήρχαν. Με το πέρασμα του χρόνου, με την εξέλιξη του καπιταλισμού, με τα πολλά κοινωνικά κινήματα, η ανδροεργατοκεντρική προσέγγιση άρχισε να ξεφτίζει. Ο φεμινισμός, η οικολογία, τα αντιψυχιατρικά κινήματα, τα κινήματα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, των φυλακισμένων και των αναπήρων κατάφεραν καίρια πλήγματα κατά της ανδροεργατοκεντρικής προσέγγισης. Παρ΄ όλα αυτά πτυχές αυτής της προσέγγιση επιβιώνουν ακόμα. Μία από αυτές τις πτυχές δεν μας επιτρέπει να αντιληφθούμε ότι η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ζει χωρίς να εργάζεται, ότι η καπιταλιστική κοινωνία της αεργίας είναι πραγματικότητα. Ότι το επαναστατικό υποκείμενο είναι αυτοί που ζουν χωρίς να εργάζονται – η πλειονότητα του πληθυσμού.
ΟΙ διαχειριστές της καπιταλιστικής κοινωνίας το γνωρίζουν και ανησυχούν. Διότι το να ζούμε χωρίς να εργαζόμαστε εμπεριέχει πολλούς κινδύνους. Και οι κίνδυνοι αυτοί πρέπει να αποτραπούν. Πώς; Εάν με την αεργία ο φετιχισμός του εμπορεύματος έχει τη τύχη που έχει και η ανδροεργατοκεντρική προσέγγιση, ο φετιχισμός αυτός πρέπει να αντικατασταθεί από άλλον ή άλλους φετιχισμούς, σχέσεις δηλαδή και καταστάσεις που δεν θα μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε την εκμετάλλευση και την καταπίεση,την ανισότητα και την ανελευθερία. Ένας από αυτούς είναι ο φετιχισμός της υγείας, της ιατρικής – αυτή ήταν η συμβολή του κορονοϊού στη συγκρότηση αυτού του φετιχισμού. Ένας άλλος τρόπος αποτροπής των κινδύνων είναι η καθήλωση στην επιβίωση, εν μέσω τεράστιου κοινωνικού πλούτου. Η διαρκής φτωχοποίηση της πλειονότητας του πληθυσμού – αυτοί και αυτές που ζουν κάπως καλύτερα, να αναμένουν επιδείνωση της κατάστασής τους. Η κοινωνική κάθοδος θα είναι το μέλλον, όχι η κοινωνική άνοδος. Ένας άλλος τρόπος είναι η ενίσχυση και η γενίκευση του οικιακού εγκλεισμού. Η διαρκής επιτήρηση, η διαρκής κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η διαρκής ετοιμότητα όλων των μηχανισμών που έργο τους είναι η αναπαραγωγή των καπιταλιστικών σχέσεων.
ΝΑΙ, δεν πολεμάμε και δεν θα πολεμήσουμε. Αυτό είναι πολύ ευχάριστο. Κοσμογονικό. Δεν εργαζόμαστε και δεν θα εργαζόμαστε, η πλειονότητα του πληθυσμού. Κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο. Κοσμογονικό. Ναι, αλλά με τα κοσμογονικά ο Κύριος έχει πολύ μεγάλο πρόβλημα. Και θα γίνεται πολύ μεγαλύτερο, όταν φτάσουμε στο σημείο ώστε να εργάζονται πάρα πολύ λίγοι και λίγες, με αποτέλεσμα το εμπόρευμα να παύσει να είναι εμπόρευμα και το χρήμα να παύσει να είναι χρήμα. Θα διανέμουν στους Υποτελείς χρήμα, το κάνουν ήδη, αποσπασματικά βέβαια αλλά σε κάνα δυο δεκαετίες θα γίνει ο κανόνας, για να επιβιώνουμε – το χρήμα θα μετεξελιχθεί σε ένα μέσο ελέγχου της πρόσβασης στον κοινωνικό πλούτο, ο οποίος δεν θα είναι ένας τεράστιος σωρός εμπορευμάτων: δεν υπάρχει εμπόρευμα εάν δεν υπάρχει το εμπόρευμα της εργασιακής δύναμης. Ο καπιταλισμός δεν θα είναι καπιταλισμός, το εμπόρευμα δεν θα είναι εμπόρευμα και το χρήμα δεν θα είναι χρήμα,
Η βία όμως και η επιτήρηση και ο οικιακός εγκλεισμός και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα είναι αυτό που είναι. Και τα πολλά και οξυμένα παγκόσμια προβλήματα θα είναι αυτά που είναι. Η αντίφαση μεταξύ του καπιταλισμού που δεν θα είναι καπιταλισμός και της βίας και επιτήρησης που θα είναι βία και επιτήρηση, θα είναι αυτή που θα εκκινήσει τη διαδικασία της εμφάνισης στοιχείων της μετακαπιταλιστικής κοινωνίας.
Σχολιάστε ελεύθερα!