φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Εάν έχει σχηματιστεί η εντύπωση ότι απορρίπτω το ποδόσφαιρο ως παιχνίδι, άθλημα και θέαμα, μετά βδελυγμίας ή αηδίας, η ευθύνη είναι δική μου: εστιάζω την προσοχή μου σε μια πτυχή του που δεν έχει επισημανθεί και διερευνηθεί. Όταν βλέπουμε ποδόσφαιρο, βλέπουμε δύο ανδρικές ομάδες να παίζουν αλλά δεν τις βλέπουμε απλά να παίζουν – τίς βλέπουμε να προσπαθεί η καθεμιά να γαμήσει την άλλη συμβολικά ή να τη σκοτώσει συμβολικά. Η μπάλα είναι και πέος και σφαίρα, το τέρμα είναι και κωλοτρυπίδα και τραύμα. 1-1 σημαίνει: σας γαμήσαμε μια φορά, μας γαμήσατε μια φορά (fair αλλαξοκωλιά)· φάγαμε μια σφαίρα, φάγατε κι εσείς μια σφαίρα. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές ομαδικό παιχνίδι/άθλημα/θέαμα. Δημοφιλές στους άντρες κυρίως: όταν λέμε ποδόσφαιρο εννοούμε το αντρικό ποδόσφαιρο – γυναικείο ποδόσφαιρο θα υπάρξει όταν οι γυναίκες αποκτήσουν πούτσα, όταν δηλαδή μεγαλώσει η κλειτορίδα τους και γίνει μεγάλη και χοντρή, τ’ Αη Πουτσού ανήμερα, όπως λένε και οι χαμάληδες, φορτοεκφορτωτές, στη Λαχαναγορά της Πάτρας.
Έφηβος έπαιζα μπάλα, μου άρεσε πολύ αλλά τώρα δεν μπορώ να δω ούτε τηλεόραση ούτε να πάω γήπεδο, θα έπαιζα όμως με τα παιδιά στη γειτονιά πολύ ευχαρίστως. Δισεκατομμύρια θεατές σε όλο το κόσμο βλέπουν ποδόσφαιρο και αναστατώνονται και χαίρονται και λυπούνται και δεν μπορεί όλοι αυτοί να είναι μαλάκες. Υπάρχει κάτι στο ποδόσφαιρο και τους αρέσει. Με αυτό το κάτι θα ασχοληθούμε σήμερα: θα δούμε τις θετικές πλευρές του ποδοσφαίρου.
Οι θετικές αυτές πλευρές παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον για όποιους και όποιες σκέφτονται ότι το ζητούμενο σήμερα είναι η διαμόρφωση μιας κοινωνικής, πολιτικής, πολιτισμικής συνείδησης, μιας ιστορικής συνείδησης, όρος εκ των ουκ άνευ για την συμβολή στην αποτυχία και την ήττα της προληπτικής αντεπανάστασης, του νεοφιλελευθερισμού, που δεν είναι μόνο ένας τρόπος αντιμετώπισης της συρρίκνωσης του καπιταλισμού αλλά και μια απόπειρα επιβολής μιας κοινωνικής, πολιτικής, πολιτισμικής, μιας ιστορικής συνείδησης που θα ενισχύει και θα αναπαράγει την καπιταλιστική Κυριαρχία. Η Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών κάνει ό,τι μπορεί για να συμβάλει στη διαμόρφωση της νέας ιστορικής συνείδησης, της παγκόσμιας πνευματικής επανάστασης.
1. Όταν βλέπουμε ποδόσφαιρο, φίλες και φίλοι, βλέπουμε δύο ομάδες να παίζουν. Το ότι μας αρέσει να βλέπουμε κάποιους να παίζουν δείχνει ότι το στοιχείο του παιχνιδιού δεν έχει εξαλειφτεί, δεν έχει εξοβελιστεί, παραμένει ζωντανό, εμμενής πτυχή της ανθρώπινης φύσης. Ο άνθρωπος είναι παχνιδιάρικο ον, κακά τα ψέματα. Θέλουμε να παίζουμε, παίζουμε με τη πρώτη ευκαιρία, θα θέλαμε να παίζουμε περισσότερο – αλλά δεν μπορούμε: δεν υπάρχει ούτε χρόνος ούτε χώρος – δεν μας επιτρέπει ο Κύριος, ο καπιταλισμός, να παίζουμε. Η ιστορική Αριστερά ουδέποτε, ούτε στις καλύτερες στιγμές της, έδειξε κάποιο ενδιαφέρον για την ανθρωπολογική και κοινωνικοπολιτική διάσταση του παιχνιδιού. Θα το κάνει, θα φέρει στο προσκήνιο αυτές της διαστάσεις, η αναρχοκουμμουνιστική Αριστερά του παρόντος και του μέλλοντος.
Δεν βλέπουμε μόνο κάποιους να παίζουν, δεν βλέπουμε μια μονομαχία (τένις) αλλά βλέπουμε ομάδες να παίζουν. Υποστηρίζω ότι δεν θα υπάρξει παιχνίδι που να είναι το πιο δημοφιλές και να είναι μονομαχία. Το πιο δημοφιλές παιχνίδι θα είναι πάντα ομαδικό. Μας λέει κάτι αυτό; Μας λέει πάρα πολλά. Μας λέει ότι η ομάδα είναι το κύτταρο της κοινωνίας αφού μόνο μέσα στην ομάδα υπάρχουν οι μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις και οι μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης. Γεννιόμαστε σε ομάδα, ζούμε σε ομάδες, ομάδα μας θάβει. Όταν λέμε ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν εννοούμε ότι πρωτίστως είναι ομαδικό ον. Δεν νοείται ανθρώπινη ζωή χωρίς ομάδα. Εάν η ποδοσφαιρική ομάδα ήταν τριμελής, το ποδόσφαρο δεν θα ήταν δημοφιλές παιχνίδι – η τριμελής ομάδα είναι η χειρότερη ομάδα, θα εξηγήσουμε μια μέρα γιατί είναι, είναι ομάδα στα πρόθυρα της διάλυσης· όλοι και όλες γνωρίζουμε μια τέτοια όμάδα, την Αγία Τριάδα! Η ενδεκαμελής ομάδα (οι δώδεκα μαθητές του Χριστού!) είναι μια ιδανική ομάδα με κριτήριο το μέγεθός της: δεν είναι πολύ μικρή, ώστε να υπάρχουν περιορισμένες σχέσεις, δεν είναι πολύ μεγάλη, ώστε να καταντά μἀζα ή όχλος. Από την ιστορική Αριστερά, μόνο οι αναρχικοί (της οργάνωσης, όχι οι ατομικιστές) και οι αναρχοκομμουνιστές έστρεψαν την προσοχή τους στη συμβιωτική ομάδα και αυτό θα γίνει και στο μέλλον: αν θέλουμε να αλλάξουμε τη ζωή μας σε συνθήκες συρρίκνωσης του καπιταλισμού, εάν θέλουμε να ζήσουμε τη συνεργασία και την αλληλεπίδραση και την αλληλεγγύη, δεν θα μπορέσουμε παρά μόνο με τη συγκρότηση συμβιωτικών ομάδων να το κάνουμε. Εάν οι μαρξιστές ψάχνουν ακόμα να βρούν το επαναστατικό υποκείμενο, οι αναρχικοί το έχουν ήδη βρεί εδώ και κάνα δυο αιώνες.
Θεωρώ ότι η ομάδα, το παιχνίδι και το ομαδικό παιχνίδι θα αποτελέσουν συστατικά στοιχεία της υπό διαμόρφωσης νέας ιστορικής συνείδησης, νέας Αριστεράς, νέου τρόπου σκέψης.
2. Τη δεύτερη θετική πλευρά θα την έλεγα ποδοσφαιρικό κομμουνισμό. Οι θεατές τον βιώνουν, τον ζουν, δεν το συνειδητοποιούν όμως. Μας αρέσει να βλέπουμε μπάλα ομαδικά: με τη παρέα τρώγοντας πίτσα και πίνοντας μπίρα, σχολιάζοντας, βρίζοντας. Η ομαδική θέαση του ποδοσφαίρου είναι μια κομμουνιστικότητα, μία από τις αναρίθμητες της καθημερινής ζωής, ένας κομμουνισμός της καθημερινότητας, ένας καθημερινός κομμουνισμός: κάθε μέρα κομμουνισμός!
Το γήπεδο, από την άλλη, είναι ένας κοινόχρηστος χώρος κι ως κοινόχρηστος χώρος είναι ένας κομμουνιστικός χώρος, μια κομμουνιστικότητα. Ο κομμουνισμός όμως του γηπέδου συρρικνώνεται με το εισιτήριο και αποτελεί αντικείμενο διαχείρισης από την καπιταλιστική Κυριαρχία. Το γήπεδο μετατρέπεται σε χώρο εγκλεισμού, πειθάρχησης και ελέγχου, σε χώρο παραγωγής υποκειμενικότητας. Είναι ένας χώρος της βιοπολιτικής, αλλά η βιοπολιτική δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον εμμενή κομμουνισμό: η βιοπολιτική είναι μορφή διαχείρισης του εμμενούς κομμουνισμού κι αυτός είναι ο λόγος που μεταχειρίζομαι τον όρο κομμουνισμός της στάνης. Το κοινόχρηστο και εμμενώς κομμουνιστικό γήπεδο οργανώνεται με πρότυπο τη στάνη: το ποιος θα μπει και πότε, που θα καθήσει και πότε θα βγει και τι θα κάνει στις κερκίδες ρυθμίζονται και επιβάλλονται από τον Κύριο καπιταλιστή. Το γήπεδο είναι ναός της βιοπολιτικής.
Όταν, εάν, μια μέρα τεθεί το δίλημμα να βλέπουμε ή να παίζουμε, θα είμαστε βέβαιοι ότι μια νέα εποχή της παγκόσμιας ιστορίας αρχίζει, όπως άρχισε με τον χριστιανισμό, τον ισλαμισμό, την Αναγέννηση, τον διαφωτισμό και την καπιταλιστική νεωτερικότητα. Εάν γίνει κάτι τέτοιο, τα γήπεδα θα τα γκρεμίσουμε. Εάν μας αρέσει όμως και να βλέπουμε άλλους να παίζουν, μπορεί να μας αρέσει τελικά, η προοπτική της κατάργησης του εισιτηρίου και της μετατροπής της γηπεδοστάνης σε χώρο ελεύθερης πρόσβασης πιθανόν να εμπνεύσει πρακτικές που δεν μπορούμε σήμερα να τις φανταστούμε. Η δε συλλογική αποχή από το γήπεδο μπορεί να μετεξελιχτει σε έναν καινοφανή και πρωτότυπο τρόπο διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου.
3. Το ποδόσφαιρο ως συμβολική αναπαράσταση του πολέμου παραπέμπει πολύ μακριά στο παρελθόν. Μοιάζει πολύ με την πάλη και, κατά κάποιο τρόπο, με την πυγμαχία. Η διεκδίκηση της μπάλας από δύο παίκτες, το τζαρτζάρισμα, όπως λένε στο μπάσκετ, είναι μια μορφή πάλης, φέρνει δυο κορμιά πολύ κοντά, τα οποία ασκούν απλή φυσική βία το ένα πάνω στο άλλο, βία που δεν είναι αδύνατον να εξαλειφθεί. Το ότι πολύ συχνά οι αντίπαλοι παίκτες γρονθοκοπιούνται δεν είναι καθόλου τυχαίο. Το ποδόσφαιρο παραπέμπει σε ένα είδος πολέμου χωρίς όπλα· η μπάλα είναι βλήμα αλλά δεν στρέφεται κατά του αντιπάλου, στρέφεται κατά της συμβολικής πληγής, του συμβολικού τραύματος.
Τί είναι όμως η άσκηση φυσικής βίας; Είναι ένας τρόπος εκτόνωσης άγχους που συσσωρεύεται λόγω στέρησης. Η βία προκαλεί το άγχος, με τη βία (όχι μόνο ασφαλώς, αλλά κυρίως) μπορεί να εκτονωθεί, να φύγει από μέσα μας. Όταν σπάμε πιάτα, όταν κλωτσάμε, όταν γρονθοκοπούμε πόρτες, εκτονώνουμε άγχος. Έμμεσα, εκτονώνουμε άγχος όταν βλέπουμε τους αλλους να το εκτονώσουν με τη βία το άγχος. Το κλώτσημα της μπάλας μας αρέσει τόσο πολύ γιατί είναι μια δωρεάν και πολύ αποτελεσματική ψυχοθεραπεία: δεν το γνωρίζουν αλλά όταν οι μαθητές κλωτσάνε τη μπάλα, τον δάσκαλο κλωτσάνε. Κλωτσώντας τη μπάλα κλωτσάμε το άγχος., η μπάλα που απομακύνεται είναι το άγχος που φεύγει.
Εκπλήττομαι που κάποιοι και κάποιες θεωρούν ότι σε μια άλλη κοινωνία, σε μια κομμουνιστική κοινωνία, οι άνθρωποι δεν θα έχουν άγχος και δεν θα χρειάζεται να το εκτονώσουν. Όσο θα υπάρχει άνθρωπος, το τέρας μέσα μας θα πεινάει και θα πρέπει να το ταΐζουμε – εάν δεν το κάνουμε, θα μας φάει. Ο Ευριπίδης στις Βάκχες είπε πολλά και ενδιαφέροντα. Και όσο θα υπάρχει το τέρας μέσα μας, το κλώτσημα της μπἀλας θα παραμένει ένας ευχάριστος τρόπος ταΐσματός του.
4. Εάν βλέποντας ποδόσφαρο, βλέπουμε μια συμβολική αλλαξοκωλιά, κάθε γκολ, κάθε διείσδυση της μπάλας, στην δική μας κωλοτρυπίδα ή στου αντιπάλου, θα είναι και μια συμβολική και υποκατάσταση ικανοποίηση της λανθάνουσας ομοφυλοφιλίας. Είναι μια πτυχή του ποδοσφαίρου που κυριολεκτικά ζεματάει. Εάν διατυπώσει κάποιος αυτή την άποψη, ο ακροατής θυμώνει και ρωτάει αγανακτισμένος: θες να πεις ότι είμαι πούστης; Όχι, καλέ μου άνδρα, ησύχασε, δεν είσαι πούστης. Βλέπεις όμως στον ύπνο σου να σε γαμάνε ή να γαμάς άνδρα. Βρίζεις, ‘θα σε γαμήσω’ ή ‘κλάσε μου τ’ αρχίδια’ . Κι αν σου έβαζαν ένα πιστόλι στον κρόταφο και σε ρωτούσαν να επιλέξεις: να κάνεις πίπα και να βάζεις κωλοδάχτυλο ή να σου κάνουν πίπα και να σου βάζουν κωλοδάχτυλο, είναι βέβαιο ότι θα επέλεγες το δεύτερο. Το καταλαβαίνω και το κατανοώ: το ότι αισθανόμαστε, όλοι οι άντρες, ηδονή στην κωλοτρυπίδα δεν σημαίνει ότι είμαστε και πούστηδες, μην ανησυχείτε για τον ανδρισμό σας!
Σχολιάστε ελεύθερα!