ο ανθρωπος που μιλαει στον τραγουδιστης (του Παύλου)
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Όταν πεθαίνει κάποιος, λέμε ότι έφυγε από τη ζωή, ότι αποδήμησε, μετανάστευσε δήλα δή· κι αφού έφυγε από ζωή, κάπου θα πήγε – που πήγε όμως; Λέμε ακόμα ότι έχασε τη μάχη με τον θάνατο, λες και υπήρχε περίπτωση να μη τη χάσει! Αυτές οι δύο εκφράσεις είναι μεταφορές· αναρωτιέμαι: πώς σχηματίζεται μια μεταφορά; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να εντοπίσουμε την κυριολεξία που λανθάνει σε κάθε μεταφορά. Το ζήτημα της γένεσης των μεταφορών είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και αχανές ζήτημα· θα έλεγα ότι
ήρθε η ώρα να αναγάγουμε τις μεταφορές σε έγκυρη, εγκυρότατη ιστορική πηγή. Κάνουμε μια προσπάθεια να εντοπίσουμε ιστορικές πηγές πέραν των καθιερωμένων (αρχαιολογία, γραπτές μαρτυρίες, νομίσματα κ.α.) – ήδη έχουμε εστιάσει την προσοχή μας στη Γραμματική (μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία) και υποστηρίζουμε ότι η Γραμματική είναι μια πολύ σημαντική ιστορική πηγή (Γραμματικοποίηση της Ιστορίας). Ας δούμε όμως τι μπορούμε να μάθουμε από τις δύο μεταφορές που χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε τον θάνατο κάποιου.
Η μεταφορά έφυγε από τη ζωή (και πήγε αλλού) δεν θα μπορούσε να σχηματιστεί, εάν δεν υπήρχε στη γλώσσα μας ένα σύμπαν εκφράσεων που να δήλωναν τη μετακίνηση από ένα τόπο σε έναν άλλον. Ας προσέξουμε τις μεταφορές που μεταχειρίζεται ο Κύριος: όλοι μαζί θα προσωρήσουμε – που θα πάμε; Για να πάει η Ελλάδα μπροστά – που μπροστά θα πάει; Είναι καλύτερα να είσαι μπροστά, λέει η διαφήμιση του ΟΤΕ, αν δεν κάνω λάθος. Γιατί είναι καλύτερα να πηγαίνεις, να είσαι μπροστά; Ο προοδευτικός άνθρωπος πάει μπροστά (πρό-οδος), ο καθυστερημένος μένει πίσω. Γιατί αυτός που πάει μπροστά θα σωθεί, θα νικήσει, ενώ αυτός που μένει πίσω, που καθυστερεί, θα χαθεί, θα ηττηθεί; Υπάρχει μία και μόνο μία απάντηση, φίλες και φίλοι. Όλες αυτές οι μεταφορές υπονοούν ότι μπροστά υπάρχει πλούτος, πίσω υπάρχει εξαθλίωση. Ας αναζητήσουμε την κυριολεξία: σε ποιά περίπτωση το μπροστά είναι ταυτόσημο με τον πλούτο, τη νίκη και τη σωτηρία και το πίσω με την εξαθλίωση, την ήττα και την απώλεια; Μόνο στη περίπτωση της βοσκής αιγοπροβάτων: μπροστά το λιβάδι έχει χόρτο, πίσω το χόρτο είναι φαγωμένο. Εάν υπάρχει μόνο ένα κοπάδι, δεν υπάρχει πρόβλημα· εάν όμως τα κοπάδια είναι πολλά και το λιβάδι μικρό και δεν τα χωράει όλα, τί γίνεται; Μία λύση είναι να μεγαλώσουμε το λιβάδι – αυτό δεν γίνεται, όπως δεν γίνεται να υπάρξει και ανάπτυξη. Η άλλη λύση είναι να πάνε όλα τα κοπάδια εκεί αλλά πολύ σύντομα θα πρέπει να αναζητηθούν νέοι, πλούσιοι βοσκότοποι. Υπάρχει και μια άλλη επιλογή: να φτάσει μόνο ένα κοπάδι και τα άλλα να εκτοπιστούν ή να εξοντωθούν, μαζί με τους βοσκούς τους. Πρόκειται για εξόντωση – η οποία εμφανίζεται ως ανταγωνισμός. Κάθε ανταγωνισμός είναι εξόντωση του αδυνάμου. Εάν έχω εργοστάσιο που φτιάχνει παπούτσια, θα πάω μπροστά εάν κλείσω το εργοστάσιο του ανταγωνιστή μου – εδώ, πάω μπροστά κυριολεκτικά σημαίνει ότι εγώ πάω στην αγορά, εσύ δεν πας. Η αγορά, φίλες και φίλοι, είναι μεταξέλιξη του λιβαδιού. Η αρχική σημασία της λέξης αγορά ήταν κοπάδι, ας μην το ξεχνάμε.
Η συντριπτική πλειονότητα των μεταφορών της νέας ελληνικής γλώσσας είναι νομαδικοποιμενικής και πολεμικής προέλευσης – έχασε τη μάχη με τον θάνατο. Τι τι μεταφορές επινοούμε προσδιορίζεται από τον τρόπο σκέψης κι ο τρόπος σκέψης μας είναι νομαδικοποιμενικοπολεμικός. Η φράση του τίτλου του σημερινού σημειώματος είναι παρόμοιας προέλευσης, φίλες και φίλοι;
Λέμε ότι μπήκαμε στην κρίση, ότι θα βγούμε από την κρίση. Η ιστορική Αριστερά λέει ότι απαιτείται μια στρατηγική εξόδου από την κρίση. Από που ήρθαμε και μπήκαμε στην κρίση; Θα βγούμε από την κρίση – και που θα πάμε; Να πως τα κατανοώ εγώ όλα αυτά. Ήμασταν στην ανάπτυξη, υπήρχαν κέρδη και δουλειές· μπήκαμε στην ύφεση, στην κρίση, δεν υπάρχουν κέρδη και δουλειές· θα βγούμε από την κρίση, θα μπούμε στην ανάπτυξη και θα υπάρχουν πάλι κέρδη και δουλειές. Θα βγούμε ή πρέπει να βγούμε από την κρίση; Ο Κύριος λέει ότι θα βγούμε, είναι βέβαιος. Η ιστορική Αριστερά λέει ότι πρέπει να βγούμε και αναζητά εναγωνίως έναν τρόπο – και τον έχει βρει: να κυβερνήσει για να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη, η παραγωγική ανασυγκρότηση, η μεγέθυνση, η αύξηση της παραγωγής μέσω της αύξησης της κατανάλωσης μέσω της αύξησης των μισθών, η δημιουργία θέσεων εργασίας.
Τι λέει ο Κύριος καπιταλιστής της παραγωγής και του χρήματος; Να τι λέει: για να βγούμε εμείς, ο καπιταλισμός και το Κράτος, από την κρίση δεν πρέπει να βγείτε εσείς, ώ άθλιοι και αξιολύπητοι Υποτελείς! Το ερώτημα που αντιμετωπίζω συχνάκις είναι το εξής: μα ποιός θα αγοράζει τα εμπορεύματα, εάν ο μισός πληθυσμός είναι άνεργος ή εξαθλιωμένος; Είναι πολύ απλή, φίλες και φίλοι, η απάντηση, γιατί δεν σκεφτόμαστε πολύ απλά, γιατί, δεν το καταλαβαίνω! Οι βιομηχανίες που δεν μπορούν να πουλήσουν τα εμπορεύματά τους θα κλείνουν, αδιστάκτως και αδυσωπήτως. Μα θα μείνουν λίγες βιομηχανίες! Και; Ναι, θα μείνουν λίγες βιομηχανίες, οι οποίεςθα πουλάνε τα εμπορεύματά τους. Όσο εντείνεται ο ανταγωνισμός, η εξόντωση του αντιπάλου, τόσο θα οξύνεται περισσότερο, τόσο πιο πολύ θα συρρικνώνεται ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, με αποτέλεσμα να υπάρχει το 2030, λόγου χάριν, δυο τρεις αυτοκινητοβιομηχανίες πάνω στον πλανήτη, δύο τρεις Χαλυβουργικές, κτλ. Θα επικρατήσουν λίγες βιομηχανίες και επιχειρήσεις, λίγοι θα είναι και οι εργαζόμενοι σε αυτές. Αδυσώπητος καπιταλισμός! Η ισχύς, η κρατική καταστολή (όχι το κέρδος και η αναδιανομή του) θα αναλάβει την αντιμετώπιση, πειθάρχηση, έλεγχο και εξόντωση του τεράστιου πλήθους των ανέργων και των φτωχών.
Αυτή είναι η στρατηγική εξόδου από την κρίση του Κυρίου – ο θεμέλιος λίθος είναι ο αποκλεισμός αδύναμων κεφαλαίων και άχρηστων, περιττών Υποτελών. Ο Κύριος είναι ρεαλιστής και πραγματιστής – γι αυτό και νικάει: χωρίς αποκλεισμό κάποιων δεν υπάρχει έξοδος από την κρίση! Γνωρίζουμε πως ξεπέρασε την κρίση του μεσοπολέμου!
Τί λέει η ιστορική Αριστερά; Να τι λέει: θα βγούμε όλοι μαζί από την κρίση – καπιταλισμός, Κράτος και Υποτελείς! Με την ανάπτυξη, την αύξηση του μισθού, την αύξηση της κατανάλωσης, τη δημιουργία νέων και πολλών θέσεων εργασίας.
Είναι αντίφαση εν τοις όροις: δεν γίνεται να βγούμε όλοι μαζί από την κρίση. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να εξαλειφθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών – αλλά αυτό δεν γίνεται, τον Θεό μπάρμπα να έχεις. Αν και το γνωρίζει αυτόη ιστορική Αριστερά, ψάχνει να βρει μια ρεαλιστική και πραγματιστική στρατηγική εξόδου από την κρίση.
Τί λέμε εμείς, εγώ και άλλοι πολλοί και πολλές; Λέμε το εξής: για να βγούμε εμείς οι Υποτελείς από την κρίση δεν πρέπει να βγει ο καπιταλισμός και το Κράτος.
Θα συνεχίσω αύριο το πρωί – θα υποστηρίξω ότι θα βγούμε από την κρίση μόνο εάν επιλύσουμε το κομβικό κοινωνικό πρόβλημα της ανεργίας, μόνο εάν το επίδικο αντικείμενο του κοινωνικού πολέμου είναι η επίλυση της ανεργίας μέσω της δραστικής μείωσης του χρόνου εργασίας. Η κοινωνική δύναμη που μπορεί να νικήσει σε αυτόν τον πόλεμο είναι το βιομηχανικό προλεταριάτο. Εάν όμως αυτό δεν θέλει; Υπάρχει άλλος τρόπος;
To σημερινό σου κείμενο μου θύμισε έναν καταπληκτικό ορισμό της κρίσης, που είχα ακούσει παλιά από έναν (μισοαγράμματο, από την άποψη εγκύκλιας μόρφωσης) εργάτη:
Κρίση είναι ένα αγγούρι, που έχει το αφεντικό στον κώλο του, και προσπαθεί να το βάλει στον δικό μου.
Μη μου πεις ότι δεν είναι καταπληκτική ατάκα…
Ο χαρακτηρισμός ‘καταπληκτική’ είναι λίγος· μια μέρα, άκουσα από συνάδελφο οικοδόμο, μάστορας που πλησίαζε να βγει στη σύνταξη, να λέει στο αφεντιικό του, νεόπλουτο επαρχιώτη εργολάβο (τώρα πεινάει): εάν δεν δουλέψουμε εμείς, εσείς θα φάτε τ’ αρχίδια σας.
Εάν, Φιλίστωρ, μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε όλες αυτές τις ατάκες των ανθρώπων της δουλείάς, θα δημιουργούσαμε μια συλλογή που θα συνόψιζε με τον πιο απλό και συγκλονιστικό τρόπο όλον τον Μαρξ – τον Μαρξ που δίνει απαντήσεις δε ερωτήματα που μας απασχολούν σήμερα.