φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΑΙ, και θα επανέρχομαι, στο ζήτημα της εκλογικής ΑΠΟΧΗΣ· έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις και διαφωνίες και θα ήθελα να θέσω το ζήτημα σε νέες βάσεις. Η ΑΠΟΧΗ είναι μία από τις πολλές μεγατάσεις (megatrends) της εποχής μας, οπότε θα αρχίσω με τις έννοιες και τα φαινόμενα με τα οποία συνδέεται άμεσα: της τάσης, της συγκυρίας και της παρακμής της καπιταλιστικής δημοκρατίας.
Η τάση είναι μια διαδικασία η οποία ακολουθεί μια κατεύθυνση (τείνει), εξελίσσεται χωρίς όμως να έχει ολοκληρωθεί. Όταν αυτή η διαδικασία εμφανίζεται παγκόσμια, εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες, τότε αυτή η τάση είναι μια μεγατάση. Έχουμε επισημάνει την μεγατάση της συγκέντρωσης του πληθυσμού στα αστυκά (ή αστεακά, όχι αστικά!) κέντρα, στις μεγαλουπόλεις. Μια τάση ή μεγατάση μπορεί να βρίσκεται στις αρχές της, να ενισχύεται, να κορυφώνεται, να εξαντλείται. Η τάση της ΑΠΟΧΗΣ στην ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε φάση ενίσχυσης και αναμένεται να κορυφωθεί μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Τότε θα εξαντλήσει την δυναμική της και ή θα σταθεροποιηθεί, θα μετεξελιχθεί σε μόνιμο και έντονο χαρακτηριστικό της συγκυρίας, της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης, ή μπορεί να αρχίσει μια άλλη τάση συμμετοχής στις εκλογές.
Η συγκυρία είναι μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας παρατηρούμε την ύπαρξη πολλών τάσεων και μεγατάσεων. Εάν μπορέσουμε και επισημάνουμε και μελετήσουμε αυτές τις τάσεις και μεγατάσεις, εάν μπορέσουμε να διακρίνουμε τις μεταξύ τους σχέσεις και τη δυναμική που αναπτύσσουν, τότε είμαστε σε θέση όχι μόνο να σχηματίσουμε μια ευκρινή εικόνα αυτής της ιστορικά καθορισμένης ιστορικής περιόδου αλλά και να διατυπώσουμε προγνώσεις, ίσως και προβλέψεις (δηλαδή όχι μόνο γενικές καταστάσεις αλλά και γεγονότα, που θα είναι το αποτέλεσμα των αποφάσεων που θα ληφθούν από τους Κυρίους ή τους Υποτελείς).
ΕΑΝ η συγκυρία είναι ένα πλέγμα οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και ιδεολογικών τάσεων και μεγατάσεων, τότε η ΑΠΟΧΗ ως μεγατάση είναι ένα φαινόμενο κυρίως της πολιτικής, εκτείνεται όμως και πέραν αυτής – της κοινωνικής και ιδεολογικής. Έτσι, για να σαφηνίσω τις απόψεις μου, θα θίξω συνοπτικά τα ζητήματα με τα οποία σχετίζεται η εκλογική ΑΠΟΧΗ, εννοώ της πολιτικής και της καπιταλιστικής δημοκρατίας.
Η πολιτική, οι πολιτικοί και οι πολιτικοί θεσμοί, σε όλες τις κυριαρχικές κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού, έχουν ως αντικείμενο την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου, την απόσπαση του πλεονάσματος, όπως λένε, και πολύ σωστά, οι μαρξιστές. Δεν υπάρχει ούτε ένας πολιτικός θεσμός που να μην σχετίζεται, ρητά ή υπόρρητα, με την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου. Διότι, φίλες και φίλοι, σε μια κυριαρχική κοινωνία δεν συμμετέχουν όλοι στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, όπως συνέβαινε στις πρώιμες νεολιθικές κοινωνίες: κάποιοι παράγουν κοινωνικό πλούτο (τροφή, κατοικία, ένδυση, εργαλεία και άλλα πολλά) και κάποιοι δεν παράγουν – και ζουν από τον κοινωνικό πλούτο που παράγουν οι πρώτοι. Τί μέρος του κοινωνικού πλούτου αρπάζουν; Πόσοι είναι αυτοί που παράγουν και πόσοι αυτοί που δεν παράγουν; Είναι δύο πολύ βασικά ερωτήματα. Εάν δούμε την παγκόσμια ιστορία από αυτές τις οπτικές γωνίες, θα δούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής το αρπάζουν οι Κύριοι, οι οποίοι είναι ένα πολύ μικρό μέρος του πληθυσμού. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην προβιομηχανική, προκαπιταλιστική Ιαπωνία, οι ισχυροί γαιοκτήμονες άρπαζαν τα δύο τρίτα ή τα τρία τέταρτα της παραγωγής του ρυζιού και δεν ήταν πάνω από 5% του πληθυσμού. Να γιατί η ιστορία των προκαπιταλιστικών αγροτικών κοινωνιών είναι μια ιστορία αγροτικών εξεγέρσεων! Σήμερα, δεν έχει αλλάξει τίποτα ως προς το ποσοστό της παραγωγής που αποσπάται από τους Κυρίους καπιταλιστές αλλά υπάρχει εδώ ένα φαινόμενο, πρωτοφανές, το οποίο μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως μεγατάση: με την εφαρμογή της Τεχνικής και της Επιστήμης στην παραγωγή, ο τεράστιος κοινωνικός πλούτος θα παράγεται γρήγορα και από ολοένα και λιγότερα χέρια και μυαλά. Ενώ μέχρι τώρα το 95% του πληθυσμού συμμετείχε στην παραγωγή, τώρα, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, θα συμμετέχει ένα μικρό μέρος. Η μεγατάση αυτή θα ενισχυθεί την περίοδο 2020-2040 και θα κορυφωθεί στα μέσα του αιώνα μας.
ΟΤΑΝ ένας τρόπος αρπαγής του κοινωνικού πλούτου δεν είναι πλέον αποτελεσματικός, τότε κάποιοι επιβάλλουν έναν άλλο. Η μετάβαση από τις αγροτικές κοινωνίες (φεουδαρχικές) στις βιομηχανικές, καπιταλιστικές έγινε με την καταστροφή των προηγούμενων πολιτικών θεσμών και την επινόηση νέων. Η απόσπαση του κοινωνικού πλούτου στις φεουδαλικές κοινωνίες γινόταν με την άμεση βία – οι πολιτικοί θεσμοί αναπαρήγαγαν και ενίσχυαν και διαιώνιζαν αυτόν τον τρόπο αρπαγής. Στον καπιταλισμό η αρπαγή του κοινωνικού πλούτου γίνεται με το εμπόρευμα και το χρήμα, με την μισθωτή εργασία. Οι πολιτικοί θεσμοί, όλοι, ενισχύουν και αναπαράγουν αυτόν τον τρόπο αρπαγής.
ΟΙ φεουδαλικοί πολιτικοί θεσμοί καταστράφηκαν ή αντικαταστάθηκαν με διαφορετικούς τρόπους. Η καπιταλιστική δημοκρατία επινοήθηκε όταν επαναστάτησαν αστοί και αγρότες (Αγγλία, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες), ο καθένας για τους δικούς του λόγους, και όταν οι αστοί, έμποροι και βιομήχανοι και τραπεζίτες, κατέστειλαν την αγροτική εξέγερση, που ήταν μια πτυχή της αστικής επανάστασης. Αλλού, η μετάβαση από τον ένα τύπο κοινωνίας στον άλλο έγινε με άλλους τρόπους. Η μετάβαση δεν ήταν αποτέλεσμα επανάστασης από τα κάτω αλλά από τα πάνω. Στη Γερμανία πρωτεργάτες της μετάβασης ήταν γαιοκτήμονες και αστοί (σίδερο και σίκαλη!)· στην Ιαπωνία ήταν οι ισχυροί γαιοκτήμονες ‘φεουδάρχες’· εδώ το τελικό πολιτικό αποτέλεσμα δεν ήταν η καπιταλιστική δημοκρατία αλλά ο φασισμός. Μετά τον πόλεμο και την εξάλειψη των περισσότερων (όχι όλων!) επιβιώσεων του φεουδαλισμού, με την πλήρη επέκταση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, υιοθετήθηκε η καπιταλιστική δημοκρατία. Στην Κίνα και τη Ρωσία, την μετάβαση χρεώθηκαν οι αγρότες, με τις αγροτικές επαναστάσεις – το πολιτικό αποτέλεσμα ήταν η δικτατορία του επαναστατικού αγροτικού-εργατικού κόμματος (κρατικός καπιταλισμός). Στη Ρωσία, όταν η φάση της μετάβασης στη καπιταλιστική κοινωνία των ιδιωτών ολοκληρώθηκε, υιοθετήθηκε η καπιταλιστική δημοκρατία. Στην Κίνα όχι ακόμα και δεν ξέρουμε εάν και πότε θα γίνει. Τέλος, στην ιδιόμορφη Ινδία υπάρχει η καπιταλιστική δημοκρατία χωρίς αστική επανάσταση, χωρίς επανάσταση από τα πάνω, χωρίς αγροτική επανάσταση!
ΝΑ γιατί επιμένουμε στον όρο καπιταλιστική δημοκρατία – είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πλήρη επέκταση του καπιταλισμού. Οι ενδείξεις όμως της παρακμής της καπιταλιστικής δημοκρατίας είναι σαφείς και ορατές, με αποτέλεσμα πολλοί να υιοθετούν τον όρο μεταδημοκρατία. Μία από αυτές είναι η μεγατάση της ΑΠΟΧΗΣ.
ΤΑ ερωτήματα που εγείρονται είναι πολλά και κρίσιμα, φίλες και φίλοι. Αφού δεχτούμε την μεγατάση της ΑΠΟΧΗΣ ως βεβαιότητα, κατά συνέπεια και την παρακμή και αποσύνθεση της καπιταλιστικής δημοκρατίας, ως πολιτικού θεσμού άμεσα συνδεδεμένη με την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου, αναρωτιόμαστε εάν η ΑΠΟΧΗ είναι απλά έκφραση δυσαρέσκειας και αγανάκτησης κατά της πολιτικής και των πολιτικών ή εάν είναι μια ορατή πλευρά μιας τάσης απομάκρυνσης των Υποτελών από τον Κύριο ή εάν είναι εκδήλωση μιας διαδικασίας αμφισβήτησης της αρπαγής του κοινωνικού πλούτου. Αναρωτιόμαστε ακόμα το εξής: εάν η ΑΠΟΧΗ ως μεγατάση βρίσκεται σε φάση ενίσχυσης, που αναμένεται να κορυφωθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών δεκαετιών, τότε ποια θα είναι τα αποτελέσματα αυτής της κορύφωσης; Θα υπάρχει μια καπιταλιστική δημοκρατία στην οποία θα συμμετέχει ένα μικρό μόνο μέρος των Υποτελών Υπηκόων. Μήπως οι Κύριοι καπιταλιστές αναγκαστούν να πραγματοποιήσουν μια επανάσταση από τα πάνω, με αποτέλεσμα να επινοηθούν νέοι πολιτικοί θεσμοί, που να ανταποκρίνονται στη συρρίκνωση του καπιταλισμού, εάν υπάρχει αυτή, όπως ισχυρίζομαι; Ποιοι πολιτικοί θεσμοί θα επινοηθούν σε ένα κόσμο αέργων; Σε ένα κόσμο με περιττούς και άχρηστους για τον Κύριο πληθυσμούς; Μήπως το βασικό χαρακτηριστικό αυτών των νέων θεσμών θα είναι η άμεση βία, αφού το βασικό τους μέλημα θα είναι η αποτροπή της πρόσβασης των Υποτελών στον τεράστιο και από λίγους παραγόμενο κοινωνικό πλούτο; Μήπως θα ξεσπάσει κάποια παγκόσμια επανάσταση, όταν η αντίφαση μεταξύ τεράστιου κοινωνικού πλούτου και επιβαλλόμενης σπάνης παροξυνθεί – σε είκοσι, τριάντα χρόνια; Κι αυτή η κοινωνική επανάσταση δεν θα καταστρέψει, αυτή θα είναι άλλωστε η δουλειά της, τους πολιτικούς θεσμούς που αναπαράγουν την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου και επιβάλλουν τη σπάνη;
ΕΑΝ θεωρήσετε τα τελευταία δύο ερωτήματα ως αβάσιμη αισιοδοξία, άρα μειονέκτημα της σκέψης μου, αποδέχομαι αυτό το μειονέκτημα χωρίς διαμαρτυρίες. Προτιμώ την αισιοδοξία από την απαισιοδοξία – δεν μπορώ να κάνω κι αλλιώς, έτσι κι αλλιώς.
Από 21 Σεπτεμβρίου κόβουμε ξύλα. Θα ετοιμάσω σήμερα το αλυσοπρίονο και τα τσεκούρια. Θα φυτέψω στο θερμοκήπιο σπανάκι, παντζάρια, σέσκουλα, αντίδια, μαρούλια, κρεμμυδάκια.
Αύριο πάλι.
Σχολιάστε ελεύθερα!