το παραμύθι για το τέλος του καπιταλισμού (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΦΙΛΟΙ μου υπέδειξαν άρθρο του Paul Mason, δεν τον γνωρίζω, δημοσιευμένο στον Φύλακα του (εγγλέζικου) καπιταλισμού (The Guardian), μεταφρασμένο στο Νόστιμον Ήμαρ από κάποιον ή κάποιαν που τον έπαιζε, την έπαιζε την ώρα που μετέφραζε, και αναδημοσιευμένο στο tvxs. Ο πρωτότυπος τίτλος συμπυκνώνει το περιεχόμενό του:  the end of capitalism has begun –  το τέλος του καπιταλισμού έχει αρχίσει. Μαζί με το τέλος όμως του καπιταλισμού αρχίζει και η εποχή της αποβλάκωσης πολλών διανοουμένων και αρθρογράφων. Αυτά που υποστηρίζονται με ωθούν να χαρακτηρίσω το περιεχόμενό του ως παραμύθι –  παραμύθι είναι μια σύντομη ιστορία για παιδιά με την οποία θέλουμε να τα πούμε κάτι απευθυνόμενοι στο υποσυνείδητο ταΐζοντας το ασυνείδητο.  Με το παραμύθι θέλουμε να πούμε κάτι επιπλέον από αυτό που λέμε –  αυτό το κάτι επιπλέον το λέμε παραδήλωση ή παρασήμανση. Το παραμύθι προετοιμάζει το νεαρό κορίτσι για τον πόνο (σιγά τον πόνο!) και το αίμα (σιγά τα αίματα!) του σπασίματος της παρθενιάς, όταν ακούει ότι η  νεαρή ηρωίδα  πληγώνεται με τη βελόνα και τρέχει λίγο αίμα.

Η παραδήλωση του άρθρου, φίλες και φίλοι, είναι αισχρή –  επομένως δεν μπορεί παρά και το άρθρο να είναι αισχρό.  Σε αυτό το συμπέρασμα θα καταλήξω – θα διαβάσετε την επιχειρηματολογία μου. Αν την συνόψιζα σε μια φράση αυτή θα ήταν: άντε, αναγνώστη, πήγαινε για ύπνο, όνειρα γλυκά κι αύριο μια όμορφη μέρα μας περιμένει, μια όμορφη μετακαπιταλιστική μέρα.

ΟΙ φίλοι μου υπέδειξαν το άρθρο και γιατί σε αυτό ο συντάκτης γράφει κάποια πράγματα που γράφω κι εγώ εδώ και πολλά χρόνια αλλά σήμερα μου δίνεται η ευκαιρία να ξεκαθαρίσω κάποια ζητήματα για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις –  τις οποίες απεχθάνομαι. Πριν πιω ένα καφεδάκι και πω κάποια πράγματα για τον Φύλακα του (εγγλέζικου) καπιταλισμού και για την έννοια του τέλους, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν έχει καμιά απολύτως σχέση ο μετακαπιταλιστικός παράδεισος που ευαγγελίζεται ο συντάκτης με την τάση της διεύρυνσης του κομμουνισμού που διακρίνω κατά την μακραίωνη περίοδο της στασιμότητας και της συρρίκνωσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Εκεί όπου ο συντάκτης βλέπει την επί γης ουτοπία εγώ βλέπω την επί γης Αποκάλυψη και Φρίκη. Θα πούμε πολλά, αν δεν προλάβουμε σήμερα κι αύριο μέρα είναι. Μην αφήσουμε τα καρπούζια και τα πεπόνια απότιστα –  τόσο κόπο κάναμε και τα φυτέψαμε με τον Pablo. Κι αν δεν έρθει, με παρέα, είναι πολλά,  να τα φάμε τον Σεπτέμβρη, θα νοικιάσω ένα ελικόπτερο και θα του βομβαρδίσω το σπίτι με καρπούζια και με πεπόνια. Τρελός είμαι, ό,τι θέλω κάνω.

Ο Φύλακας του εγγλέζικου καπιταλισμού είναι μια εφημερίδα που την διακρίνει μια πολύ βασική αντίφαση. Από τη μια εκφράζει τον πουριτανισμό, ο οποίος εξυμνεί τον κτητικό ατομικισμό και, άρα, τον ανταγωνισμό –  ο καθένας θα κοιτάξει την πάρτη του και θα τη βγάλει όπως μπορεί, αυτός είναι ο πουριτανισμός, απλά και σύντομα –  και από την άλλη ωραιοποιεί και εξιδανικεύει τον καπιταλισμό δικαιολογώντας και αποκρύπτοντας τα αίσχη, τα εγκλήματα, τις προθέσεις και τα σχέδια  του καπιταλιστή Κυρίου. Οπότε, η δημοσίευση ενός κειμένου που διαπιστώνει ότι αρχίζει το τέλος του καπιταλισμού δεν μπορεί παρά να με βάλει σε πολλές σκέψεις και να με κάνει να ανησυχήσω.

ΑΥΤΑ για τον Φύλακα. Το τέλος λοιπόν του καπιταλισμού αρχίζει και κάποια μέρα αυτό το τέλος θα τελειώσει. Αν και παραδέχεται ο συντάκτης ότι θα έχει κάποια διάρκεια αυτό το τέλος, η επιλογή της λέξης  είναι παντελώς άτυχη, επιεικέστατα μιλώντας. Όταν τελειώνει  μια ταινία διαβάζουμε ΤΕΛΟΣ ή THE END. Το τέλος, φίλοι και φίλοι, είναι μια έννοια που δεν παραπέμπει στη διάρκεια, στην εξέλιξη, στην επανάληψη αλλά στο μη επαναλαμβανόμενο, στο στιγμιαίο. Το τέλος είναι μια συγκεκριμένη έκφραση του στιγμιαίου. Την μεταχειριζόμαστε μεταφορικά όταν με αυτήν θέλουμε να εκφράσουμε το τέλος ενός συμβάντος ή μιας διαδικασίας . Παραβλέποντας τη μεταφορά καταλήξαμε να θεωρούμε το τέλος ως έχον μικρή ή μεγάλη διάρκεια –  λόγου χάριν, όταν λέμε τέλος της εργασίας εννοούμε μια περίοδο κατά την οποία η εργασία δεν θα υπάρχει πια. Δεν θα εργαζόμαστε, θα παίζουμε! Επειδή λανθάνει το στιγμιαίο στον όρο τέλος, δημιουργείται η εντύπωση ότι όπου νάναι το έργο του καπιταλισμού ή της εργασίας τελειώνει! Μωρίας εγκώμον!

ΔΕΝ μας επιτρέπεται να μιλάμε για τέλος του καπιταλισμού από τη στιγμή που αυτό το τέλος θα διαρκέσει πολύ. Ο συντάκτης υποστηρίζει ότι ναι μεν θα διαρκέσει πολύ αλλά όχι και πάρα πολύ. Κι αυτό διότι η δυναμική του μετακαπιταλισμού είναι τέτοια που θα σαρώσει το καπιταλιστικό παρελθόν και θα προλάβουμε να ζήσουμε στον μετακαπιταλιστικό παράδεισο. Μπορεί και εμείς που πλησιάζουμε τα εξήντα –  σίγουρα τα παιδιά μας· όσο για τα εγγόνια μας πόσο τα ζηλεύω!

ΦΙΛΕΣ και φίλοι οι όροι με πρώτο συνθετικό την πρόθεση μετά μου προκαλούν μια τάση για εμετό. Ξέρετε γιατί;  Γιατί δεν λένε τα πράγματα με το όνομά τους, γιατί κάτι θέλουν να κρύψουν, γιατί εκφράζουν πνευματική νωθρότητα –  μην γράψω καμιά άλλη λέξη. Μασάνε τα λόγια τους όσοι και όσες καταφεύγουν σε όρους με την πρόθεση μετά. Ο όρος μετακαπιταλισμός δεν μου λέει τίποτα, δεν καταλαβαίνω τίποτα, απολύτως τίποτα. Δεν υπάρχει άλλος όρος ή υπάρχει και αποφεύγεται; Εάν δεν υπάρχει, γιατί αποφεύγουμε να επινοήσουμε κάποιον άλλον;  Διαβλέπω κάποια ανησυχία του Κυρίου και των υπηρετών του! Ο όρος μετακαπιταλισμός, γενικά η πρόθεση μετά, εκφράζει κάποια ανησυχία, δηλώνει κάτι που βλέπει κι αυτό που βλέπει τον τρομάζει τον Κύριο καπιταλιστή, εκφράζει κάτι που θέλει να το ελέγξει, να το αφομοιώσει, να το καταστείλει –  θα  εξετάσουμε στη συνέχεια ποιο είναι αυτό το κάτι.

ΓΙΑΤΙ όμως,  φίλες και φίλοι, το τέλος του καπιταλισμού θα διαρκέσει πολύ;  Μας επιτρέπεται να μιλάμε και να γράφουμε για το τέλος του καπιταλισμού; ΟΧΙ, δεν μας επιτρέπεται! Για το τέλος του καπιταλισμού θα μιλήσουμε όταν το έργο του καπιταλισμού θα έχει τελειώσει. Όσο δεν έχει τελειώσει, όσο ατενίζουμε το μέλλον του καπιταλισμού από τη θέση του παρόντος, δεν μας επιτρέπεται ο όρος τέλος. Κι αν δεν μας επιτρέπεται, με ποιον ή ποιους άλλους όρους θα τον αντικαταστήσουμε; Όταν το (δυτικό) εμπόρευμα/χρήμα έχει μια ιστορία, ταραγμένη σίγουρα, 2.700 ετών, τότε θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τον όρο τέλος.

ΓΙΑ να διαυγάσουμε, να διερευνήσουμε και να συνζητήσουμε όλα αυτά τα ζητήματα, φίλες και φίλοι,  θα πρέπει να εξετάσουμε τις διαδικασίες α) γέννησης και επέκτασης β) στασιμότητας και γ) συρρίκνωσης, αποσύνθεσης (παρακμής) και εξαφάνισης ενός  τρόπου παραγωγής. Γνωρίζουμε αρκούντως καλά τις διαδικασίες αυτές του ποιμενικού, δουλοκτητικού και φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής. Τρία είναι τα κομβικά ερωτήματα που εγείρονται, φίλες και φίλοι,  και οφείλουμε να διατυπώσουμε κάποιες απαντήσεις.

Σε ποια από τις παραπάνω περιόδους βρίσκεται σήμερα ο καπιταλισμός;  

Πώς θα είναι ο καπιταλισμός κατά την περίοδο της στασιμότητας και της συρρίκνωσης, αποσύνθεσης και εξαφάνισης; 

Μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες εικασίες για τον τρόπο παραγωγής που θα τον διαδεχτεί; 

Θα συνεχίσω αύριο, ξημέρωσε. Ταΐζω τις κότες, ποτίζω τ΄αγγούρια και φεύγω για το μποστάνι. Εκεί, δίπλα στο ρυάκι που τρέχει όλο το χρόνο, κάτω από τα ψηλά σκλήθρα,  θα κτίσω μια ξύλινη καλύβα για τα εργαλεία, για ξεκούραση, για διάβασμα, για κάνα παράνομο τσιπουράκι και τσιγαράκι με καλή παρέα, για κάνα υπνάκο. Θα την ονομάσω Μέγαρο Μαξίμου, μα την Παναγία. Τρελός είμαι, ό,τι θέλω κάνω  –  ενοχλώ κανέναν;