κομμουνιστική πρόταση ανάγνωσης της Θείας Κωμωδίας του Ντάντε (Δάντη): το Καθαρτήριο ως μετάβαση από την Κυριαρχία (Κόλαση) στον Κομμουνισμό (Παράδεισος)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Από τους εκατό που θα δοκιμάσουν χασίσι, οι 90 δεν θα το επαναλάβουν· από τους εκατό που θα δοκιμάσουν πρέζα (ηρωίνη) και οι εκατό θα το επαναλάβουν: το χασίσι είναι ένας μεγεθυντικός φακός που μεγαλώνει αυτά που νιώθουμε –  εάν είμαστε αγχωμένοι, θα αγχωθούμε περισσότερο· εάν είμαστε χαρούμενοι, θα χαρούμε πιο πολύ· με τη πρέζα όμως κάθε πόνος και άγχος εξαφανίζονται. Η Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών είναι χασίσι, δεν είναι πρέζα: από τους εκατό επισκέπτες αναγνώστες οι 98 το βάζουν στα πόδια κι ακόμα τρέχουν, πολλοί με χεσμένα τα βρακιά.

Ασφαλώς και δεν τους κατηγορώ –  τους συμμερίζομαι, φροντίζουν όπως μπορούν την πνευματική και ψυχική τους ισορροπία. Γνωρίζω πολύ καλά τι τους ενοχλεί, και δεν είναι ένα, είναι πολλά. Είναι η κριτική στον ηρωισμό (και τον επαναστατικό),  είναι η προτεινόμενη γενεαλογία της ποιμενικής καταγωγής δυτικής Κυριαρχίας σε όλες τις εκφάνσεις της και εκδηλώσεις της, της τεχνοεπιστήμης λόγου χάριν, είναι η αποδοχή του πεπερασμένου της ύπαρξής μας, της παντελούς αδυναμίας μας να γίνουμε αθάνατοι, να γίνουμε πιο ισχυροί από τη φύση, είναι η συνειδητή απόπειρα κλονισμού αντιλήψεων, ιδεών, γνώσεων, κωδίκων συμπεριφοράς των Υποτελών που μιμούνται τον Κύριο με αμοιβή ένα πιάτο σκατά.

Εκείνο όμως που ενοχλεί πιο πολύ είναι η προσέγγιση, η ερμηνεία της φύσης και της κοινωνίας, της επιστήμης και της λογοτεχνίας, της τέχνης και της θρησκείας, της ιστορίας και της καθημερινότητας, από τη σκοπιά του κομμουνισμού. Διαβάζουν τη λέξη κομμουνισμός και κοιτάνε αριστερά και δεξιά να φύγουν με χίλια, να αποφύγουν αυτό το βδέλυγμα, αυτό το άγος, αυτή την κατάρα, αυτή την πανούκλα, αυτό το έγκλημα, αυτή την αμαρτία, αυτό το αποτρόπαιο φόβητρο.

Πόσος φόβος προκαλείται όταν η αμφιβολία πλήξει τη σιγουριά!  Δεν είναι δικά μου λόγια, είναι του Ντάντε (Καθαρτήριο, ΙΧ, 64-66, μετ. Γιωργής Κότσιρας, εκδ. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος).

Μια κομμουνιστική ανάγνωση της δυτικής γραμματείας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η δυτική λογοτεχνία,  είναι μια ανάγνωση που ξεπερνά τις δυνατότητες ενός ανθρώπου –  θα είναι μια πολλών δεκαετιών ανάγνωση πολλών ανθρώπων. Μια επιλεκτική όμως ανάγνωση κάποιων κομβικών λογοτεχνικών κειμένων είναι και δυνατή και εφικτή. Η δυτική λογοτεχνία είναι μια κριτική της ποιμενικής δυτικής Κυριαρχίας με πολλά σπέρματα κομμουνισμού.  Τα σπέρματα αυτά μπορούμε να τα εντοπίσουμε· κι όχι μόνο: προτείνω και μια κομμουνιστική ανάγνωση αυτής της κριτικής. Όπως προτείνω και μια κομμουνιστική ανάγνωση της ανθρώπινης ιστορίας. Λέγεται ότι την ιστορία τη γράφουν οι νικητές ή ότι γράφεται από τη σκοπιά των νικητών. Και μιας και νικητής είναι ο Κύριος, γράφεται από τη σκοπιά του Κυρίου, από τη σκοπιά της Κυριαρχίας. Εάν όμως επρόκειτο να γραφτεί από τη σκοπιά των ηττημένων, των Υποτελών, δεν θα γραφόταν από τη σκοπιά της Κυριαρχίας αλλά από τη σκοπιά –  ποια σκοπιά;

Μα από τη σκοπιά του κομμουνισμού.

Δεν θα διαβάσουμε ασφαλώς την επάρατη λέξη κομμουνισμός στη Θεία Κωμωδία του Ντάντε. Και θα παραξενευτείτε πολύ εάν υποστηρίξω ότι για τον κομμουνισμό μας μιλάει ο Ντάντε. Η Κόλαση: κάθε μέρα Κυριαρχία· ο Παράδεισος: κάθε μέρα κομμουνισμός. Έζησα, νομίζω κι εσείς, την Κόλαση, ακόμα τη ζω. Ήθελα, φιλοδοξούσα,  να γίνω καθηγητής Πανεπιστημίου και μου έδωσαν ένα πιάτο σκατά να φάω γιατί ήθελα απόλυτη ελευθερία στην έρευνα, την γνώμη και την έκφραση. Τι δράμα, τη ασυναίσθητη αντίφαση, τι αυταπάτη! Ήθελα να γίνω δημοσιογράφος και μου έδωσαν ένα πιάτο σκατά να φάω γιατί ήθελα απόλυτη ελευθερία στην έρευνα, τη γνώμη και την έκφραση. ‘ Στο σφάλμα μου πως να έδινα δίκιο;’ (Καθαρτήριο, Χ, 6). Τώρα, Παράδεισος, κάθε μέρα κομμουνισμός, δεν θα ζήσουμε με τα βουνά: όχι μεροκάματο, όχι ρολόι, εργασία που να έχει νόημα και να δίνει χαρά, καλή παρέα, γλέντι, διάβασμα, γράψιμο. Πόση μεγάλη χαρά αισθάνομαι που πολλοί και πολλές συμμερίζονται και βιώνουν αυτήν την επιλογή!

Ας μας πει κάτι και ο Ντάντε (Καθαρτήριο, VI, 133-5):

Κάμποσοι , αξιώματα δημόσια αρνούνται·

Αλλά ο λαός σου πριν να τον καλέσουν,

‘ Με προθυμιά τα παίρνω εγώ’ , φωνάζει.

Με αυτόν τον τρόπο, φίλες και φίλοι, ξεκινάει στις καπιταλιστικές κοινωνίες, η ενήλικη ζωή μας:  φιλοδοξία, ματαιοδοξία, μεγαλομανία. Πλούτος και ισχύς και φήμη, ολοσχερής μίμηση του Κυρίου. Τελικά, όλες και όλοι, τρώμε σκατά, το γνωρίζετε πολύ καλά, κι αν δεν το γνωρίζετε δεν θα περάσει πολύς καιρός και θα το μάθετε κι εσείς, αφού πρώτα μας πετάξουν σαν στυμμένες λεμονόκουπες.

Και τότε αρχίζει το Καθαρτήριο. Τι σκουπίδια, παντός είδους, έχουμε να πετάξουμε! Τι μπάζα, τι βάρη, τι βούρκο, πνευματικό και ψυχικό! Πόσος χρόνος και πόση ταλαιπωρία για να αναδομήσουμε τον εαυτό μας, τον χαρακτήρα μας, τις σχέσεις μας, τις πρακτικές μας! Τι δυσκολίες, τι εμπόδια, τι απογοητεύσεις! Ντάντε (Καθαρτήριο, IV, 88 κ.ε.):

. . . ‘ Ετούτο το βουνό’, μου λέει

‘ Τραχύ πολύ στο πρώτο ανέβασμά του,

Αλλά γλυκαίνει όσο το ανεβαίνεις.

Δεν θα ήθελα να παρεξηγηθώ εμφανίζοντας ως ταυτόσημα τον Παράδεισο και τον Κομμουνισμό. Όταν λέω Παράδεισο εννοώ την πρόκριση της συμβιωτικής, συνεργασιακής, της ενισχυτικής της ζωής σχέσης στην καθημερινή ζωή, η οποία βέβαια δεν είναι απαλλαγμένη ούτε από απογοητεύσεις ούτε από ματαιώσεις, απώλεια, πόνο, φόβο του θανάτου. Κι ενώ ο κυρίαρχος χριστιανισμός λέει στους πιστούς ότι άλλοι θα πάνε στη Κόλαση, θα ανταμειφτούν για την μη πίστη τους και την μη αφοσίωσή της στον Κύριο με αιώνια τιμωρία, ενώ οι υπάκουοι, οι πιστοί και οι αφοσιωμένοι θα καθίσουν κοντά στον Κύριο, για να συνεχίσει να τους γαμάει χωρίς σάλιο, βούτυρο και βαζελίνη, υπάρχει μια παράδοση, αιρετική προφανέστατα, που λέει ότι όλοι στον Παράδεισο θα πάμε. Ίσως να λανθάνει η πίστη σε έναν Πανάγαθο και Δίκαιο και Φιλάνθρωπο Κύριο που δεν τιμωρεί, δεν εκδικείται τους ανυπάκουους. Αφελής ασφαλώς πίστη. Εάν με τον επέκεινα Παράδεισο εννοούμε το Τίποτα, την επιστροφή στην ανόργανη ύλη, την απώλεια της αίσθησης του χρόνου και του χώρου, την οποία βιώνουμε στον κάθε είδους οργασμό αλλά και στον ύπνο, έτσι για να παίρνουμε μια γεύση τι είναι ο θάνατος, (τόσο γενναιόδωρη είναι η Ζωή), τότε ναι, θα πάμε όλοι στον Παράδεισο –  ο Χίτλερ είναι ήδη εκεί. Το Καθαρτήριό του όμως το πέρασε –  εννοώ τον τρόμο του θανάτου:  όσο πιο ισχυρός είναι ο Κύριος, τόσο πιο οδυνηρός και διαρκής και έντονος ο τρόμος του θανάτου, της ήττας, της απώλειας της ισχύος.

Το δικό μας Καθαρτήριο είναι η μετάβαση από την Κόλαση της καθημερινής ζωής, την Κυριαρχία, στον Παράδεισο, τον Κομμουνισμό της κάθε μέρας. Σε αυτό το επίγειο Καθαρτήριο της καθημερινής ζωής έχει στραμμένο το βλέμμα της η Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών.

Τα μάτια μου ως προσεχτικά κοιτούσαν

Με απληστία μεγάλη το καινούργιο, 

Χωρίς αργοπορία σ’  αυτόν στραφήκαν.

Να χάσεις δεν επιθυμώ, αναγνώστη,

Το θάρρος σου βλέποντας με ποιο τρόπο

Ζητά ο Θεός να πληρωθούν τα λάθη.

Το είδος μην κοιτάξεις του μαρτυρίου: 

Σκέψου τα επακόλουθα· σκέψου  ότι

Πέρα δε πάει απ΄τη μεγάλη κρίση.

(Καθαρτήριο, Χ, 103-111)

Γονατίζω και σας παρακαλώ:  στη θέση του Θεού ας βάλουμε τη Ζωή και στη θέση της μεγάλης κρίσης τη μεγάλη απόφαση.