ο λιστης
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Αυτές τις μέρες ξαναδιαβάζω, μετά από πολλές δεκαετίες, το De bello Galico (Απομνημονεύματα του Γαλατικού πολέμου) του Ιουλίου Καίσαρα. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται μια μάχη των ρωμαϊκών λεγεώνων με τους Βέλγους, φυλή των Γερμανών. Για να παρεμποδίσουν τη φυγή των πολεμιστών, οι αρχηγοί των Βέλγων περικύκλωναν το πεδίο της μάχης με βαριές τετράτροχες άμαξες και κάρρα ώστε η μόνη ελπίδα τους να είναι η σωτηρία που εξασφαλίζεται από την ανδρεία.
Με αυτή την παρατήρηση του ρωμαίου στρατηγού αυτοκράτορα κατά νου ας έρθουμε στις μέρες μας κι ας σχολιάσουμε το δράμα πολλών, εκατοντάδων χιλιάδων ανά την επικράτεια, αυταπασχολούμενων και μικροεπιχειρηματιών (μικροκαπιταλιστών) που η επιχείρηση/μαγαζί τους ή βγάζει τα έξοδά του ή τρώει από τα έτοιμα για να συντηρηθεί. Ποιό είναι το μέλλον αυτών των επιχειρήσεων; Θα επιστρέψουν στην κερδοφορία ή θα κλείσουν μέσα στα επόμενα πέντε, έξι χρόνια;
Πολλοί, να μην πω οι περισσότεροι από αυτούς τους επιχειρηματίες, από ρουχάδικα και παπουτσάδικα, από εστιατόρια και βιβλιοπωλεία, μέχρι βιοτεχνίες και συνεργεία αυτοκινήτων, πριν το 2010 είχαν μεγάλα ή αρκετά κέρδη – κέρδη που τους επέτρεπαν και να καταναλώσουν και στα μπουζούκια να πάνε και SUV ή Μέρσεντες να αγοράσουν. Με σκοπό στη ζωή τους να κάνουν λεφτά (για να σκάσουν οι άλλοι από τη ζήλειά τους και το κακό τους), θεωρώντας ότι το αύριο θα είναι η συνέχεια του σήμερα, βλέποντας μόνο το σήμερα και το αύριο και όχι πιο μακριά, χωρίς να γνωρίζουν τις προθέσεις και το σχεδιασμό των Κυρίων καπιταλιστών της παραγωγής και του χρήματος, πήραν δάνεια, έκαναν επεκτάσεις, αγόρασαν τσουβάλια για να κουβαλάνε στη τράπεζα τα προσδοκώμενα κέρδη και μόλις τα έκαναν όλα αυτά κι έτριβαν από την ξέφρενη χαρά τα χέρια τους κάνει ντου ο Κύριος, επιβάλλει λιτότητα και οι πελάτες αρχίζουν και την κάνουν! Εκεί που το ψητοπωλείο γέμιζε δυο και τρεις φορές (την Κυριακή), τώρα μόνο τα μισά τραπέζια δουλεύουν! Συμφορά! Απογοήτευση! Απόγνωση!
Τί εννοούμε όταν λέμε ότι μια επιχείρηση, ένα μαγαζί βγάζει τα έξοδά του; Στην καλύτερη περίπτωση, να πληρώνονται οι λογαριασμοί, να καλύπτονται τα πάγια έξοδα, να πληρώνονται οι υπάλληλοι και ο επιχειρηματίας/μαγαζάτορας να βγάζει ένα μεροκάματο. Από αυτήν την κατάσταση μέχρι το κατέβασμα των ρολών οι διαβαθμίσεις της κατρακύλας είναι πολλές: ο μαγαζάτορας να δουλεύει τζάμπα, μείωση στις αμοιβές των εργαζομένων, καθυστέρηση στην καταβολή των μισθών από βδομάδες μέχρι και πολλούς μήνες, αποτυχημένη απόπειρα πώλησης του SUV, κατάθεση πινακίδων και ακινητοποίηση του, τέρμα τα μπουζούκια και το σόπιγκ θέραπι, τρέξιμο στις τράπεζες για διακανονισμό· και για να μπορέσει να κοιμηθεί το βράδυ, να ξεχάσει την αποτυχία του και τη συμφορά του, θα πρέπει να κατεβάσει ένα μπουκάλι βουίσκι, που πριν λίγα χρόνια το έπινε στα μπουζούκια και τα κωλάδικα εν μέσω καλλίπυγων δίμετρων ξανθιών ρωσίδων και ουκρανέζων.
Κάποιοι, πολύ λίγοι, εχέφρονες και διορατικοί, μόλις ξέσπασε η κρίση έκλεισαν το μαγαζί και έκαναν κάτι άλλο. Οι περισσότεροι στράφηκαν προς τη γη ή τον τουρισμό. Αλλά η συντριπτική πλειονότητα των αυταπασχολούμενων και μικρομεσαίων δεν είναι ούτε εχέφρονες ούτε διορατικοί: το μέλλον θα είναι όπως είναι το κερδοφόρο και γαμάτο παρόν: αύριο θα μαζέψουμε περισσότερα λεφτά από σήμερα – κι αν ξεχρεώσουμε και την τράπεζα, με το τσουβάλι τα λεφτά. Μoney, money, money!
Και κάποια στιγμή η κατάσταση βγάζω τα έξοδά μου και επιβιώνω μετεξελίσσεται αναπόφευκτα στην κατάσταση τραβάω από τα έτοιμα, από τη λεία, από τα κέρδη του ένδοξου παρελθόντος και συντηρώ το μαγαζί. Ναι, αλλά τα έτοιμα δεν είναι ατελείωτα! Τώρα ζούνε ένα μεγάλο δράμα, το δράμα ενός διλήμματος. Να κλείσω την επιχείρηση/μαγαζί – αλλά τι θα κάνω; Να πάω στο χωριό και να βόσκω κατσίκια – εγώ με μεγάλο ψητοπωλείο – εστιατόριο στη Θεσσαλονίκη, με τα μπουζούκια μου και τα γούστα μου, να επιστρέψω στο χωριό και να βόσκω κατσίκια; Όχι, ούτε με σφαίρες. Να πάω στο εξωτερικό, να γίνω υπάλληλος σε άλλους, εγώ που είχα μέχρι και έξι άτομα προσωπικό;
Όχι, θα αγωνιστώ μέχρι τέλους. Η κρίση θα περάσει, όλες οι κρίσεις περνάνε μια μέρα. Η κρίση θα περάσει, το λέει και ο Στουρνάρας και ο Βενιζέλος και ο Σαμαράς, το λένε αναλυτές, το λέει ο κουμπάρος μου που γνωρίζει έναν δικηγόρο που γνωρίζει έναν τραπεζίτη. Το 2014 θα είναι η τελευταία χρονιά της κρίσης – αυτό σημαίνει ότι από το 2015 θα αρχίσει να κινείται η αγορά και το μαγαζί θα ξαναγεμίζει και πάλι, αν όχι δύο φορές τουλάχιστον μία. Είναι ζήτημα χρόνου. Μέχρι τότε, θα μπορέσω να επιβιώσω από τα αποθηκευμένα. Και ο φουκαράς τραβάει από τα μαζεμένα για να πληρώσει λογαριασμούς και δάνεια και Εφορία (τους εργαζόμενους ποιός τους γαμάει!) και περιμένει – ελπίζει. Αλλά τα μαζεμένα λιγοστεύουν και μια μέρα θα τελειώσουν; Απόλυτη συμφορά, απόλυτη καταστροφή, απόλυτο όνειδος αν τελειώσουν πριν περάσει η κρίση. Σωτηρία αν δεν τελειώσουν πριν το πήδημα της κρίσης!
Αυτό που έκαναν οι Βέλγοι πολέμαρχοι με τα κάρρα, ο Κύριος καπιταλιστής το κάνει με την ελπίδα. Η ελπίδα είναι ένα τεράστιο τείχος που δεν μας επιτρέπει ούτε να κινηθούμε ούτε να δούμε παραπέρα. Πεθαίνει τελευταία αλλά πεθαίνει. Ο Κύριος καπιταλιστής, ως ειδικός της εξαπάτησης, βρίσκει τρόπους και πουλάει ελπίδα (βγήκαμε στις αγορές και δανειστήκαμε! αναβάθμιση της οικονομίας από οίκους αξιολόγησης! πλεόνασμα! αύξηση του αριθμού των τουριστών! αισθητή μείωση της ανεργίας! έρχονται επενδύσεις! ). Πουλώντας ελπίδα ο Κύριος καπιταλιστής κερδίζει χρόνο – ξέρετε τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι συνεχίζει να αρπάζει τη λεία του μικροαστού – μέχρι να του τα πάρει όλα, ούτε κοκκαλάκι για γλείψιμο δεν θα του αφήσει. Κερδίζει χρόνο ώστε η διαδικασία της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης να συνεχιστεί και όλοι οι μικροί να εξαφανιστούν! Ψητοπωλείο; Φαστφουντάδικο! Σουβλακερί!
Αλυσίδες! Από τη μια αλυσίδες φαστφουντάδικων και σουβλατζίδικων και πολυκαταστημάτων (με τους εργαζόμενους αλυσοδεμένους) κι από την άλλη οι αλυσίδες της ελπίδας, οι αλυσίδες της απόγνωσης και της εξαθλίωσης για τους χρεοκοπημένους αυταπασχολούμενους και μικρομεσαίους.
Φίλες και φίλοι, τα επόμενα πέντε, έξι, δέκα χρόνια θα ζήσουμε πολλά δράματα, πάρα πολλά. Πολλοί πάρα πολλοί αυταπασχολούμενοι και μικρομεσαίοι θα γονατίσουν, δεν θα αντέξουν και θα βρεθούν χωρίς μία, σε πλήρες αδιέξοδο. Και μαζί με αυτούς βέβαια και οι εργαζόμενοι σε αυτούς.
Μια παρατήτηση του Κυρίου Ιουλίου Καίσαρος συνοψίζει απλά και συγκλονιστικά την σημερινή κοινωνική κατάσταση (κεφ. 2, 28):
Οι νικητές δεν αντιμετωπίζουν κανένα εμπόδιο, οι νικημένοι δεν έχουν καμμιά ασφάλεια.
Αχ, και να ΄ξερες πόσο δίκιο έχεις, Αθανάσιε! Όλα αυτά που λες, εγώ τα έχω ζήσει στο πετσί μου. Με τη μόνη διαφορά ότι κατάλαβα έγκαιρα τι είναι αυτό που έρχεται και πρόλαβα να το κλείσω το μαγαζί ήδη από το 2010.
Περιττό να σου πω πόσο με ελεεινολογούσαν οι άλλοι μαγαζάτορες, όταν τους είπα ότι πήρα απόφαση να το κλείσω. Τώρα μου λένε όλοι τι καλά που έκανα κι έφυγα νωρίς. Μου λένε ότι κι αυτοί θα έκλειναν πλέον, αν είχαν τη δυνατότητα. Αλλά δεν την έχουν ούτε κι αυτή. Ξέρεις γιατί; Γιατί δεν έχουν τα λεφτά που απαιτούνται για να κλείσουν τα βιβλία με την Εφορία! (Εκεί να δεις τι ωραία τους έχει κλείσει το Κράτος τη διέξοδο υποχώρησης!)