φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΝΟΜΙΖΩ πως έχετε αντιληφθεί γιατί κάνω αυτές τις παρεκβάσεις. Θα το διατυπώσω όμως και ευθαρσώς, για όσους και όσες δεν το έχουν αντιληφθεί: κάθε πρόταση που γράφω είναι το αποτέλεσμα πολλής δουλειάς και μελέτης, έρευνας και αναζήτησης πηγών πρωτογενών. Πριν συνεχίσω λοιπόν την αφήγησή μου για τον εμφύλιο πόλεμο στην Αττική (650-600 π. Χ.), η κατανόηση του οποίου θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την αθηναϊκή δημοκρατία (δεν υπήρξε άλλη δημοκρατία, ας μην το ξεχνάμε), θα κάνω άλλη μία παρέκβαση.
Ο πολιτισμός των εισβολέων κατακτητών, το 2200/2100, που μιλούσαν μια γλώσσα την οποία οι αρχαίοι Έλληνες της κλασικής εποχής με πολλή δυσκολία θα κατανοούσαν, ήταν ένας πολιτισμός ποιμενικός, ένας πολιτισμός του ξύλου, του δέρματος και του μαλλιού. Ο πολιτισμός που καταστράφηκε, αν και πολλά στοιχεία επιβίωσαν, όπως θα δούμε όταν θα μελετήσουμε τις επιβιώσεις του νεολιθικού πολιτισμού των αγροτικών κοινοτήτων στην αρχαία ελληνική κοινωνία, ήταν ένας πολιτισμός της πέτρας, του μαρμάρου, του πηλού και των μετάλλων – δευτερευόντως του ξύλου.
ΕΧΟΥΝ διασωθεί πολλά κτίσματα από την μυκηναϊκή εποχή: ερείπια ανακτόρων, οχυρωμένες ακροπόλεις, μνημειακοί τάφοι, τείχη – όλα χτισμένα με πέτρα. Τα θαυμάζουμε και απορούμε: πώς μπόρεσαν και έχτισαν τόσο ισχυρά τείχη, με τόσο μεγάλες πέτρες, θολωτούς και θαλαμωτούς τάφους, χτισμένοι με τόση επιδεξιότητα που σώζονται ακόμα και σήμερα άθικτοι. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα. Θεωρούμε πώς όλα αυτά τα περίτεχνα οικοδομήματα έχουν κατασκευαστεί από Μυκηναίους, οι οποίοι μιλούσαν μια μορφή της αρχαίας ελληνικής (μυκηναϊκή διάλεκτος), η οποία είχε κοινά στοιχεία με την μεταγενέστερη αιολική κι από την οποία μυκηναϊκή προήλθε η ιωνική – αττική διάλεκτος. Η αρχαία ελληνική γλώσσα όμως δεν διαθέτει όρους σχετικούς με την επεξεργασία, τη χρήση και το κτίσιμο με πέτρα! Το ρήμα κτίζω απόκτησε τη σημασία που γνωρίζουμε πολύ αργότερα – η αρχική του σημασία ήταν ‘εγκαθίσταμαι, κατοικώ, ιδρύω πόλιν, καθιερώνω, θεσπίζω, παράγω, καλλιεργώ, δημιουργώ’. Οι λέξεις Αμφικτίονες (αμφικτιονία), περικτίονες (αυτοί που κατοικούν κοντά, οι γειτονικές πόλεις) επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τις αρχικές σημασίες του ρήματος. Αντιθέτως: το λεξιλόγιο της επεξεργασίας, της χρήσης και του κτισίματος με ξύλο είναι πλουσιότατο. Θα το εξετάσουμε παρακάτω. Και να ήταν μόνο αυτό!
ΔΕΝ υπάρχει κάποια λέξη που να δηλώνει το πελέκημα της πέτρας. Πελέκημα της πέτρας, ακόμα το λέμε! Μα η πέτρα δεν είναι ξύλο για να την πελεκήσουμε! Ποια λέξη χρησιμοποιούσαν; Το ρήμα ξέω, το οποίο σημαίνει ‘πελεκάω το ξύλο’! Στον Ζ 244 και 248 διαβάζουμε θάλαμοι ξεστοίο λίθοιο – κοιτώνες φτιαγμένοι από πελεκητή πέτρα. Στην μεταγενέστερη Οδύσσεια διαβάζουμε τις φράσεις ξεστοισι λίθοισι (γ 406, θ 6, π 408), ξεστοίσιν λάεσσι (πέτρες, κ 211, 253, Ύμνος στον Απόλλωνα, 299), ουδού (κατώφλι) ξεστού (σ 33, χ 73). Την πέτρα την πελεκούν σαν να είναι ξύλο!
ΔΕΝ υπήρχε όρος για τα θεμέλια οικοδομήματος. Στην Ιλιάδα διαβάζουμε τις λέξεις θεμείλια (Ξ 493, Ρ 47) και θέμεθλα (Μ 28, ψ 255) αλλά δηλώνουν τη ρίζα του ματιού και τον λαιμό, τον φάρυγγα! Όταν ήθελαν να πουν ότι ένα κτίσμα είναι θεμελιωμένο, χρησιμοποιούσαν μια λέξη που δήλωνε το πήξιμο κορμού μέσα στο χώμα – αυτό σημαίνει το ρήμα πήγνυμι. Τρεις φορές διαβάζουμε στην Ιλιάδα (Β 661 Ι 144, 236) τη φράση εν μεγάρω εϋπήκτω! Μια φορά στην Οδύσσεια (ψ 41), δύο φορές στον Ύμνο στη Δήμητρα (143, 164)
ΑΣ δούμε τώρα τις λέξεις για την πέτρα. Η λέξη λίθος δεν είναι ελληνική ούτε, κατά πάσα πιθανότητα, η λέξη πέτρη και πέτρος. Η πρώτη δηλώνει τη μικρή, οικοδομήσιμη πέτρα, η δεύτερη τον βράχο, τη μεγάλη πέτρα, τον σκόπελο, το βραχώδες όρος. Λάας είναι η μεγάλη πέτρα, ο σκόπελος. Την εντοπίζουμε στη λέξη Αιγάλεως που σημαίνει ‘ο βράχος των κατσικιών (αίγες)᾿. Ο βράχος που φαίνεται σαν να έχει μπηχτεί στο έδαφος λέγεται πάγος – Άρειος πάγος! Η λέξη μάρμαρος δεν είναι ελληνική: η επανάληψη ήταν ο τρόπος που δήλωνε τον πληθυντικό η γλώσσα των αγροτικών κοινοτήτων – Τάρ-ταρ-ος και Τάρταρα. Μάρμαρος είναι η πέτρα που αντανακλά το φως, που έχει λάμψη, το μάρμαρο.
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ πολύ συχνά στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια τις λέξεις δω και δώμα (>δωμάτιον), που σημαίνουν ‘ξύλινη οικία’ αλλά και ‘δωμάτιο του άνδρα’. Ετυμολογικά συγγενεύουν με το ρήμα δέμω, που σημαίνει κτίζω με ξύλα. Το δέμας είναι το γερό, καλοφτιαγμένο σώμα του ήρωα -πρόκειται περί μεταφοράς. Ο δόμος είναι η ξύλινη οικία αλλά και δωμάτιο οικίας – και η μάντρα των προβάτων. Η λέξη δομή είναι μεταγενέστερη και δηλώνει τον σκελετό της ξύλινης οικίας, την ξυλοδεσιά. Δοκός (δέχομαι) είναι ο κορμός του ξύλου που μπήγεται στο έδαφος, ο βασικός σκελετός της ξύλινης οικίας. Τοίχος είναι τα ξύλινα τοιχώματα της οικίας, τείχος είναι το ξύλινο οχύρωμα! Η λέξη πύργος δεν είναι ελληνική – από αυτήν προέρχεται το γερμανικό Burg. Είναι το επάνω μέρος του τείχους από το οποίο μπορεί κάποιος να πολεμήσει .
ΤΑ σπίτια τα έκτιζαν με ξύλα, με κάθετα δοκάρια και οριζόντια κλαδιά που τα γέμιζαν με λάσπη, με πηλό. Σπίτια με αυτό τον τρόπο κτισμένα υπάρχουν ακόμα σε πολλά χωριά! Αυτοί που τα έκτιζαν λέγονταν τέκτονες (τέκτων). Ο τέκτων αρχικά δήλωνε τον ξυλουργό, τον μαραγκό. Ο επιστάτης λεγόταν αρχιτέκτων! Μέχρι το 700 περίπου π. Χ. όλοι οι ναοί ήταν ξύλινοι, οι οποίοι αν δεν καίγονταν, σάπιζαν πολύ γρήγορα. Η επιδεξιότητα της επεξεργασίας, του πελεκήματος του ξύλου λεγόταν τέχνη <*τέκσνα . Και μιας και η απάτη είναι μια επιδεξιότητα, η λέξη τέχνη δηλώνει επίσης και τον δόλο, την απάτη – μα την Παναγία. Εξ ου και το ρήμα τεχνάομαι που σημαίνει ‘κατασκευάζω κάτι με τεχνική και επιδεξιότητα’αλλά και ‘επινοώ κάποια απάτη, μηχανεύομαι’. Η σημασία αυτή σώζεται μέχρι και σήμερα στο επίρρημα τεχνηέντως – το διαβάζουμε στην Οδύσσεια αλλά δεν δηλώνει απάτη και εξαπάτηση.
ΟΙ λέξεις πλίνθος (τούβλο) δεν είναι ελληνική, ούτε η λέξη κέραμος. Τα ονόματα των μετάλλων δεν είναι ελληνικά – με εξαίρεση τον άργυρον (ασήμι): χαλκός, σίδηρος, κασσίτερος, χρυσός. Πιθανότατα ελληνική να ήταν κάποια λέξη που καταγράφεται στη λέξη Κύπρος και δήλωνε τον χαλκό.
ΟΤΑΝ εισέβαλαν οι ελληνόφωνοι ποιμένες στη νότια ελλαδική χερσόνησο και αργότερα στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, βρήκαν ένα πολιτισμό αγροτικών κοινοτήτων που έκτιζε σπίτια με πέτρα και τούβλα, που γνώριζε τα κεραμίδια, δούλευε τον πηλό και έφτιαχνε μια πολύ μεγάλη ποικιλία αγγείων, τα ονόματα των οποίων τα περισσότερα δεν είναι ελληνικά, έφτιαχνε αγάλματα και ειδώλια από πηλό και μάρμαρο, γνώριζε τα μέταλλα, εκτός από τον σίδηρο,κατασκεύαζε μνημειώδη κτίρια (μέγαρα – η λέξη δεν είναι ελληνική). Όλα αυτά τα έμαθαν οι κατακτητές από τους γηγενείς. Υιοθέτησαν τεχνικές, πρακτικές, λέξεις, όρους.
ΜΙΑ μέρα θα σας περιγράψω, θα σας ξεναγήσω μάλλον, σε ένα μνημειώδες οικοδόμημα, το οποίο καταστράφηκε περί το 2.000 π. Χ. . Ήταν διώροφο, πολύ μεγάλο, και βρισκόταν στη Λέρνα της Αργολίδας. Οι αρχαιολόγοι το ονόμασαν Οικία των Κεράμων, από τα πολλά κεραμίδια που βρήκαν. Λένε ότι ήταν η οικία κάποιου πλούσιου εμπόρου, λένε ότι ήταν η κατοικία του τοπικού άρχοντα.
ΟΙ ΜΑΛΑΚΕΣ!
Επανέρχομαι την Τρίτη, πάω να δω τον πατέρα μου και τον αδερφό μου.
Καλημέρα. Πολύ ενδιαφέρον το άρθρο σου ! Όμως μια παρατήρηση. Μήπως θα ήταν πιο σωστό, πιο “κορέκτ”, να μιλούσαμε για “Πρωτο-έλληνες”, ώστε να τους ξεχωρίζουμε από τους μεταγενέστερους Έλληνες, οι οποίοι ήταν η μίξη – ένωση αυτών των Πρωτο-ελλήνων με τον ντόπιο πληθυσμό, τους Προ-έλληνες ; Ευχαριστω
Περιμένω εναγωνίως την συνέχεια…
Ναι, ναι, πολύ σωστά. Εάν ονομάζουμε την προδιαλεκτική ελληνική Πρωτοελληνική, οι γλωσσολόγοι το κάνουν, γιατί να μην αποκαλέσουμε τους ομιλητές της Πρωτοέλληνες; Υιοθετώ τον όρο, ευχαριστώ πολύ για την παρατήρηση και την υπόδειξη.
Καλησπέρα, συγχαρητήρια για το μπλοκ πολυ ενδιαφέρον κ ευχάριστο. Αν θέλετε μια αντιθετες άποψεις σχετικα με τα αρθρα σας πολυ συνοπτικα. Η χρηση ξύλου σίγουρα προηγήθηκε της πέτρας.
Οι πρώτοι Ελληνες ήταν πληθυσμοί που διαμορφώθηκαν στον Αιγιακο χωρο, στα νησιά. Το Αιγαίο ειναι το κέντρο του Ελληνισμού που αναπτύχθηκε νωρις κ επεκτάθηκε σε Ανατολή κ δύση. Οι Τρώες ηταν Έλληνες.
Μεχρι τώρα η αρχαιότερη μορφή της Ελληνικής ειναι η Μυκηναικη που παρολο το ονομα της η συντριπτική πλειοψηφία των δειγμάτων της μας έρχεται απο την Κρήτη. Στην Κρήτη μαλιστα σώζεται κ η παλαιότερη μορφή της η Γραμμική Α η οποια ειναι θεμα χρονου να απόκωδικοποίηθει ως Ελληνικη κ αυτη με την σειρα της. Επίσης συναντάται κ στην Κυπρο . Θα ηταν εξαιρετικά δύσκολο τα νησιά του Αιγαίου να κατεκτηθουν απο ποιμένες, αυτα ενοποιηθηκα πολυ νωρις μεταξύ τους.Γι αυτό τον λόγο οι λέξεις σχετικα με το νερο ειναι κατα πολυ παλαιότερες.
αν κ οι Μηκηναιοι ηταν πολυ καλοι ναυτικοί… Σε πολυ παλαιότερο χρονο κ απο τους Δωριοις ή Ανθρώπους της θάλασσας οι Έλληνες ταξιδευαν με τις παπυρελες στα περατα της γης. Το εμπόριο, η τεχνολογικη υπεροχή που αποκτησαν μεσω αυτου, η ναυτοσυνη τους κ η φυσικη αμυντική του νησιού τους έκανε ανίκητους σε θάλασσα κ στην Ελληνική χερσόνησο κ τα παραλια της Μικρας Ασίας. Ήταν αυτοί που αφομιωσαν τους υπόλοιπους. Η Πελοπόν-Νησος ηταν ενα απο αυτά τα ορμητιρια.
.
Επισης πιστευω Ο Αγρότης δαπανά λιγότερη ενέργεια καθως έφερε τα καρποφόρα φυτα διπλα του απ τον τροφο συλλέκτη. Ο άνθρωπος δεν θα εκανε ποτε κατι που χρειάζεται πιο πολυ κοπο ειναι φυσικη λειτουργια του εγκεφάλου μας
Κ γι αυτο μπορεσε να αναπτυχθεί σε πόλεις.