ο μεταφυσικός κομμουνισμός και ο εμμενής κομμουνισμός

ο ανθρωπος στο νησι

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα   

    το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον γιούργκο    

    Εάν κάποια στιγμή θελήσετε να διαβάσετε κάποιο ενδιαφέρον βιβλίο της κοινωνικής ανθρωπολογίας, εάν δεν το έχετε διαβάσει, θα σας πρότεινα ένα βιβλίο που περιγράφει πως μια εξισωτική, κομμουνιστική κοινωνία κυνηγών – τροφοσυλλεκτών μπορεί να μετεξελιχθεί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από μέρα σε μέρα,  σε μια κοινωνία άκρως ανταγωνιστική και εγωιστική, σε μια κοινωνία που έχει εξαλειφθεί σχεδόν κάθε στοιχείο κοινωνικότητας. Πρόκειται για το βιβλίο του ανθρωπολόγου Κόλιν Τερνμπουλ (Colin M. Turnbull) The Mountain People (Λονδίνο, 1974, β΄ εκδοση –  15 εβρά κοστίζει). Ο συγγραφέας αφηγείται την  ιστορία μιας κυνηγητικής-τροφοσυλλεκτικής φυλής της βόρειας Ουγκάντας, τη φυλή Ικ, την οποία έδιωξαν από τις περιοχές που ζούσαν με αποτέλεσμα να βρεθεί η φυλή αντιμέτωπη με το φάσμα της πείνας και των αναπόφευκτων ασθενειών. Οι πεινασμένοι , ασθενείς και εξουθενουμένοι κυνηγοί-τροφοσυλέκτες ξέχασαν εν μια νυκτί κάθε πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης και πρόκριναν την ικανοποίηση του ατομικού και μόνο συμφέροντος, προσπαθώντας να αποκομίσουν σε βάρος των άλλων, κυρίως κρυφά, όσο περισσότερα μπορούσαν. Θα έλεγα ότι περιήλθαν σε μια προανθρώπινη κατάσταση, στην κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει και εμείς στις καπιταλιστικές κοινωνίες.    

    Έγραψα πιο πάνω ότι στις νέες συνθήκες που εξαναγκάστηκαν να ζουν οι Ικ εξαλείφθηκε σχεδόν κάθε στοιχείο κοινωνικότητας και τόνισα το σχεδόν. Εάν εξαφανίζονταν κάθε στοιχείο κοινωνικότητας, δεν θα υπήρχε  πια κοινωνία. Η διαπίστωση αυτή ισχύει για κάθε κοινωνία που προκρίνει το ατομικό σύμφέρον και τον εγωισμό/ανταγωνισμό έναντι της συνεργασίας και αλληλεγγύης, ισχύεει και για τις καπιταλιστικές κοινωνίες. Τί είναι λοιπόν αυτό το σχεδόν;  Αυτό το σχεδόν είναι η ελάχιστη κοινωνικότητα που αποτρέπει τη διάλυση μιας κοινωνίας. Αυτή την ελάχιστη κοινωνικότητα την αποκαλώ εμμενή κομμουνισμό. Σήμερα θα ήθελα να εκθέσω συνοπτικά τις απόψεις που κυκλοφορούν σχετικά με τον κομμουνισμό με κριτήριο τα εξής ερωτήματα: υπήρξε κομμουνισμός;  Υπάρχει;  Θα υπάρξει; Κυκλοφορούν τρία μοντελάκια.

     Το πρώτο: ο κομμουνισμός υπήρξε, δεν υπάρχει,  αλλά θα υπάρξει. Το μοντελάκι αυτό είναι μαρξιστικής προέλευσης αλλά δεν το φοράνε όλοι οι μαρξιστές. Το φόρεσε, για παράδειγμα, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και δεν ήταν ασφαλώς η μόνη. Υποστηρίζεται ότι πριν την εμφάνιση των ταξικών κοινωνιών όλες οι κοινωνίες ήταν κομμουνιστικές· με την εμφάνιση όμως των ταξικών κοινωνιών ο πρωτόγονος, όπως τον αποκαλούν, κομμουνισμός εξαφανίστηκε αλλά θα υπάρξει και πάλι κάποτε στο μέλλον όταν το προλεταριάτο θα καταργήσει τον εαυτό του και τις άλλες τάξεις και θα εμφανιστεί μια αταξική, κομμουνιστική κοινωνία –  η Γη θα γίνει ένας κομμουνιστικός Παράδεισος.

   Το δεύτερο μοντελάκι υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε ποτέ κομμουνισμός, δεν υπάρχει,  αλλά θα υπάρξει, με τον τρόπο που λανσάρει το πρώτο μοντελάκι. Γιατί δεν υπήρξε και δεν υπάρχει αλλά θα υπάρξει;  Διότι, λένε,  για να υπάρξει κομμουνισμός πρέπει να υπάρχει πρώτα (ο) καπιταλισμός, η καπιταλιστική βιομηχανία, και το προλεταριάτο –  χωρίς προλεταριάτο δεν μπορεί να υπάρξει κομμουνισμός:  αυτό θα πάρει στα χέρια του, με την ένοπλη πάλη, τα μέσα παραγωγής, θα πάρει κι άλλα κομμουνιστικά μέτρα και έτσι η Γη θα γίνει ένας κομμουνιστικός Παράδεισος.

    Το μόνο στοιχείο που διαφορίζει τις δύο αυτές θεωρίες είναι το ότι η μία ισχυρίζεται ότι δεν υπήρξε κομμουνισμός ενώ η άλλη ότι υπήρξε. Κοινό στοιχείο τους είναι η θέση ότι ο κομμουνισμός είναι κάτι που έρχεται, είναι η κοινότητα που έρχεται (Αγκάμπεν), είναι μια (πλατωνική) Ιδέα που θα γίνει συμβάν (τσομπαν-Μπαντιού), είναι κάτι που αφορά το μέλλον όχι το παρόν, είναι κάτι για το οποίο δεν πρέπει να μιλάμε τώρα αλλά θα μιλήσουμε στο μέλλον (Blaumachen). Είναι ένα όραμα, ένα ιδεώδες, ένα ιδεατό πρότυπο, είναι μια επιθυμία –  κι όλα αυτά μια μέρα θα εκπληρωθούν χάριν της δράσης του προλεταριάτου. Είναι μια πίστη, θρησκευτικής προέλευσης:  ο επίγειος Παράδεισος που θα υπάρξει μετά την Δευτέρα Παρουσία του Θεού, μετά την Ημέρα της Μεγάλης Κρίσεως. Πρόκειται για την εκκοσμίκευση θρησκευτικών εννοιών και παραστάσεων: ο Μεσσίας, ο Θεός  είναι το προλεταριάτο· ο Παράδεισος είναι ο κομμουνισμός· η Δευτέρα Παρουσία, η Hμέρα της Mεγάλης Κρίσεως είναι το συμβάν, η επανάσταση. Ενώ στον χριστιανικό  Παράδεισο θα ζούμε σε ένα κήπο νερά γάργαρα και καθαρά, με δέντρα και λαχανικά, χωρίς έριδες και ανταγωνισμούς, στον κομμουνισμό η τεχνολογία, γιατί όχι και η σωματική αθανασία θα είναι τα φρούτα που θα τρώμε και το αέναο αθάνατο νερό που θα πίνουμε –  και θα πετάμε ευτυχισμένοι και ευχαριστημένοι και αγαπημένοι σαν πεταλούδες από λουλούδι σε λουλούδι –  πάπαλα η οποιαδήποτε σύγκρουση.  

     Ο χριστιανικός Παράδεισος δεν είναι παρά μια άλλη εκδοχή της αρχαιοελληνικής μεταφυσικής σκέψης. Αυτά που η σκέψη αυτή, τσομπαναραίικης, παρμενιδικής και πλατωνικής  προέλευσης, θεωρεί ως όντως όν, ως πραγματική πραγματικότητα (την Ιδέα του αγαθού, την Ιδέα της ακατανίκητης Ισχύης, την Ιδέα της αθανασίας, της σωματικής εννοείται γιατί η Ψυχή είναι ήδη αθάνατη), δεν είναι παρά επιθυμίες του ανίσχυρου ισχυρού Κυρίου. Η μεταφυσική είναι αντεστραμμένη τελολογία. Κι ενώ η αρχαιοελληνική μεταφυσική επιθυμεί και υπόσχεται ότι θα γίνουμε ια μέρα πιο ισχυροί από τη φύση και τους κοινωνικούς αντιπάλους (ανταγωνιστές Κυρίους καιΥποτελείς), ο χριστιανισμός το παραχέζει το πράμα και επιθυμεί και υπόσχεται ότι αυτοί που είναι θαμμένοι στα νεκροταφεία θα αναστηθούν όπως αναστήθηκε ο Κύριος ημών Χριστός. Πιασμένοι χέρι χέρι η αρχαιοελληνική και ιουδαϊκή-χριστιανική σκέψη έφτασαν σήμερα να ισχυρίζονται ότι είμαστε στα πρόθυρα του επίγειου Παραδείσου, χάριν της τεχνοεπιστήμης, του Κυρίου βεβαίως βεβαίως.

     Ο μαρξιστικός κομμουνισμός ως Ιδέα, πρότυπο, επιθυμία, πρόταγμα, ιδεώδες ή αναγκαιότητα δεν είναι  παρά μια εκδοχή της μεταφυσικής σκέψης –  τον αποκαλώ μεταφυσικό κομμουνισμό. Θα μπορούσαμε να τον πούμε και τελολογικό, εσχατολογικό, μεσσιανικό.  Πρόκειται για ασύνειδη μίμηση των επιθυμιών και του τρόπου σκέψης του Κυρίου, φίλε γιούργκο.   

   Εάν, φίλες και φίλοι, ο κομμουνισμός ως ιδεώδες, ως πρότυπο, ως Ιδέα και επιθυμία είναι μια εκδοχή της αρχαιοελληνικής και χριστιανικής μεταφυσικής, εάν είναι εκκοσμίκευση θρησκευτικών εννοιών, εάν είναι ασύνειδη μίμηση των επιθυμιών και του τρόπου σκέψης του Κυρίου, δεν θα πρέπει να την πετάξουμε στα σκουπίδια;  Εάν είναι έτσι, και κατά τη γνώμη μου είναι, προτείνω αυτά τα δύο μοντελάκια, που είναι ένα, να τα πετάξουμε. Όσο δεν τα πετάμε, η μία ήττα θα διαδέχεται την άλλη, το ένα αδιέξοδο θα ακολουθείται από ένα άλλο. Αυτή δεν είναι η σημερινή κατάσταση;

      Ας δούμε τώρα το τρίτο μοντελάκι –  είναι το μοντελάκι του εμμενούς κομμουνισμού. Ο εμμενής κομμουνισμός είναι η ελάχιστη κοινωνικότητα που επιτρέπει την ύπαρξη της κοινωνίας, είναι ο ογκόλιθος θεμέλιος λίθος πάνω στον οποίο εδράζεται κάθε ομάδα, κάθε κοινωνία. Κατά συνέπεια, όλες οι κοινωνίες που υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν ήταν, είναι, και θα είναι στοιχειωδώς κομμουνιστικές  –   δεν υπήρξε, δεν υπάρχει,  δεν θα υπάρξει κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική. Η πρώτη ανθρώπινη κοινωνία ήταν κομμουνιστική και η τελευταία θα είναι κομμουνιστική. Ο κομμουνισμός είναι το διακύβευμα της πρωτογενούς κοινωνικής σύγκρουσης αλλά και του κοινωνικού πολέμου μεταξύ του Κυρίου και του Υποτελούς. Το δίλημμα που αντιμετωπίσαμε ήταν : εξαφάνιση, λόγω παροξυσμού της διεκδίκησης, της σύγκρουσης και του ανταγωνισμού,  ή συνεργασία, κοινωνικότητα, κομμουνισμός. Προκρίθηκε ο κομμουνισμός και υπήρξαμε, και υπάρχουμε.

   Η εμφάνιση της Κυριαρχίας έθεσε το ζήτημα του κομμουνισμού σε νέες βάσεις. Το διακύβευμα του κοινωνικού πολέμου ήταν (είναι και θα είναι) η διεύρυνση ή η συρρίκνωση του κομμουνισμού, με την Κυριαρχία να εμφανίζεται ως διαχειρίστρια του κομμουνισμού του παρόντος, της μορφής που παίρνει ο εμμενής κομμουνισμός σε κάθε κοινωνία και εποχή και τρόπο παραγωγής – αυτό  κάνει σήμερα και η καπιταλιστική Κυριαρχία:  όσο πιο πολύ συρρικνώνεται (με τη βία, το δίκαιο, την ιδεολογία  και το εμπόρευμα- χρήμα), ο κομμουνισμός του παρόντος, ο ιστορικός εμμενής κομμουνισμός τόσο πιο πολύ ισχυροποιείται η Κυριαρχία.  Ο κομμουνισμός είναι ένα μπαλόνι που ξεφουσκώνει και φουσκώνει: ο μεν Κύριος προσπαθεί να το ξεφουσκώσει, αλλά δεν μπορεί τελείως γιατί θα διαλυθεί η κοινωνία και κάθε Κυριαρχία θα χαθεί,  οι δε Υποτελείς παραγωγοί να το φουσκώσουν. Αυτός είναι ο κοινωνικός πόλεμος.

   Εάν αποδεχτούμε το μοντελάκι του εμμενούς κομμουνισμού, καινοφανή ερωτήματα εμφανίζονται στον ορίζοντα της σκέψης:  συνειδητοποιούν ή όχι τον εμμενή κομμουνισμό οι Υποτελείς;  Εάν όχι, γιατί;  Απωθούν τον κομμουνισμό ή τη συνειδητοποίηση;  Απωθούν τη συνειδητοποίηση επειδή επιθυμούν τον κομμουνισμό;  Επειδή νιώθουν ενοχές που τον βιώνουν και τους αρέσει και τους τρομάζει;  Ή μήπως επειδή τον συκοφαντεί  καθημερινά ο Κύριος; 

     Προχτές  έθεσα το ερώτημα , τί θα κάνουμε τώρα που κάθε μέσο της εκπλήρωσης του σκοπού έχει πέσει σε αχρηστία;  Η απάντηση που δίνω είναι η εξής: να φουσκώσουμε το μπαλόνι, με δύο τρόπους –  να διευρύνουμε τον κομμουνισμό στο πεδίο της παραγωγής του κοινωνικού πλούτου και να φέρουμε στο πολιτικό προσκήνιο τις δυνατότητες της εποχής μας (εικοσάωρο και μισθός για όλους).

    Αύριο πάλι –  πάμε να φυτέψουμε κοκκάρι. Μόνοι – εγώ, η Τασούλα και ο Ζόρις ο ζόρικος.΄

Ζόρι, Ι γαβ you!