λαϊκατζής (τα εβρά) ή Μπαμπινιώτης (τα ευρώ); euro: το ευρώ, το ευρό, το γιούρο, το έουρο, η ευρώ ή το εβρό; ( αυγό ή αβγό;)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ είναι λίγοι και λίγες αυτοί και αυτές που απορούν ή ενοχλούνται που γράφω το εβρό και το κλίνω ως ουδέτερο (του εβρού – τα εβρά, των εβρών) και δεν ακολουθώ την ορθογραφία το ευρώ και δεν το εκλαμβάνω ως άκλιτο (του ευρώ, τα ευρώ, των ευρώ).  Σε πρόσφατο σχόλιο ο φίλος Ιωάννης Τζανάκος (δεν έχουμε φάει και πιει μαζί – ακόμα) με υπενθύμισε ότι κάποιοι από κάποιο λακανικοκαταστασιακό μπλογκ, δεν θυμάμαι ποιο ακριβώς είναι (αθέμιτα;) θεωρούν ότι γράφω εβρό για να υπαινιχθώ ότι είναι κατασκεύασμα των Εβραίων, άρα είμαι αντισημίτης. Δεν είναι οι μόνοι που πασχίζουν να βρουν κάποιο παραπάτημα, όπως νομίζουν, για να μου τη πέσουν. Και πάντα βρίσκουν! Κι όταν βρίσκουν, είμαι αναγκασμένος να αντιμετωπίσω την ανθρώπινη βλακεία, η οποία όχι μόνο είναι ακαταμάχητη αλλά και επικίνδυνη – ο βλάκας είναι μια ζωντανή βόμβα, αλίμονο σε όποιους και όποιες είναι εκεί κοντά.

ΘΑ νομίζετε ότι η γραφή το εβρό είναι μια υπερβολή, προς την οποία έχω μια κλίση, καθώς με γοητεύει, ή μια πρόκληση, η οποία επίσης με γοητεύει. Ναι, η γραφή είναι υπερβολική και προκλητική, το παραδέχομαι και θα εξηγήσω γιατί την δέχομαι- θεωρώ ότι η σωστή γραφή είναι το ευρό, του ευρού – τα ευρά, των ευρών. Αλλά, φίλες και φίλοι, η γραφή το εβρό είναι αποτέλεσμα και σκέψης και επιχειρημάτων και ήρθε η ώρα να τα παραθέσω.

ΟΙ αμφιβολίες μου και οι σκέψεις μου γύρω από την ορθογραφία και την κλίση του ονόματος του νομίσματος άρχισαν  όταν μια μέρα, λίγους μήνες μετά την υιοθέτηση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, ένας λαϊκατζής μου είπε: δόσμου 2 εβρά και φύγε. Άκουσα εβρά όχι ευρά.

ΘΑ έχετε παρατηρήσει ότι και στις δύο όψεις των χαρτονομισμάτων δίπλα στον αριθμό αναγράφεται το όνομα του νομίσματος με λατινικούς χαρακτήρες (20 EURO) και ακριβώς  κάτω από το EURO το όνομα του νομίσματος με ελληνικούς χαρακτήρες ΕΥΡΩ. Βλέπουμε, διαβάζουμε λοιπόν 20 ΕΥΡΩ. Στα κέρματα του ενός εβρού  σε μια όψη διαβάζουμε 1 EURO  και στην άλλη 1 ΕΥΡΩ ή 2 EURO και στην άλλη 2 ΕΥΡΩ. Στα κέρματα τα μικρότερα του ενός εβρού στη μια όψη διαβάζουμε 20 CENT και στην άλλη 20 ΛΕΠΤΑ. Παρατηρείτε κάποια διαφορά;

ΑΣΦΑΛΩΣ και την παρατηρείτε!  Στην μια περίπτωση το EURO αποδόθηκε με το ΕΥΡΩ, το ευρώ (προφέρεται εvρο, εβρό), ενώ στην άλλη το CENT με τα ΛΕΠΤΑ. Γιατί όχι με τη λέξη ΕΚΑΤΟΣΤΑ  (cent) ή και με  ΣΕΝΤ; Γιατί έγιναν οι αποδόσεις αυτές με τον τρόπο που έγιναν, ποιος τις έκανε;

ΔΕΝ τις  έκαναν ασφαλώς αυτοί και αυτές που σχεδίασαν τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα. Ζήτησαν από το ελληνικό Κράτος να τους πουν τι να γράψουν και έγραψαν αυτά που τους υπέδειξε το Κράτος. Το Κράτος όμως δεν έχει μυαλό και στόμα να σκεφτεί και να μιλήσει – οι άνθρωποι έχουν. Ρωτήθηκαν λοιπόν και απάντησαν κάποιοι άνθρωποι του Κράτους. Κι αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν καθαρίστρια στο Υπουργείο Οικονομικών, αυτό είναι βέβαιο. Θα ήταν κάποιος ειδικός της ελληνικής γλώσσας, κάποιος καθηγητής Πανεπιστημίου, ή κάποια επιτροπή ειδικών, καθηγητών Πανεπιστημίου, που αποφάσισε το μεν EURO  να το αποδώσει με το ΕΥΡΩ, το ευρώ, το δε CENT με τα ΛΕΠΤΑ. Γιατί έκαναν αυτές τις επιλογές; Θα μπορούσαν να κάνουν κάποιες άλλες – και ποιες θα ήταν αυτές. Ελάτε, λοιπόν, φίλες και φίλοι, να κάνουμε μια βόλτα στο μυαλό του Μπαμπινιώτη, λέω εγώ τώρα, για να δούμε πως έφτασαν σε αυτές τις επιλογές. Αφού πρώτα πιω ένα καφεδάκι και καπινίσω ένα τσιγαράκι. Αργεί να ξημερώσει – σήμερα θα πάω στο δάσος να μαζέψω ξερά κλαριά για το φούρνο.

ΤΟ όνομα του κοινού νομίσματος είναι μια λέξη, είναι ένα ουσιαστικό: euro. Πώς επινοήθηκε αυτή η λέξη, πώς προφέρεται, τι γένος είναι, είναι κλιτή λέξη ή άκλιτη; Είμαστε βέβαιοι ότι το όνομα  είναι γαλλικής προέλευσης και προέρχεται από τη γαλλική λέξη Εurope. Είμαστε επίσης βέβαιες ότι δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή προφορά της λέξης διότι δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή προφορά της λέξης Europ(e) (a): άλλοι προφέρουν Γιούροπ, άλλοι Εουρόπα (και οι Γερμανοί) οπότε η λέξη προφέρεται άλλοτε γιούρο και άλλοτε έουρο. Τι γένος είναι; Τα νομίσματα είναι συνήθως ή θηλυκού γένους (δραχμή, λίρα, κορόνα, λιρέτα, και άλλα) ή ουδετέρου (δολλάριο, μάρκο, δηνάριο και άλλα). (Νομίσματα αρσενικού γένους δεν γνωρίζω, δεν γνωρίζω κι αν υπάρχουν). Στα αγγλικά δεν υπάρχει, χάθηκε, η διάκριση του γένους στο ονόματα και στο άρθρο (το the προέρχεται από το γερμανικό der) – τί γένους να είναι άραγε το the Euro; Γνωρίζουμε, φίλες και φίλοι, τι γένος είναι στα γερμανικά – πριν το γράψω ας πω μερικά πράγματα που θα σας συγκλονίσουν, σας το υπόσχομαι.

Η γερμανική λέξη Europa είναι ουδετέρου γένους: das Europa. Γιατί; Εικάζω, δεν είμαι βέβαιος, αν κάνω λάθος διορθώστε με παρακαλώ, ότι είναι ουδέτερο διότι η λέξη Festland (ήπειρος) είναι ουδετέρου γένους. Μας φαίνεται πολύ περίεργο αλλά έτσι είναι – και μας φαίνεται περίεργο διότι για μας η Ευρώπη είναι θηλυκού γένους. Θα περιμέναμε λοιπόν στα γερμανικά το euro να είναι ουδετέρου γένους – das Euro! Αρχίδια μπλε – δεν είναι ουδέτερο.

ΤΟ θυμάστε το γερμανικό μάρκο; Μήπως θυμάστε τι γένους ήταν; Αν δεν θυμάστε, να σας υπενθυμίσω τι έγραφε πάνω το νόμισμα: 1 DEUTSCHE MARK – το μεταφράζω πιστά: μία γερμανική μάρκα!  Το μάρκο ήταν θηλυκού γένους – die Mark (Mark σημαίνει και μυαλό κόκκορα, μα την Παναγία!).  Θα περιμέναμε λοιπόν στα γερμανικά το euro να είναι θηλυκού γένους – die Euro!  Δεν είναι όμως; Τί απομένει; Το αρσενικό γένος! der Euro!  Με μια πούτσα, να, και με κάτι αρχίδια, να! Το αρσενικό γερμανικό Εuro γαμάει και δέρνει.

ΑΣ επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας. Μας ζητήθηκε από το νομισματοκοπείο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μεταγράψουμε το EURO στη γλώσσα μας και εμείς, οι γλωσσολόγοι καθηγητάδες μας, προτείναμε το ΕΥΡΩ. Επινόησαν τη λέξη EURO και μας ζήτησαν να την δανειστούμε και να την προσαρμόσουμε στη γλώσσα μας. Άρα λοιπόν η λέξη ευρώ δεν είναι ελληνική λέξη, την έχουμε δανειστεί, την έχουμε υιοθετήσει – δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε και διαφορετικά. Η λέξη ΕΥΡΩ που γράφεται στα κέρματα και στα χαρτονομίσματα μας δίνει μόνο μια πληροφορία: πως να τη γράφουμε και άρα πως να την προφέρουμε – όπως προφέρουμε τις δύο πρώτες συλλαβές της λέξης Ευρώπη: evrό, εβρό. Δεν μας πληροφορεί τι γένους είναι και πως κλίνεται. Εμείς τι έπρεπε να κάνουμε; Να αποδώσουμε πιστά το EURO ή με κάποια ελευθερία;

ΑΝ αποδίδαμε πιστά το EURO, θα έπρεπε αντί για ΕΥΡΩ να έγραφε ΕΟΥΡΟ, το έουρο, το έουρου (ή εούρου) – τα έουρα, των εούρων! Ή το όιρο, κλπ! Ακούγεται άσχημα; Καθόλου – υπάρχει το σμέουρο – τα σμέουρα! Το μέτωπο, το άτομο, το θέατρο – υπάρχουν πολλά προπαροξύτονα ουδέτερα σε -ο! Θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε ως ΓΙΟΥΡΟ: το γιούρο, του γιούρου -τα γιούρα, των γιούρων!  Ακούγεται άσχημα; Όχι, καθόλου – υπάρχουν αρκετά δισύλλαβα ουδέτερα σε -ο: το βούρλο, το μούρο, του μούρου – τα μούρα, των μούρων.

ΓΙΑΤΙ δεν προτιμήσαμε αυτές τις λύσεις; Είναι απλό: στις λέξεις έουρο και γιούρο δεν υπάρχει η αναφορά στην Ευρώπη, η οποία είναι βέβαια ελληνική λέξη. Η λέξη EURO θα έπρεπε να αποδοθεί με τέτοιο τρόπο ώστε ο συνειρμός με τη λέξη Ευρώπη να είναι εύκολος και πρόχειρος. Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Θα μπορούσαμε να είχαμε ΕΥΡΟ, το ευρό – ούτε όμως αυτή η λύση προκρίθηκε! Γιατί δεν προκρίθηκε; Διότι ήθελαν πάση θυσία να γίνεται συνειρμός, συσχέτιση με τη λέξη Ευρώπη.

ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΝΤΑΣ κατάφωρα και βάναυσα τη μορφολογία, την ορθογραφία και την κλίση της ελληνικής γλώσσας πρόκριναν και πρότειναν τη μορφή ΕΥΡΩ και μας άφησαν να βγάλουμε εμείς το φαρμακερό φίδι από την τρύπα, τα καυτά κάστανα από τη φωτιά. Τόσο μαλάκες είναι! (μαλάκας=ανεύθυνος). Εάν, φίλες και φίλοι, δαγκώσει οχιά έναν (Έλληνα) ακαδημαϊκό, κρατικό υπάλληλο, η οχιά θα ψοφήσει! Τί γένος να την κάνουμε τη λέξη ΕΥΡΩ; Αρσενικό, αποκλείεται. Θα μπορούσαμε να την κάνουμε θηλυκού γένους – η δραχμή, η μνά, η ευρώ, όπως η ηχώ, η φειδώ! Της ευρούς ή της ευρώς – της ηχούς ή της ηχώς! Αλλά οι ομιλητές της ελληνικής γλώσσας δεν γνωρίζουν τις λέξεις ηχώ και φειδώ, κι αν τις γνωρίζουν δεν τις μεταχειρίζονται – αντίλαλος λένε και οικονομία! Υπάρχει κι ένα άλλο πρόβλημα: τα θηλυκά σε – ώ δεν έχουν πληθυντικό!

ΑΠΟΜΕΝΕΙ  μόνο μια λύση: η λέξη ΕΥΡΩ να γίνει ουδέτερο γένος! Ναι, αλλά ουδέτερο σε -ώ δεν υπάρχει στη νεοελληνική γλώσσα – ούτε στην αρχαία. Έτσι λοιπόν λέμε το ευρώ. Επειδή όταν την προφέρουμε λήγει σε – ό, ήταν πολύ εύκολο να αποδοθεί σε αυτήν το ουδέτερο γένος: το βουνό, το μυαλό, το σκατό, το ψαχνό και άλλα πολλά, πάρα πολλά. Είναι λοιπόν η μορφολογία και η προφορά που μας ώθησε να την εκλάβουμε ως λέξη ουδετέρου γένους. Αφού λοιπόν είναι η προφορά που μας ώθησε να την εκλαμβάνουμε ως λέξη ουδετέρου γένους, θα πρέπει και να γράφουμε το ευρό!  Διότι η γραφή το ευρώ δεν είναι έκτρωμα, δεν είναι έγκλημα, είναι κάτι πολύ χειρότερο – είναι αμάρτημα! Υπάρχουν και κάποιοι χοντρομαλάκες που υιοθετούν το πολυτονικό και σημειώνουν και την ψιλή πάνω από το υ! Μέχρι που μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη βλακεία, Παναγία μου γλυκιά που έμεινες έγκυος από τ΄ αφτιά;!

ΛΕΜΕ το τρακτέρι, το ουίσκι, – του τρακτεριού, του ουισκιού – τα τρακτέρια, τα ουίσκια – των τρακτεριών, των ουισκιών! Το μολύβι, το μαχαίρι! Οι ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, ο λαός, προσαρμόζουν τις ξένες λέξεις στην φωνολογία και τη μορφολογία της γλώσσας τους – αυτό έκαναν και οι ομιλητές της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής – και σήμερα της αγγλικής, της γερμανικής, οι ομιλητές όλων των γλωσσών. Λίγους μήνες μετά την υιοθέτηση του εβρού πολλοί ομιλητές έλεγαν τα εβρά – όταν το άκουσα γι πρώτη φορά πήρα πολλή δουλειά για το σπίτι. Και δεν θα το έγραφαν τα ευρά αλλά τα εβρά – το έχω πολλές φορές να το γράφουν με αυτόν τον τρόπο. Εάν λοιπόν η κατάληξη (-ό) μας ώθησε να εντάξουμε τη λέξη στο ουδέτερο γένος, κι αν η μορφή το ευρό δεν παραπέμπει στην Ευρώπη, γιατί να μην την γράφουμε το εβρό, όπως την προφέρουμε δηλαδή; (evrό). Δέχομαι ότι η γραφή εβρό είναι σωστή, σωστή είναι όμως, πιο σωστή,  και η γραφή ευρό:η πρώτη υπερβολική και προκλητική· γιατί όμως το κάνω; Το κάνω για να δείξω με τον τρόπο μου ότι υπάρχει ένα πρόβλημα εδώ – όχι ένα, πολλά προβλήματα υπάρχουν!

ΔΕΧΟΜΑΙ ότι θα έπρεπε να γράφουμε το ευρό και να το κλίνουμε κανονικά, όπως το βουνό. Διότι αυτά τα: του ευρώ, τα ευρώ και των ευρώ εγώ τα θεωρώ βάναυση παράβλεψη της μορφολογίας, της ορθογραφίας και της κλίσης των ονομάτων της ελληνικής γλώσσας. Όταν όμως έφτασε η ώρα να αποδώσουν τον όρο CENT, οι καθηγητάδες μας άφησαν ελεύθερο το μυαλό τους και πρότειναν τον όρο ΛΕΠΤΑ –  και πολύ καλά έκαναν.

ΤΟ πρόβλημα της γραφής ευρώ/ευρό/εβρό μου θυμίζει το πρόβλημα της ορθογραφίας της λέξης αβγό. Δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί γράφεται αυγό και όχι αβγό.  Ας δούμε πως παράχθηκε η λέξη αυγό: η αρχική φάση ήταν ο πληθυντικός τα ωά. Επειδή υπάρχουν τρία συνεχόμενα φωνήεντα, μια συμπλοκή φωνηέντων που η νεοελληνική γλώσσα την αποφεύγει, αναπτύχθηκε ο φθόγγος γ μεταξύ του ω και του α: τα ωγά. Το ω όμως μετατράπηκε σε ένα ημίφωνο (υ), για να θεραπευτεί (αποφευχθεί) η χασμωδία  μεταξύ του α και το ω, το οποίο αργότερα έγινε β: ταυγά > ταβγά > το αβγό. Θεωρώ λοιπόν ότι ότι η σωστή γραφή είναι το αβγό, όχι το αυγό. Γιατί όμως προτιμάται η γραφή το αυγό; Διότι είναι πιο αρχαιοελληνοπρεπές!

ΤΟ έκτρωμα, η βαναυσότητα της γραφής ΕΥΡΩ, το ευρώ, άκλιτο ουδέτερο σε -ώ, είναι αποτέλεσμα γλωσσικού σωβινισμού, εθνικισμού  και αρχαιοελληνικής προγονοπληξίας. Μεταξύ του λαϊκατζή που λέει και γράφει εβρό και εβρά και του Μπαμπινιώτη που γράφει το ευρώ, δεν το κλίνει  και προφέρει evrό, τάσσομαι με το μέρος του λαϊκατζή – ανεπιφύλακτα, με σεβασμό και αδυσώπητα.