φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΔΙΟΤΙ, θα μας πει κάποιος, στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν πολλές κουκουβάγιες. Η απάντηση αυτή δεν είναι ικανοποιητική, δεν είναι αυτή η απάντηση. Αφού δούμε ποια είναι, θα θέσουμε και το ερώτημα γιατί υπήρχαν πολλές κουκουβάγιες στην αρχαία Αθήνα. Αν και πολλές, οι κουκουβάγιες δεν θα φαίνονταν, μιας και η κουκουβάγια κυνηγάει τη νύχτα. Τόσα πολλά είδη πτηνών υπήρχαν στην Αθήνα και την Αττική, όπως μαθαίνουμε κυρίως από τον Αριστοφάνη (Όρνιθες), γιατί να επιλεγεί η κουκουβάγια; Τα σπουργίτια θα ήταν πολύ περισσότερα, και θα φαίνονταν, δεν έγιναν όμως σύμβολο της σοφίας!
ΠΡΙΝ απαντήσουμε, θα ήθελα να διασαφηνίσω την αρχαιοελληνική έννοια της σοφίας. Η σοφία δεν είναι συσσώρευση γνώσεων, σοφός δεν είναι αυτός που γνωρίζει πολλά· σοφία είναι η πλήρης και βαθιά κατανόηση, η σωστή εκτίμηση της κοινωνικής, οικονομικής και πολεμικής και πολιτικής συγκυρίας. Μιας και δεν μπορεί να υπάρξει σε απόλυτο και οριστικό βαθμό, ο σοφός δεν είναι ποτέ σοφός, πάντα κάτι θα του διαφεύγει. Η σοφία είναι ένας σκοπός που τον προσεγγίζουμε αλλά δεν τον υλοποιούμε πλήρως. Αυτός είναι ο λόγος που ο όρος σοφός αντικαταστάθηκε από τον όρο φιλόσοφος: ο φιλόσοφος είναι ο φίλος της σοφίας, είναι αυτός που επιθυμεί τη σοφία, την πλήρη και σωστή κατανόηση και εκτίμηση της συγκυρίας.
ΕΑΝ η κουκουβάγια συμβολίζει τη σοφία και τη θεά της σοφίας, την Αθηνά, μας επιτρέπεται να εικάσουμε βάσιμα ότι εκλαμβάνουμε την κουκουβάγια ως ένα σοφό πτηνό, ότι είναι σοφό πτηνό. Το σπουργίτι, άρα, δεν είναι σοφό πουλί, ούτε ο κότσυφας ούτε το αγριοπερίστερο. Η κουκουβάγια είναι το πιο σοφό πτηνό. Και αναρωτιέμαι και πάλι: γιατί να μην είναι σύμβολο της σοφίας ο λαγός ή η χελώνα ή το φίδι; Γιατί να είναι ένα πτηνό, η κουκουβάγια συγκεκριμένα;
ΜΠΟΡΕΙ η θεά Αθηνά να ήταν θεά της σοφίας, ήταν όμως και θεά του πολέμου. Αναπαριστάνεται πάντα να φοράει κράνος, να κρατάει στο αριστερό χέρι ασπίδα και στο δεξί ένα μακρύ ακόντιο. Αναπαριστάνεται πάντα ως πολεμίστρια. Όταν λοιπόν λέμε ότι η θεά Αθηνά είναι η θεά της σοφίας θα πρέπει να εννοούμε ότι είναι η θεά της πολεμικής σοφίας, όχι γενικά της σοφίας. Τι είναι η πολεμική σοφία; Είναι αφενός η κατανόηση, η εκτίμηση της συγκυρίας, του συσχετισμού δύναμης, και αφετέρου η γνώση των προϋποθέσεων για την εξασφάλιση της νίκης, της υπεροχής στο πεδίο της μάχης. Εάν συγκρίνουμε ένα πολεμιστή με κράνος, ασπίδα και ακόντιο, έναν Αθηναίο οπλίτη, με την κουκουβάγια, θα διαπιστώσουμε ότι η δεύτερη είναι πολύ πιο ικανή και αποτελεσματική στο πεδίο της μάχης. Πολύ θα ήθελε ο αρχαίος Έλληνας πολεμιστής να ήταν σαν την κουκουβάγια – την άκρως αποτελεσματική και αδίστακτη πολεμική μηχανή. Διότι έτσι την είδαν. Γιατί;
Η κουκουβάγια πετάει, δεν περπατάει ούτε σέρνεται. Οι θεοί του Ολύμπου πετούν και παίρνουν τη μορφή κάποιου πουλιού όταν εμφανίζονται στους ανθρώπους. Τα πουλιά αυτά είναι συγκεκριμένα πουλιά – είναι οι αετοί, οι γύπες, τα γεράκια, οι κουκουβάγιες (Αθηνά). Οι αετοί ήταν ανέκαθεν το σύμβολο της ύψιστης ισχύος – το σύμβολο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και της βυζαντινής, ενώ στους φεουδαρχικούς και νεώτερους χρόνους θα δούμε τον αετό πάνω σε πολλά εμβλήματα και πολλές σημαίες. Όσο για τα Γεράκια του Πενταγώνου, τι να πούμε, είναι πολύ γνωστά. Ο αετός και το γεράκι πετάνε με πολύ μεγάλη ταχύτητα και έχουν πολύ καλή όραση, είναι ικανότατοι πολεμιστές κι αυτές τις ικανότητες πολύ θα ήθελε να τις είχε ο αρχαίος πολεμιστής -δεν τις είχε όμως.
Η κουκουβάγια όμως είναι κάτι άλλο. Δεν πετάει απλά, πετάει πολύ αθόρυβα. Και μάλιστα μέσα στη νύχτα. Αυτές τις ικανότητες δεν τις έχει ούτε ο αετός ούτε το γεράκι. Τα πτηνά αυτά βλέπουν πολύ καλά τη μέρα, όχι όμως τη νύχτα. Ο αρχαίος πολεμιστής δεν έβλεπε τη νύχτα και θα ήθελε πολύ να βλέπει. Να βλέπει χωρίς να τον βλέπουν όμως. Με λίγα λόγια: η κουκουβάγια ενσαρκώνει όλες τις λατρείες, τις επιθυμίες δηλαδή, του αρχαίου Έλληνα πολεμιστή, του αριστοκράτη ήρωα καταρχάς, της δυτικής κυριαρχίας στη συνέχεια: της πτήσης, του ύψους, της ταχύτητας, της ορμής, της νυκτερινής όρασης, της αρπαγής, της ισχύος και της ακρίβειας του πλήγματος. Και τις ενσαρκώνει διότι κανένας άλλος πτηνό θηρευτής (αρπακτικό σαρκοφάγο) δεν μοιάζει τόσο πολύ με τον άνθρωπο. Έχει μεγάλο στρογγυλό κεφάλι, πρόσωπο στρογγυλό σαν δίσκος, μεγάλα μάτια, τα οποία είναι μπροστά και με οποία εξασφαλίζει στερεοσκοπική όραση. Είναι αδίστακτος θηρευτής: αρπάζει με τα γαμψά της νύχια το θήραμα και το σκοτώνει με μια κίνηση χτυπώντας το στο κεφάλι με το σκληρό και δυνατό ράμφος της.
Η σοφία της κουκουβάγιας είναι οι ικανότητές της, ικανότητες που δεν τις διέθετε ο αρχαίος μας πολεμιστής, θα ήθελε όμως πολύ να τις διαθέτει. Θα έπρεπε να περάσουν χιλιάδες χρόνια για να τις πραγματοποιήσει, για να γίνει θεός, αήττητος πολεμιστής, όχι όμως και Θεός: μπορεί να μην ηττάται από τον αντίπαλο, από τη φύση όμως ηττάται.
Σχολιάστε ελεύθερα!