φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Κάποτε, μέχρι το 600 με 550 π. Χ. περίπου, οι άνδρες αγόραζαν τις γυναίκες για να κάνουν οικογένεια – τι ακριβώς αγόραζαν θα δούμε παρακάτω. Μετά το 550 π.Χ., μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, οι γυναίκες αγόραζαν τους άνδρες, θα δούμε τι αγόραζαν. Σήμερα, η πρακτική της προίκας (νομίζω πως) δεν υπαρχει πια. Κάθε τονισμένη φράση γεννά κι ένα ερώτημα. Γιατί οι άνδρες αγόραζαν τις γυναίκες; Γιατί μετά αυτό άλλαξε και οι γυναίκες αγόραζαν τους άνδρες; Γιατί σήμερα δεν αγοράζει ο ένας τον άλλον; Ή μήπως άλλοτε αγοράζει ο άνδρας κι άλλοτε η γυναίκα; Πώς γίνεται να αγοράζουμε έναν άνθρωπο; Δεν λανθάνει κάποια μορφή δουλείας;
Διαβάζουμε τρεις φορές στην Ιλιάδα, φίλες και φίλοι, ότι ο άνδρας αγοράζει τη γυναίκα. Όχι με χρήματα αλλά με κινητή, άψυχη και έμψυχη, περιουσία. Αυτά που δίνει για να πάρει τη γυναίκα λέγοντα έδνα. Στη μια περίπτωση (Π 178) ο άνδρας δίνει απερείσια έδνα, άπειρα, παρά πολλά έδνα. Στις άλλες δύο (Π 190 Χ 472) οι άνδρες δίνουν μυρία έδνα, πάρα πολλά έδνα. Και στις τρεις περιπτώσεις οι άνδρες είναι πλούσιοι και ισχυροί αριστοκράτες και προφανώς οι γυναίκες θυγατέρες εξ ίσου πλούσιων και ισχυρών και επιφανών αριστοκρατών.
Ο Αγαμέμων όμως για να πείσει τον Αχιλλέα να επιστρέψει στο πεδίο της μάχης (Ι 146 και 288) του υπόσχεται να του δώσει μία από τις τρεις κόρες του ανάεδνον, χωρίς έδνα. Και όχι μόνο δεν θέλει έδνα αλλά θα του δώσει και δώρα επιπλέον – θα του δώσει εφτά χωριά για να εισπράττει τους φόρους, αυτά κι αν είναι τα εκ προικός εισοδήματα, όπως έλεγαν οι νεοέλληνες πριν λίγες δεκαετίες. Στους Ν 366 κ.ε. ο Τρώας Οθρυονεύς ζήτησε την κόρη του Πριάμου Κασσάνδρα ανάεδνον, του υποσχέθηκε όμως ότι θα πολεμήσει για να διώξουν τους εισβολείς Αχαιούς. Θα εικάσουμε βάσιμα ότι τα περιστατικά αυτά καταγράφουν μια μεταβατικήα κατάσταση από τα έδνα στην προίκα.
Και στην Οδύσσεια ο άνδρας αγοράζει τη γυναίκα αλλά η προίκα κάνει την εμφάνισή της μεγαλοπρεπώς. Διατηρούν την ίδια λέξη, έδνα και έεδνα, για να δηλώσουν την νέα πρακτική – η λέξη προΐξ υπάρχει (ν 15 ρ 413) αλλά έχει την ακαμψία επιρρήματος και σημαίνει ‘ δωρεάν’ . Μετά το 550-500 αποκτά τη σημασία που γνωρίζουμε . Είναι σαφές ότι και εδώ πρόκειται για τη μετάβαση από μια πρακτική του παρελθόντος που εγκαταλείπεται και σε μια νέα που εμφανίζεται.
Θα συνεχίσω αύριο το πρωί – ξημέρωσε· μας χάρισαν δυο αρνάκια, μα την Παναγία, πάω να δω πως είναι.
Σχολιάστε ελεύθερα!