secessio

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ τελευταίο καιρό με απασχολούν τρία ζητήματα και θα ήθελα να τα εκθέσω, καθαρίζοντας κι αλαφρώνοντας έτσι τον εγκέφαλό μου από τις πλεονάζουσες σκέψεις, ζητήματα που αφορούν τη διεξαγωγή του κοινωνικού πολέμου κατά το προσεχές χρονικό διάστημα, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ θα βαίνει προς την αφομοίωση από το Κράτος, τη διαχείριση των συνεπειών της καπιταλιστικής επίθεσης, τη διάσπασή του, τη διάλυσή του, την εγκατάλειψή του από τους Υποτελείς,  Παραγωγούς και μη.

ΤΟ πρώτο είναι ένα ερώτημα που θέτω στον εαυτό μου, καθώς συζητάω μαζί του και μαζί σας: θα επανεξετάσουμε την δύο αιώνων παράδοση της νεκροζώντανης σήμερα ιστορικής Αριστεράς – μαρξιστικών, αναρχικών και μαρξιστικοαναρχικών καταβολών; Είμαι βέβαιος ότι αυτή η επανεξέταση θα γίνει και θα διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα. Τρία θα είναι τα αντικείμενά της –  τα εκθέτω σε μορφή ερωτήματος: είναι δυνατόν να ανατραπεί ο καπιταλισμός; Ποιος θα τον ανατρέψει;  Πώς; Κάθε ένα από αυτά τα ερωτήματα είναι τόπος συνάντησης πολλών άλλων ερωτημάτων, τα οποία έχω ήδη εκθέσει και θα το ξανακάνω επί το διεξοδικότερον  προσεχώς.

ΤΟ δεύτερο  ζήτημα: εάν η πολιτική, με επίδικο αντικείμενο την αναπαραγωγή και τη λειτουργία του Κράτους, και όχι μόνο, είναι ένα πεδίο διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου, είναι δυνατόν να υπάρξει μια πολιτική που να μην προσανατολίζεται ούτε προς την αποφυγή της πολιτικής (αναρχισμός)  αλλά ούτε προς την κατάκτηση ή διαχείριση του Κράτους (μαρξισμός) αλλά προς την επινόηση και εδραίωση  πρακτικών και θεσμών που θα προσανατολίζονται προς τον περιορισμό του Κράτους; Θεωρώντας πως είναι δυνατόν, δεν θα αποφύγουμε το ζήτημα της πολιτικής οργάνωσης, του κόμματος – θα σας τρομάζει η λέξη, φαντάζομαι –  κοινωνικός πόλεμος όμως χωρίς οργάνωση δεν γίνεται. Με την προϋπόθεση ότι αυτή η οργάνωση θα είναι μια ομοσπονδία ελεύθερων και αυτόνομων ομάδων από όλους τους κοινωνικούς χώρους, ένα πρόπλασμα αναρχοκομμουνιστικής κοινωνίας, η οργάνωση της Αριστεράς του μέλλοντος θα διακηρύξει ότι δεν θα κυβερνήσει ποτέ, ότι δεν θα γίνει ποτέ αντιπολίτευση αυτοδιαλυόμενη την επομένη των εκλογών και ότι ο σκοπός της θα είναι ο περιορισμός του Κράτους, η ανάδειξη των δυνατοτήτων της εποχής μας, η συνειδητοποίηση της εξέλιξης του καπιταλισμού, της συρρίκνωσής του, κατά τη γνώμη μου. Θεωρώ πως αυτές είναι οι μορφές που μπορεί να πάρει μια αντιηγεμονική, αντιπολιτική πολιτική.

ΤΟ τρίτο ζήτημα είναι το αντικείμενο του σημερινού σημειώματος και αφορά έναν συγκεκριμένο τρόπο διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου που αποκαλώ Πανταχού Απουσία. Σήμερα θα ψηφίσω, κάποιοι από εμάς θα ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ. Τι θα κάνουμε όταν ο ΣΥΡΙΖΑ μπει σε τροχιά ενσωμάτωσης στο Κράτος, διάσπασης και διάλυσης; Πολύ σύντομα το ζήτημα της εκλογικής αποχής θα επανέλθει στο προσκήνιο και θα αναγκαστούμε να ασχοληθούμε στα σοβαρά με αυτό. Είναι δυνατόν η εκλογική αποχή να ενοχλήσει ή και να απειλήσει τον Κύριο και το Κράτος;

Η εκλογική αποχή είναι μια από τις πολλές μορφές που παίρνει η αποχή ως τρόπος διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου. Η απεργία, η λευκή απεργία, η φυγή, η μη ενεργητική συμμετοχή, η αποχή από  μαθήματα και καθήκοντα  είναι μορφές αποχής, είναι μορφές απόσυρσης από την κυριαρχική σχέση. Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει μελέτη ή μελέτες με αντικείμενο τους τρόπους διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου από τους Υποτελείς στον δυτικό πολιτισμό, τον πολιτισμό των ποιμενικής προέλευσης κοινωνικών σχηματισμών του δουλοκτητικού, φεουδαρχικού και καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Εάν ζούσα 150 χρόνια, θα έγραφα μια τέτοια μελέτη. Αφού όμως δεν θα ζήσω, δεν θα τη γράψω. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να προετοιμάσω το έδαφος για φιλομαθείς, δύσπιστους και γόνιμους εγκεφάλους.

Η παγκόσμια γραμματεία παρέχει πολλές πληροφορίες διεξαγωγής του πολύμορφου κοινωνικού πολέμου – αποσπασματικές και ελλιπείς ασφαλώς. Τις περισσότερες τις εντοπίζουμε στη δυτική γραμματεία, κυρίως στην ιστοριογραφία και δή στη λατινική. Ο ιστορικός Λίβιος γράφει ότι οι πληβείοι της αρχαϊκής ρωμαικής κοινωνίας κατέφυγαν τρεις φορές σε έναν τρόπο διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου που τον αποκαλεί secessio –  θα την αποδώσουμε με τον όρο αποχή, αν και η απόδοση αυτή είναι προβληματική, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Για να δούμε τι είναι αυτή η secessio, πρέπει να εκθέσουμε άκρως συνοπτικά και απλά την κοινωνική και πολιτική συγκυρία κατά την οποία αυτή εμφανίστηκε και εφαρμόστηκε επιτυχώς.

Η αρχαϊκή ρωμαϊκή κοινωνική οργάνωση του 6ου π. Χ. αιώνα καταλάμβανε έναν κυκλικό χώρο διαμέτρου 8 (οχτώ) χιλιομέτρων. Καλά διαβάσατε, 8 χιλιομέτρων –  το χώρο που καταλαμβάνει ένα χωριό σήμερα στην Ελλάδα! 350 χρόνια αργότερα η ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε επεκταθεί σε όλη τη Δυτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική, τα Βαλκάνια, την  Ανατολία (Τουρκία), τη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο. Η διαδικασία της επέκτασης είναι πολύ καλά μαρτυρημένη και αποδεκτή από όλους τους ιστορικούς. Αν δούμε πως άρχισε, θα σχηματίσουμε και μια γενική εικόνα της όλης διαδικασίας.

ΤΟ κύριο χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής κοινωνίας ήταν η σαφής και έντονη κοινωνική διαφοροποίηση μεταξύ των ισχυρών γαιοκτημόνων (πατρίκιοι) και των μικροκαλλιεργητών αγροτών. Η έντονη αυτή διαφοροποίηση ήταν το αποτέλεσμα αφενός της αρπαγής της γης των μικροκαλλιεργητών από τους πατρίκιους και αφετέρου του διαρκούς κατατεμαχισμού της καλλιεργήσιμης γης σε ολοένα και περισσότερους απογόνους. Όσο μειώνονταν η γη των πλούσιων γαιοκτημόνων τόσο πιο αμείλικτοι άρπαγες γίνονταν· όσο πιο πολλή γη έχαναν οι μικροκτηματίες, τόσο πιο μικρής έκτασης ήταν τα κληρονομημένα χωράφια. Κάποιοι έχαναν όλη τους τη γη, ενώ κάποιοι άλλοι μικροί για να επιβιώσουν υποθήκευαν την ελευθερία τους με αποτέλεσμα να γίνουν δούλοι. Υπήρχε μόνο ένας τρόπος να ξεπεραστεί αυτό το αδιέξοδο: η κατάκτηση των εδαφών των γειτόνων, Ετρούσκων και γειτονικών λατινικών φυλών. Η κατάκτηση νέων εδαφών έγινε εφικτή χάριν του πολέμου που διεξήγαγε το πλήθος (plebs) των μικρών αγροτών, υπό τη διοίκηση των ισχυρών πατρικίων. Οι κερδισμένοι όμως από αυτούς τους πολέμους ήταν οι γαιοκτήμονες που άρπαζαν το μεγαλύτερο μέρος της κατακτημένης κοινής γης (ager publicus).

ΤΗΝ απληστία, τη βαναυσότητα  και την καταπίεση των πατρικίων η plebs (από το ρήμα plere, γεμίζω, πληρώ) κατάφερε να αντιμετωπίσει με την άρνηση συμμετοχής στην πολιτική και τον πόλεμο. Με άλλα λόγια, αρνήθηκε να κινητοποιηθεί. Η ισχύς των γαιοκτημόνων δεν μπορούσε να αυξηθεί παρά μόνο με την πολιτική και πολεμική κινητοποίηση του πλήθους των μικροκαλλιεργητών. (Σε αυτή τη μορφή κινητοποίησης προστέθηκαν αργότερα, στον καπιταλισμό,  η εργασιακή και η καταναλωτική κινητοποίηση). Ο Κύριος είναι κινητήρας, με την κοινωνική ιεραρχία να είναι το κιβώτιο ταχυτήτων και το Κράτος ο λεβιές. Εάν εάν από τα πιο σημαντικά αντικείμενα της αρχαίας δυτικής φιλοσοφίας ήταν η κίνηση, όπως στον Αριστοτέλη, οφείλεται στο γεγονός της συνειδητοποίησης ότι η αύξηση της ισχύος της Κυριαρχίας είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί και με την κινητοποίηση των Υποτελών, κινητοποίηση για πόλεμο, εργασία και κατανάλωση –  στον καπιταλισμό. Ο Αριστοτέλης έγραψε ότι ο Θεός είναι ακίνητος κινητήρας: μπορεί να κινήσει τους πάντες χωρίς να μπορεί να τον κινήσει κανείς.

SECCESSIO είναι η άρνηση πολιτικής και πολεμικής κινητοποίησης, είναι η άρνηση συμμετοχής στην πολιτική (στη λήψη αποφάσεων)  και στον στρατό, στον πόλεμο δηλαδή.  Η λέξη προέρχεται από το σύνθετο ρήμα secedo, όπου cedo σημαίνει προχωρώ και se είναι προσωπική αντωνυμία: προχωρώ με δικά μου κριτήρια, για δικούς μου σκοπούς, αποχωρώ, αφίσταμαι, αποσύρομαι. Στην secessio η plebs κατέφυγε τρεις φορές: το 494, το 449 και, για τελευταία φορά,  το 287 π. Χ.: και στις τρεις φορές οι πατρίκιοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και να προβούν σε μεταρρυθμίσεις· δεν ήταν λίγες και οι φορές που και μόνο η απειλή της secessio ανάγκαζε τους γαιοκτήμονες να συμβιβαστούν και να προβούν σε παραχωρήσεις.

ΤΟ  γιατί η secessio δεν επαναλήφθηκε μετά το 287 είναι μια άλλη ιστορία, θα την πω όμως μια μια πρόταση: οι πλούσιοι πληβείοι ενσωματώθηκαν στους πατρίκιους, αυτή ήταν άλλωστε η επιδίωξή τους, ενώ η φτωχή plebs πέθανε στα πεδία των μαχών, με αποτέλεσμα το 100 π. Χ. να μην υπάρχει σχεδόν καθόλου. Η γη τους αρπάχτηκε από τους πατρίκιους και οι ακτήμονες κι όσοι έζησαν από τους κατακτητικούς πολέμους συνέρρευσαν στη Ρώμη και αποτέλεσαν το γνωστό ρωμαϊκό προλεταριάτο των πόλεων που ζούσε με άρτο και θεάματα.